HANDHAVING OMGEVINGSVERGUNNING Jo Blockeel Advocaat-vennoot www.lawstone.be Recollettenlei 9 – 9000 Gent

 Wijzigingsdecreet van VCRO en DABM INLEIDING Handhavingsdecreet : decreet van 25 april 2014 betreffende de handhaving van de omgevingsvergunning (zoals gewijzigd)  Wijzigingsdecreet van VCRO en DABM  Codextrein voorziet nog aantal wijzigingen Geen inhoudelijke of procedurele integratie  handhaving: inhoudelijk en procedureel in VCRO en DABM  gestreefd naar compatibel maken van de handhavingssystemen (nieuwe titel VI VCRO) Doelstelling: vrijwaring van de goede ruimtelijke ordening

Krachtlijnen nieuwe handhavingsregeling Uitgangspunt: preventieve handhaving Bestuurlijke handhaving uitgebreid  o.a. om sepot OM te ondervangen BLIJFT BESTAAN NIEUW Bouwmisdrijven Bouwinbreuken (Gewijzigd) bestuurlijk stakingsbevel (preventief) Aanmaning + Raadgeving (preventief) Gerechtelijke sancties (straf) Bestuurlijke beboeting (straf)  exclusieve/alternatieve geldboete (Gewijzigde) gerechtelijke herstelvordering (herstel) Bestuurlijke herstelmaatregelen (herstel) last onder dwangsom/bestuursdwang (Verruimde) minnelijke schikking

Krachtlijnen nieuwe handhavingsregeling nieuwe indeling Stedenbouwkundig misdrijf: < Artikel 6.2.1 VCRO: limitatieve lijst van handelingen of omissies < quasi overname van bestaande strafbaarstellingen < momenteel enkel strafrechtelijke vervolging mogelijk < toekomst: ook bestuurlijke handhaving < vastgesteld door PV Stedenbouwkundige inbreuk: gedepenaliseerde bouwmisdrijven < Artikel 6.2.2 VCRO: limitatieve lijst van handelingen of omissies < categorie van minder zwaarwegende overtredingen: het niet vervullen van administratieve formaliteiten die geen of een beperkte ruimtelijke impact hebben < instandhouding in kwetsbare gebieden < Nieuw: verzuim in controle door architect < vastgesteld door verslag van vaststelling

Preventieve maatregelen RAADGEVING EN AANMANING Gerelateerd aan overtreding beëindigen stedenbouwkundige overtreding / ongedaan maken schadelijke gevolgen ervan/ herhaling te voorkomen (bv. door regularisatieaanvraag of herstel) Geldt niet als vergunning (ev. minnelijke schikking treffen = vergunning) Sanctie: aangifteplicht bij gew. en gem. SI en burgemeester indien adressaat van aanmaning nalaat tijdig de gevraagde maatregelen te nemen  startpunt curatief spoor Algemeen Vrijheid om al dan niet PV of verslag van vaststelling op te stellen Door: brede kring van handhavers (gerechtelijke politie, SI’s, CBS, …) Aan: de vermoedelijke overtreder of “andere betrokkenen” Geen administratieve rechtshandelingen

Preventieve maatregelen sTAKINGSBEVEL Het bestuurlijk stakingsbevel (licht gewijzigd): Doel: voorkomen van misdrijven of het voorkomen van schade aan de goede ruimtelijke ordening + mogelijk bij stedenbouwkundige inbreuken Grondslag = strafbare of sanctioneerbare handeling Onmiddellijke werking maar bekrachtiging binnen 8 d. door gew. SI vereist Door elke bevoegde verbalisant Gew. SI kan stakingsbevel intrekken of omvang ervan beperken + toestemming of het bevel geven tot het uitvoeren van beveiligingsmaatregelen (dmv bestuursdwang of last onder dwangsom) Verzet bij voorzitter REA (zoals in kort geding maar beslissing ten gronde) + ev. verzegeling, inbeslagname materiaal/materieel Louter preventieve en voorlopige maatregel (itt bestuursdwang en last onder dwangsom = def. karakter) Doorbreken  stedenbouwkundig misdrijf

