Zelfrijdende auto's en wegontwerp Themabijeenkomst Innovaties in het Verkeer Provincie Flevoland Peter Morsink 17 november 2016

Inhoud De zelfrijdende auto (ZRA) komt eraan Voorbeelden van implicaties op wegontwerp Wat speelt op korte termijn

De zelfrijdende auto komt eraan

De zelfrijdende auto komt eraan Ontwikkelingen ? Heden Toekomst TIJD

Onderscheid in fysieke en digitale infrastructuur

Opstellen van een ontwikkelagenda Vraag van Rijkswaterstaat en CROW - verkenning rondom: Welke keuzes in vormgeving en inrichting kunnen er al gemaakt worden, vooruitlopend op de komst van de ZRA Met welke aanpassingen kan de fysieke infrastructuur toekomstbestendig worden gemaakt om de opkomst van de ZRA zo goed mogelijk te ondersteunen Benoem belangrijke thema’s rondom deze vragen → ontwikkelagenda Opgepakt door Royal HaskoningDHV en TNO

Wat verstaan we onder een ZRA? Nieuwe concepten: WEpod, Google car

Wat verstaan we onder een ZRA? De steeds slimmer worden auto’s van nu

Wat verstaan we onder een ZRA?

Belangrijke ontwikkelvragen Welke ontwerpelementen zijn relevant voor het functioneren van zelfrijdende auto’s? Past de auto zich aan aan de weg, of de weg aan de auto?

Tijd: SAE – J3016 Levels of Automation Aanpak Infrastructuur: Wegonderdelen HWN Rechtstand Boog Invoeger Uitvoeger Weefvak OWN Kruispunt Rotonde ETW Tunnels, kunstwerken? Mens: Rijtaakniveaus Strategisch Planning Routekeuze / bewegwijzering Tactisch Inhalen Invoegen Uitvoegen Afslaan Oversteken Operationeel Snelheid Koers Voertuig: Rijtaakondersteunende systemen Detecteren Koers aanpassen Snelheid aanpassen Mens Voertuig Infra Focus op stroomwegen (SW) en gebiedsontsluitingswegen (GOW) Benadering vanuit traditionele driedeling en relatie tussen: Mens; rijtaakniveau (mogelijke) koppeling naar rijopleiding en training Voertuig: rijtaakondersteunende systemen van 0 tot 100% (koppeling naar auto-industrie) Weg/Infra: gevolg per wegonderdeel (koppeling naar wegbeheerders) SAE niveau 5 is uitgangspunt, dus zelfrijdende auto. Wat kan er aan het wegontwerp veranderen? Daarna toetsen in hoeverre dit in de fasen daarvoor (SAE-level 2, 3 en 4) risico’s met zich meebrengt ETW: interactie met langzaam verkeer is bepalender voor ontwerp en inrichting dan de kenmerken van de ZRA ZRA is te gast op ETW (met name bibeko) Vooral interactie langzaam verkeer en de ZRA bepalend voor het veilig en comfortabel integreren van ZRA’s in het verkeer Belang ontwerp vooralsnog ondergeschikt ETW’s niet meegenomen in deze studie Tijd: SAE – J3016 Levels of Automation 0 Geen automatisering 3 Voorwaardelijke automatisering 1 Ondersteuning bestuurder 4 Hoge automatisering 2 Gedeeltelijke automatisering 5 Volledige automatisering

Relevante ontwerpelementen In- en uitvoegen en weven: Lengte in –en uitvoegstrook, en weefvak Markering Oversteken en afslaan: Zichtlijnen Opstelvakken Middeneiland rotonde Koers houden Rijstrookbreedte Begrenzing van de rijstrook Dwarsprofiel en berminrichting Boogstralen Verkanting Gepaste snelheid Snelheidsaanduidingen/borden Eigenschappen van het wegdek Onderscheid in ‘100% level 5’ en ‘gemengd verkeer’

