De Kracht van Communicatie Julia van Weert Kennisnetwerk CVA, 25 November 2016

Belang van communicatie Begrip Vertrouwen Participatie Kwaliteit van Leven Onzekerheid Tevredenheid Angst Leefgewoonten Herstel Therapietrouw

6-functie model communicatie Relatie opbouwen Samen beslissen Emoties hanteren Informatie verzamelen Gedrag bevorderen Informatie geven

6-functie model communicatie Relatie opbouwen Samen beslissen Emoties hanteren Informatie verzamelen Gedrag bevorderen Informatie geven

Quiz Gemiddeld kost het tonen van empathie tijdens een consult 2 minuten Juist Onjuist Een van de redenen die verpleegkundigen zelf geven als verklaring voor een weinig betrokken of gehaaste houding tegenover de patiënt is dat er in de zorg te weinig tijd is voor een geruststellend gesprek met de patiënt. Echter, uit eerder onderzoek blijkt dat het uiten van 40 seconds of compassion al voldoende kan zijn om angsten bij de patiënt weg te nemen16. En hoe eerder die zorgen bekend zijn, hoe effectiever de patiënt gerustgesteld kan worden en hoe sneller er bij de patiënt ruimte komt om nieuwe informatie te verwerken. Adequate reacties van verpleegkundigen kunnen daarom een belangrijke therapeutische waarde hebben.

6-functie model communicatie Relatie opbouwen Samen beslissen Emoties hanteren Informatie verzamelen Gedrag bevorderen Informatie geven

Quiz De klinische inschatting van de vitaliteit dan wel kwetsbaarheid van de patiënt wordt onnauwkeuriger naarmate de patiënt ouder is. 30-50% therapieontrouw bij bloedverdunners 35% bij statines Juist Onjuist

6-functie model communicatie Relatie opbouwen Samen beslissen Emoties hanteren Informatie verzamelen Gedrag bevorderen Informatie geven

Ouder worden en cognitie Z-scores Park e.a., 2003

Recall (correct herinneren van informatie) https://www.youtube.com/watch?v=zG2DVoRP86g -

Literatuur: recall van informatie (onthouden en reproduceren) Positief effect op recall: Duidelijke informatie Actief participerende patiënt Gespreksonderwerpenlijst + aandacht

22,3% recall Wat wordt er onthouden? 30,5 6,8 (Jansen et al, Gerontologist, 2008)

Verschillende behoeftes

Ouderen Co-morbiditeit Functionele problemen Cognitieve en sensorische functies Persoonlijke relevantie van informatie Geven van informatie Afstemmen op behoeften van ouderen Recall van informatie Patiëntenuitkomsten (tevredenheid, therapietrouw, coping, angst, zelgmanagement, herstel) 14

Onvervulde informatie- en communicatiebehoeften patiënten (n=960) Meest onvervuld: Informatie over de gevolgen voor dagelijks leven Aandacht voor naasten Realistische verwachtingen Ouderen (> 65) Affectieve communicatie (nog) belangrijker dan jongeren Ontevredener over Affectieve communicatie dan jongeren (Bolle et al., 2012)

(Bolle e.a., 2015)

Tools Question Prompt List (gespreksonderwerpenlijst) Keuzehulp Opnemen consult

Question Prompt List Effecten o.a.: Meer participatie van patiënten Minder angst Beter onthouden van informatie (‘recall’) (Brandes e.a., 2015)

6-functie model communicatie Relatie opbouwen Samen beslissen Emoties hanteren Informatie verzamelen Gedrag bevorderen Informatie geven

Quiz De meeste oudere patiënten (> 70 jaar) willen het liefst dat de arts de beslissing over de behandeling neemt (> 40% wil dat) Slechts 10% van de ouderen wil dat de arts de beslissing neemt. De overigen willen er over meedenken. Juist Onjuist

Stappen bij samen beslissen Informeren dat er een beslissing genomen moet worden & mening patiënt belangrijk is 2. Opties uitleggen (voor- en nadelen van elke optie) 3. Voorkeuren van de patiënt bespreken 4. Rol die de patiënt in de beslissing wil hebben bespreken, beslissing nemen of uitstellen, bespreken follow-up mogelijkheden Stiggelbout e.a., 2015

6-functie model communicatie Relatie opbouwen Samen beslissen Emoties hanteren Informatie verzamelen Gedrag bevorderen Informatie geven

Quiz Gemiddeld is 35% van de CVA patiënten therapieontrouw bij het innemen van statines Juist Onjuist 30-50% therapieontrouw bij bloedverdunners 35% bij statines

Vier typen barrières voor therapietrouw

6-functie model communicatie Relatie opbouwen Samen beslissen Emoties hanteren Informatie verzamelen Gedrag bevorderen Informatie geven

Quiz Gemiddeld kost het tonen van empathie tijdens een gesprek 2 minuten Juist Onjuist Een van de redenen die verpleegkundigen zelf geven als verklaring voor een weinig betrokken of gehaaste houding tegenover de patiënt is dat er in de zorg te weinig tijd is voor een geruststellend gesprek met de patiënt. Echter, uit eerder onderzoek blijkt dat het uiten van 40 seconds of compassion al voldoende kan zijn om angsten bij de patiënt weg te nemen16. En hoe eerder die zorgen bekend zijn, hoe effectiever de patiënt gerustgesteld kan worden en hoe sneller er bij de patiënt ruimte komt om nieuwe informatie te verwerken. Adequate reacties van verpleegkundigen kunnen daarom een belangrijke therapeutische waarde hebben.

Reacties op emoties minimale aanmoediging erkennen exploreren negeren (Jansen e.a., 2010)

Effect van reactie zorgverlener Hoe meer ‘negeren’ of ‘afstand nemen van de cue, hoe lager de recall Hoe meer ‘minimale’ aanmoedigingen, hoe hoger de recall ! (Jansen e.a., 2010)

www.gezondheidscommunicatie.amsterdam Meer informatie: j.c.m.vanweert@uva.nl