Observeren Helpt je: scherper te kijken naar gedrag docenten gedrag individuele leerlingen groepsprocessen interactiepatronen de taal te leren kennen die hoort bij waarnemen zonder te interpreteren analyseren op basis van valide en ‘betrouwbare’ data scherper naar jezelf te kijken (reflecteren) 1 Instituut voor de Lerarenopleiding

Observeren is onderzoeken Een observatie-instrument is een onderzoeksinstrument. 2 Instituut voor de Lerarenopleiding

Bekijk het lesfragment en maak aantekeningen van je waarnemingen. Oefening 1 Werk individueel Bekijk het lesfragment en maak aantekeningen van je waarnemingen. 3 Instituut voor de Lerarenopleiding

Kijken versus observeren Ongestructureerd (open) Selectieve waarneming Niet doelgericht Gestructureerd (gesloten) Systematische waarneming Doelgericht Observeren ‘Doelgericht en systematisch waarnemen en beschrijven ten behoeve van analyse van gedrag en processen.’ 4 Instituut voor de Lerarenopleiding

Voorbeeld van observatiedoelen (-vragen) Hoe maakt ze contact met leerlingen? Hoe verdeelt ze aandacht in de klas? Hoe communiceert ze met de groep? (verbaal / non-verbaal / stemgebruik / lichaamstaal) Hoe zorgt ze voor een ordelijke werksfeer? Hoe stimuleert ze het zelfvertrouwen van leerlingen? Hoe gaat ze om met ordeverstoringen? Hoe is haar tempo in de les (spreken / reageren op vragen; variëren van tempo)? Welke leeractiviteiten laat ze uitvoeren? Hoe stelt ze vragen? Hoe geeft ze instructie? Hoe geeft ze uitleg? 5 Instituut voor de Lerarenopleiding

Wat is het doel van de observatie? (Wat wil ik weten?) Hoe kan ik daar systematisch gegevens over verzamelen? Doel vertalen naar Welk waarneembaar gedrag? Hoe noteren of scoren? Observatie-instrument 6 Instituut voor de Lerarenopleiding

Ontwerp een (mini-)observatie-instrument Oefening 2 Ontwerp een (mini-)observatie-instrument Werk in drietallen 1 Doel. Bespreek wat je opviel of intrigeerde aan het getoonde videofragment: wat zou je - door observatie – nader willen onderzoeken? 2 Methode. Hoe zou je daar systematisch gegevens over kunnen verzamelen? > Welk waarneembaar gedrag? 3. Instrument. Ontwerp een bescheiden observatieschema > Hoe dit te scoren/noteren? 7 Instituut voor de Lerarenopleiding

Observatietechnieken open < > gesloten Open Alleen doel is bekend, verder nog niets. Gesloten Vooraf staat vast welke categorieën van gedrag moeten worden vastgelegd. 8 Instituut voor de Lerarenopleiding

Observatietechnieken open < > gesloten kwalitatief < > kwantitatief Kwalitatief Inhoud gedrag beschrijven, inclusief alle nuances daarin Kwantitatief Vastleggen hoe frequent bepaald gedrag wordt vertoond 9 Instituut voor de Lerarenopleiding

Observatietechnieken open < > gesloten kwalitatief < > kwantitatief tijdsinterval < > gedragsinterval Tijdsinterval Met vaste tijdsinterval dezelfde waarneming vastleggen; tussenliggend gedrag negeren. Gedragsinterval Van bepaald gedrag het tijdstip noteren, elke keer wanneer het zich voordoet. 10 Instituut voor de Lerarenopleiding

Observatietechnieken waargenomen gedrag in telegramstijl noteren waargenomen gedrag per tijdsinterval in eigen woorden noteren noteren opvallende gedragingen (gevalsbeschrijving) turven categorieën in een observatieschema aankruisen op checklist wanneer bepaald gedrag is waargenomen invullen van beoordelingsschaal (máte van gedrag) 11 Instituut voor de Lerarenopleiding

Meer observatiedoelen Effectieve lestijd Time-on-task Vragen stellen docent Frequentie Type vragen (cognitief niveau) Beurtverdeling / spreiding (voor-achter, jongens-meisjes, stil-actief) Antwoordtijd Feedback docent op taakgedrag Feedback docent op niet-taakgedrag 12 Instituut voor de Lerarenopleiding

Meer observatiedoelen Vragen stellen door leerlingen Taakgericht Spontaan Interactiepatronen docent – leerlingen Interactiepatronen klassikaal Interactiepatronen bij groepswerk Lesinstap Huiswerkbespreking Leiderschapsstijl 13 Instituut voor de Lerarenopleiding

Meer observatiedoelen Congruentie verbale – nonverbale communicatie Lesopbouw / lesfasering Stemgebruik Beweegpatronen docent in de klas Beweegpatronen leerlingen in de klas (enzovoort) 14 Instituut voor de Lerarenopleiding

Observatiepatronen Observeer het gedrag van een docent bij 3 verschillende klassen. Observeer het gedrag van een klas bij 3 verschillende docenten. Observeer het gedrag van individuele leerlingen bij verschillende docenten/vakken/contexten. 15 Instituut voor de Lerarenopleiding

projecteren van eigen eigenschappen of motieven VALKUILEN OBSERVATIE projecteren van eigen eigenschappen of motieven niet onderkennen van gecamoufleerde eigenschappen invloed van verwachtingen vertekening door sympathie of antipathie (halo-effect) voorbijzien aan de situatiegebondenheid van gedrag (fundamentele attributiefout) 16 Instituut voor de Lerarenopleiding

Mogelijke observatiedoelen eerste weken (groepsdynamica; klassenmanagement) Hoe gaan de leerlingen met elkaar om: vriendelijk en rustig, laten ze elkaar uitpraten, worden er leerlingen uitgelachen? Zijn er duidelijk 'invloedrijke' leerlingen, haantje de voorste? Is de klas rumoerig of stil? Vallen er leerlingen duidelijk buiten de groep? Is het een positief of een negatief ingestelde groep? Is er sprake van 'machtsstrijd' en concurrentie (bv om aandacht, de lachers)? Is de klas echt één groep of valt ze uiteen in een paar subgroepen? 17 Instituut voor de Lerarenopleiding

Voorbeelden 18 Instituut voor de Lerarenopleiding

http://www.instructionalcoaching.com/iphone/ 19 Instituut voor de Lerarenopleiding

20 Instituut voor de Lerarenopleiding