Regionale Energiestrategie Midden-Holland 5 oktober 2017 Kees Oskam, Matthijs Kok

Inhoud Opzet Pilot Midden Holland Regioanalyse Regioverkenning Vervolg Geleerde lessen Het is veel: wat zou hij willen horen? Hoe krijg je de samenwerking voor elkaar? Parijs Landelijk Regionaal Lokaal Landelijk: Aardgasloze nieuwbouw Kees merkt hoe ingewikkeld de gesprekken zijn Warmtevraagstuk

1. Opzet pilot Midden-Holland Hoe hebben we het aangepakt? 1. Opzet pilot Midden-Holland

1,5 graad Maximaal temperatuurverhoging wereldwijd

Korte toelichting op ontstaan landelijke deal (5 pilots regio’s als oefengebieden om te komen tot landelijk dekkend netwerk van regio’s, waarna rijk kop wil zetten voor halen rest van doelstellingen / bepalen mbt uitwisseling tussen regio’s0 – afgeleide deal met MH-besturen via afsprakenkader – dus ook college Krimpenerwaard. En dan enthousiasme vanuit veel maatsch. partijen om direct mee te willen doen. Vastgestelde eind-ambitie en doelen tijdens pilot in afspraken kader. Besturen overheden Midden-Holland, dat zijn de besturen van de provincie Zuid-Holland, 6 gemeenten en drie waterschappen, waaronder het bestuur van dit waterschap hebben het afsprakenkader met de dealpartijen getekend.

We moeten het samen doen… - Pilot is juni 2016 gestart met regionaal afsprakenkader. Energietransitie is een brede maatschappelijke opgave. Het plan hiervoor kan dus niet worden uitgedacht door alleen overheden. Participatief proces met allerlei partijen, uit hele maatschappij: naast overheden ook woningcorporaties; bewonersgroepen; bedrijfsleven, beheersorganisaties….. handtekening gezet als intentieverklaring tot samenwerken aan energieplan.

…én regionaal aanpakken. Regionaal omdat: Regio is een schaal waarop partijen nog benaderbaar zijn voor de uitvoering van plannen. Hoger schaalniveau wordt te abstract. Opgaves overschrijden gemeentegrenzen. Gouda kan binnen grenzen eigen energievraag niet opwekken Bijvoorbeeld warmtenetten overschrijden gemeentegrens (zelfs regionale grenzen.

Regio in transitie Klimaatneutraal 1990 Nu 2050 - Doel van de energiestrategie is invulling te geven aan de transitie naar klimaatneutrale samenleving. - Die volgt een mogelijk een bepaalde route - Maar de route kan ook nog veranderen (wet en regelgeving, nieuwe technologien, regionale keuzes) - En kent dus verschillende paden. - Naar verschillende eindbeelden of scenario’s met eigen energiemix, mate van besparing of juist opwek. Doel van de aanpak is dit in de vingers te krijgen zodat we vandaag de juiste keuzes maken voor de korte, midden en langere termijn. 1990 Nu 2050

Inventarisatie Ontwerpateliers Projectvorming Besluitvorming Nov – Dec Jan – Mrt Apr – Jul Aug - Okt Inventarisatie Ontwerpateliers Projectvorming Besluitvorming Actorenanalyse Ophaalsessies Energieanalyse Oplossingsrichtingen Scenario’s Transitiepaden Doelstellingen Doorbraakprojecten Klimaatconferentie Projectaanpakken Programmaplan Impactanalyse Landelijk manifest Convenant Regionale samenwerkings-agenda Projectintenties Data & Monitoring - Duurt langen - Het afgelopen jaar is gewerkt aan een plan hoe de transitie tot 2050 er uit kan gaan zien. - Geen blauwdruk, maar inzicht in opgave en oplossingsrichtingen. 4 fasen toelichten en resultaten toelichten: Inventarisatie: technische analyse van energieverbruiken en potentiele besparingen. Ronde langs de velden, stakeholders betrekken. Ontwerpateliers: participatieve fase, op basis van de opgave en analyse met de kaart op tafel de opgave invullen Projectvorming: ook aan de slag, samenwerkingsorganistatie, projectaanpakken en economische impactanalyse Besluitvorming: Resultaat wordt aangeboden aan colleges, raden en staten. Geen besluitvorming over inhoud, maar wel uitspraak hoe met de resultaten om te gaan. Input voor omgevingsvisie, warmtetransitieplannen, projectvorming.

Wat is de regionale opgave voor 2050? 2. Regio-analyse

Huidig energieverbruik in kaart gebracht: Huidig is 24 PJ Autonome groei tot 2050: 27,5 PJ Forse besparing 30%: alle auto’s elektrisch, woningen label B en sectorale besparingen: 18,9 PJ Ter vergelijk: Gouda circa 3 PJ Oostland Zuidplas 3 PJ Pernis: 30 PJ heel Nederland circa 2.300 PJ Maximaal opwek Noordzee: 500 PJ

Maximale potentie in kaart gebracht: Wind: wat mag binnen RO-kaders(zacht)? Wat mag binnen milieuwetgeging (hard)? Zon: 10% landbouwariaal Geothermie: TNO potentiekaarten

