VUmc Basispresentatie huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde De inbreng van patiënten bij medicatiebeoordelingen: Een systematisch literatuur onderzoek Floor Willeboordse, VUmc en NIVEL Petra Elders, VUmc Jacqueline Hugtenburg, VUmc Francois Schellevis, VUmc en NIVEL NHG wetenschapsdag 14 juni 2013

VUmc Basispresentatie Deze presentatie Definities Achtergrond Onderzoeksvragen Methode Resultaten Conclusie Discussie

Definities Medicatiebeoordeling Een gestructureerde, kritische beoordeling van de medicatie met als doel om samen met de patiënt de behandeling en medicatie te optimaliseren en risico’s te verminderen Medicatie gegevens Patiënt gegevens Medische gegevens Prescription review Clinical medication review Concordance & compliance review Treatment review Medicatiereview: 1. Anamnese 2. Analyse 3. Behandelplan opstellen 4. Consult met patient 5. Monitoring Patiëntparticipatie: at least ‘information giving’ door patient tijdens anamnese

Achtergrond Patiëntparticipatie is belangrijk om concordantie tussen arts, apotheker en patiënt te bereiken over de farmacotherapi Consensus over de betrokkenheid van de patiënt bij medicatiebeoordeling -- ook in de recente multidisciplinaire richtlijn polyfarmacie voor ouderen -- Er is echter weinig bekend over patiëntparticipatie bij medicatiebeoordelingen

Onderzoeksvragen 1. Welke typen patiëntparticipatie bij medicatiebeoordelingen zijn bekend in de literatuur? Wat zijn de effecten van patiëntparticipatie bij medicatiebeoordelingen op patiëntenuitkomsten?

Methode Zoekstrategie Inclusiecriteria Selectieprocedure Origineel onderzoek AND Medicatiebeoordeling met patientbijdrage AND Volwassenen of ouderen Exclusie criteria Niet relevant Patiëntenbijdrage onvoldoende beschreven Palliatieve zorg setting Zoekstrategie Inclusiecriteria Selectieprocedure Titel en abstract beoordeling Full-tekst beoordeling Kwaliteitsbeoordeling Data extractie Analyse 1: Kwalitatief instrument voor beschrijving en evaluatie van type patiëntparticipatie 2a: Instrument voor methodologische kwaliteit van effectiviteitstudies: kwantitatieve studies 2b:Instrument voor methodologische kwaliteit van effectiviteitstudies: kwalitatieve studies

Selectieprocedure Artikelen uit 4 databases: N=1413  Unieke artikelen: N=1118 Titel en abstract beoordeling N=1118 Exclusies N=1000 Full-text beoordeling N=118 Exclusies N=86 Kwaliteitsbeoordeling N=32 Exclusies N=2 Geincludeerd in review N=30

Resultaten 30 geincludeerde artikelen, waarvan 4 over effectiviteit van patiëntparticipatie (onderzoeksvraag 2). 24 kwantitatieve studies (RCTs, prospectief, observationeel, cross-sectioneel en retrospectief) en 6 kwalitatieve studies Ouderen met ≥1 risicofactoren: zoals polyfarmacie, multi-morbiditeit, ziekenhuisopname of een aantal specifieke ziekten. 17/30 studies waren clinical medication reviews Meerderheid was uitgevoerd door de apotheker of apotheker en huisarts.

Resultaten (typen patiëntparticipatie) 30 artikelen Kwantitatieve studies N=24 Type communicatie: Huisbezoek n=11 Ziekenhuis n=4 In praktijk n=7 Telefoon n=2 Tijd: 15-90 minuten per patiënt Informatie-uitwisseling door professional: Veranderingen in medicatie (op schrift en/of mondeling) Educatie Follow-up instructies Evaluatie: tevreden patiënten met huisbezoek en service er was vaak gelegenheid om vragen te stellen - meer kennis over medicatie Artsen zagen ook voordelen voor patiënten Contact met wie? Apotheker n=15 Huisarts/apotheker n=5 Huisarts n=1 Anders n=3 Kwalitatieve studies N=6 Informatie van patiënt Actueel-medicijngebruik Kennis over medicijn Bijwerkingen en allergieën Therapietrouw Effectiviteit Praktische problemen Attitude tegenover bepaalde medicijnen

Resultaten (kwalitatief) Kwalitatieve studies N=6  observationele kwalitatieve onderzoeken Uitkomsten Patiënten stellen weinig vragen en nemen niet actief deel aan medicatiebeoordeling. Patiënten zijn wel tevreden met de consulten en voelen zich zekerder. Advies werd niet altijd geaccepteerd door de patiënt. Dit duidt wel op participatie, maar mogelijk niet altijd een ‘ informed choice’. Huisarts werd soms geprefereed boven apotheker als gesprekspartner over de farmacotherapie

Resultaten (effectiviteit) Ref. Type participatie Uitkomsten Kwint et al. 2012 Huisbezoek door apotheker 27% van MRPs geïdentificeerd tijdens interview MRPs uit interview geassocieerd met een hogere prioriteit en implementatie ratio Karapinar-Carkit et al. 2009 Counseling bij ontslag uit ziekenhuis door apotheker consultant 8.8% meer patiënten hadden voordeel in het corrigeren van discrepanties als interventie 9.1% meer patiënten hadden voordeel bij het optimaliseren van de farmacotherapie Viktil et al. 2006 Interview in ziekenhuis met apotheker 40% van MRPs geïdentificeerd tijdens interview. Jameson et al. 2001 Interview met huisarts 73% van de interventies geïdentificeerd tijdens patiënten interview  Nog vijf andere studies rapporteren ook over het identificeren van DRPs via de patiëntinterviews, maar zijn kwalitatief als te zwak beoordeeld om mee te nemen in de review om deze onderzoeksvraag te beantwoorden.

Conclusies Patiëntenparticipatie bij medicatiereviews is vaak slecht omschreven. In veel studies is alleen het voorbereidingsgedeelte door de apotheker omschreven, geen informatie over follow-up door bv. huisarts. De effectiviteit van patiëntenparticipatie bij medicatiereviews is in weinig studies onderzocht. kwaliteit van onderzoeken is matig geen primaire onderzoeksvraag Een patiënteninterview lijkt wel belangrijk om relevante medicijngerelateerde problemen te identificeren Betrokkenheid van de patiënt bij medicatiereviews wordt wel gewaardeerd door patiënt en zorgverlener, maar kost veel tijd (en gebeurt daardoor niet zo vaak)

Discussie Discrepantie tussen patient-centeredness en evidence-based zorg Niet iedereen wil (en kan) inbreng hebben in de eigen farmaco-therapeutische zorg en management Meer onderzoek naar hoe en voor welke patiënten, patiënt-participatie het meeste (kosten)effectief kan worden ingezet voor medicatiebeoordelingen. Zodat medicatiebeoordeling haalbaar blijft of juist wordt in de huisarts en apothekers praktijk.