Mogelijke aanpassingen - dwarsprofiel Wegontwerp onderdelen Aanpassingen bij 100% level 5 Aanpassingen bij gemengd verkeer Rijstrookbreedte Kan smaller worden, waarbij rekening gehouden moet worden met wat passagiers comfortabel vinden. Bij de huidige level 1 & 2 voertuigen ontwikkelt Lane Keeping Assistent zich relatief snel. Onderzoek is gewenst of daardoor de meest linker rijstro(o)k(en) mogelijk smaller kan/kunnen (bijvoorbeeld middels doelgroepstro(o)k(en). Vluchtstrook (incl. wel/geen pechhaven) Dit is sterk afhankelijk van het aantal storingen en maar ook van de overige functies die de vluchtstrook heeft in de 100% level 5 situatie. Het vraagt nader onderzoek hoe hierop voor te sorteren is. Obstakelvrije zone Deze kan geminimaliseerd worden afhankelijk van de technische specificaties van de voertuigen. Geen aanpassingen Middengeleider Voor comfort van passagiers wel aanhouden, maar de fysieke scheiding verdwijnt Plaats geen wegkantsystemen in de middenberm. Rijstrookscheiding (markering) De aanname is dat dit technologisch mogelijk is waardoor fysieke markering mogelijk verdwijnt of een back-up functie heeft. Markering op orde, uniform en afwatering optimaliseren (om markering zichtbaar te houden) Huidige ontwerprichtlijn gaat sterk uit van menselijke beperkingen en voorziet dus in veiligheidsmarges Zolang er dus sprake is van menselijke bestuurders zal het merendeel van deze marges gehandhaafd blijven Veel aanpassingen zijn pas mogelijk en zinvol op de langere termijn, als er alleen level 5 voertuigen zijn. Dat zal niet voor 2075 zijn, dus pas over ca. 60 jaar. Tot die tijd hebben we een gemengde samenstelling van zelfrijdende voertuigen met verschillende levels en ook ‘gewone’ voertuigen. Bij dit gemengde verkeer kan er in eerste instantie niets veranderd worden aan het ontwerp dat gebaseerd is op wat menselijke bestuurders nodig hebben om veilig, vlot en comfortabel te rijden. Vasthouden aan huidige ontwerprichtlijnen. Wel ruimte creëren voor meer flexibiliteit. Inflexibiliteit in het ontwerp zo veel mogelijk vermijden. Het ligt voor de hand te beginnen met de stroomwegen en hier ervaring op te doen. Daarna pas de overige wegen. Op termijn lijkt een tweedeling tussen verkeerswegen (huidige SW en GOW bubeko) met alleen ZRA’s en wegen (GOW 50 en ETW) met gemengd verkeer (ZRA en fietsers, voetgangers) een logische indeling. In specifieke gevallen is er op korte termijn wel iets mogelijk. Denk aan een scheiding in het dwarsprofiel tussen ZRA’s en niet-ZRA’s. Bijvoorbeeld spitsstroken omzetten in reguliere stroken voor ZRA’s. Maak belijning en markering meer uniform zodat ZRA’s niet in verwarring kunnen komen. Het blijft zaak de ontwikkelingen rond de ZRA’s te monitoren en verwachtingen periodiek te inventariseren (bijvoorbeeld iedere 5 jaar?).

Praktische tips korte termijn Lane Keeping: belijning en markering Type markering Onderhoudskwaliteit en verontreiniging Licht- en weerscondities Wegverlichting, spiegeling, contrast Locatie waar markering wordt toegepast – in/uitvoegers bij spitsstroken

Belijning en markering Quote: ‘Lane markings are the rails of the self steering car’ EuroRAP 2013

Belijning en voertuigfunctionaliteit Fiets- en kantstroken

Belijning en voertuigfunctionaliteit In- en uitvoegers bij spitsstroken

Wat ziet het voertuig?

Belangrijkste observaties 100% level 5: stevige implicaties op het wegontwerp Mix van verschillende SAE levels: beperkte implicaties op het wegontwerp Ontwikkelagenda: brede verzameling van kennisvragen Nog prioritering aanbrengen in deze verzameling vragen No-regret maatregelen uitvoeren Learning by doing!

Contactgegevens: Ir. Peter Morsink Senior Adviseur Mobiliteit & Verkeersveiligheid Royal HaskoningDHV E: peter.morsink@rhdhv.com T: 088 348 2690 M: 06 5236 8078