Regioanalyse: opgave en potentie Totaal is de maximale potentie 36,5 PJ. Hierin zijn alle technische mogelijkheden meegenomen, maar alle zachte beperkingen uit beleid ed als neit bestaand, behalve de veiligehdisnormen. Het is een groene regio, dus relatief veel ruimte voor Duurzame opwek. Prettig, want dat geeft keuzeruimte. Maar, vergis je niet, de Randstad kijkt naar deze gebieden voor hun energieopgave. Ook: discrepantie tussen elektrische opwek en behoefte en warmte-opwek en behoefte: warmte wordt in de regio bets lastig te verduurzamen. Uiteindelijk is dit de basis voor de gesprekken die we in de ateliers gevoerd hebben. Op zoek naar waar doen we wat? 2% regionaal 5% landelijk

Opgave in enkelvoudige duurzame opwekkers Om gevoel te krijgen bij de omvang van de opgave geeft dit een beeld van het benodigde ruimtebeslag waarneer 18,9 PJ zou worden opgewekt door 1 type duurzame opwekker. erbij zeggen dat dit slechts een paar voorbeelden betreft die uitgaan van een 1-soort-opwek-optie volgens huidige stand van de techniek. Dus dat er, omdat je uit moet gaan van mixen van opwek-opties en verdergaande ontwikkeling van technieken, je ook tot lagere aantallen per soort opwek zult komen. (en dat je dus geen enkele optie op voorhand zult moeten uitsluiten). Kan je dan bij de verkenning op terugkom: dat de verkenning wel ertoe heeft geleid een mooie mix naar boven te krijgen, ook al had een andere mix eventueel ook gekund,  oid.

Welke invulling geeft de regio aan de transitieopgave? 3. Regioverkenning

ATELIERS & WERKSESSIES 2 ateliers en een bestuurlijke bijeenkomst

Regioverkenning: Transitiepad 2050 Introductie hoofdideeën drie deel-strategieen opeenvolgend in de tijd: - benadrukken dat ‘t denkrichting is Maximaal – decentral Sterk netwerk Integrale planning

Regioverkenning: mogelijke maatregelen 2025 2040 Woningen label B 30% Elektrische auto’s 31 windturbines in langs infrastructuur 31 dorpsmolens (solitair) 20-40% geschikte daken met zonnepanelen 4 geothermie bronnen Inzet restwarmte in regionaal warmtenet Woning label A 100% Elektrische auto’s 70 windturbines in langs infrastructuur 80-50% geschikte daken met zonnepanelen 10 geothermie bronnen Koppeling warmterotonde Omschakeling restwarmte naar duurzame bronnen Geen doelstelling maar vertaling van oplossingen genoemd in de ateliers Uitwerking en besluitvorming op gemeentelijk niveau: Ruimtelijke kaders/omgevingsvisie Warmteplan

Regioverkenning: Effecten transitiepad Hoever komen we dan ongeveer? 5 PJ in 2025 80% in 2040 2050 nog niet doorgerekend 2% regionaal DE Landelijk 5%

Hoe geven we de pilot vervolg?

Collectieve regionale doelstelling 3,9 PJ energiebesparing 4,9 PJ duurzame energieopwekking 2025 Verdeling regionaal

Voornaamste opgaves Ruimte voor DE-opwekking Woningen en bedrijven in 30 jaar aardgasloos Slimme energie infrastructuren Verduurzaming mobiliteit

Publiek privaat convenant De Verkenning input energiebeleid 3,9 PJ energiebesparing, 4,9 PJ duurzame energieopwekking in 2025 Van doelstellingen naar taakstelling per deelnemer (eind 2018 klimaatakkoord) Regionale afstemming, kennisdeling en samenwerking Monitoring en bijstelling inhoudelijke agenda

We zijn nog niet klaar: December 2017: Publiek privaat convenant 2018: Uitvoering Samenwerkingsagenda Collectieve doelstelling vertalen naar deel doelstellingen  klimaatakkoord (dec 2018) Nu starten: aan de slag!

Aan de slag: warmteanalyse

Aan de slag: wijk en dorpaanpak Bron: Warmteatlas OverMorgen

Aan de slag: nieuwbouw aardgasloos

Aan de slag: inpassing DE Bron: H+N+S

Wat is er nodig van het Rijk? Warmtetransitie en de rol gemeente/netbeheerder/markt Omgevingswet met energieparagraaf Ondersteuning gemeenten/regio’s met capaciteit, kennis en expterise Wetgeving: Aansluitplicht  warmterecht op warmte en afsluitrecht Eerlijke verdeling kosten en baten Van maatregelenlijsten naar output-verplichting voor bedrijven Glastuinbouw: risicoafdekking geothermie De regio's hebben behoefte aan lange lijn – inzicht over het uitfaseren van aardgas om een eigen planning te maken en op de juiste punten druk te kunnen zetten. Duidelijke wet- en regelgeving is nodig, zodat de vergelijking met fossiel vervalt.  Als onderdeel van het nationaal programma formuleren rijk en decentrale overheden een plan van aanpak voor uitfasering aardgas en andere fossiele brandstoffen. Daarbij moet ook het traject worden ingezet waarin de aansluitplicht wordt omgevormd tot een recht op warmte en een afsluitrecht voor gemeenten.

Wat ging goed? Wat kan beter? 5. Geleerde lessen

Geleerde lessen Aanpak werkt en brengt beweging in transitie Grip op de opgave Bewustwording bij betrokkenen 1 jaar is kort voor analyse, verkenning én borging Participatieve planvorming: Bereikt vooral voorlopers Bestuurlijke borging Vooral: aan de slag! Opgave Rijk: werk aan opleidingsaanbod energietransitie Ateliers levert alleen contact op met de voorlopers. Hoe bereik je de rest?