Bestraffende maatregelen strafrechtelijke bestraffing enkel voor stedenbouwkundige misdrijven In beginsel: strafrechtelijke vervolging  strafr. geldboete van EUR 26 tot EUR 400.000 max. (x opdecimes) + ev. gevangenisstraf + ev. verbeurdverklaring wederrechtelijke vermogensvoordeel OM = spelverdeler binnen 180 (+ ev. 180 verlenging) beslissing OM aan entiteit bij “beslissing houdende geen strafrechtelijke behandeling”: ev. alternatieve bestuurlijke geldboete indien geen beslissing OM: geen bestuurlijke boete mogelijk

Bestraffende maatregelen BESTUURLIJKE BESTRAFFING Bestuurlijke geldboete = sanctie opgelegd door gewestelijke beboetingsambtenaar/entiteit aan overtreder met verplichting om geldsom te betalen Natuurlijke persoon of rechtspersoon die het stedenbouwkundig misdrijf of de stedenbouwkundige inbreuk heeft uitgevoerd, er opdracht toe heeft gegeven of er zijn medewerking aan heeft verleend Twee soorten exclusieve bestuurlijke geldboete = voor stedenbouwkundige inbreuken alternatieve bestuurlijke geldboete = voor stedenbouwkundige misdrijven die OM uit handen heeft gegeven  Bestuurlijk sepot mogelijk (gew. beboetingsambtenaar kan geldboete opleggen)

Bestraffende maatregelen BESTUURLIJKE BESTRAFFING Kenmerken bestuurlijke geldboete exclusieve bestuurlijke geldboete = max EUR 50.000 ( x opdecimes) alternatieve bestuurlijke geldboete = max EUR 250.000 (x opdecimes) criteria: ernst misdrijf of inbreuk, frequentie en omstandigheden kan worden toegekend met uitstel geen bestuurlijke voordeelsontneming mogelijk (<-> DABM) ook bestuurlijke transactie mogelijk (analoog met VSBG) bestuurlijk sepot mogelijk (bv. bij vrijwillig herstel) slechts indien vervolgingsmogelijkheid niet is vervallen (bv. door verjaring 3 j. na inbreuk of 5j. na misdrijf)

Bestraffende maatregelen BESTUURLIJKE beboetingsprocedure Start: PV of Verslag vaststelling Gewestelijke beboetings ambtenaar (CT: gewestelijke entiteit Binnen 60 d. voornemen tot beboeting aan overtreder Binnen 30 d. verweer formuleren Binnen 90 d. (na betekening voornemen) : gemotiveerde beboetingsbeslissing (ordetermijn) Binnen 10 d. kennisgeving aan overtreder Schorsend jurisd. beroep bij Handhavingscollege: neemt zelf nieuwe beslissing (adm. cassatieberoep bij RvSt) Invordering bij dwangbevel – procedure beslagrechter (HvB-Cassatie)

HERSTEL ALGEMEEN Bestaande regel: naast “straf” ook herstelmaatregelen Zowel bij stedenbouwkundig misdrijf als stedenbouwkundige inbreuk Gerechtelijk herstelspoor + nieuw bestuurlijk herstelspoor (herstelmaatregelen =) Gemengde feiten: geen geïntegreerde procedure (eigen herstelsysteem VCRO en DABM) Verfijnde herstelrangorde: 1. Meerwaarde Wanneer gevolg van misdrijf kennelijk verenigbaar is met goede RO 2. Bouw en –aanpassingswerken Wanneer dit kennelijk volstaat om plaatselijke ordening te herstellen 3. Herstel in oorspronkelijke toestand of staking strijdig gebruik Overige gevallen

HERSTEL ALGEMEEN Meerwaarde : aangepast = forfaitaire gedoogvergoeding: vergoeding voor behoud ruimtelijke situatie die volgens de actuele regelgeving, stedenbouwkundige voorschriften of verkavelingsvoorschriften niet legaliseerbaar is  wettelijke fictie van niet-legaliseerbaarheid om te vermijden dat regulariseerbare (vergunbaarheid = verenigbaarheid met goede RO) maar onwettige situaties buiten bereik meerwaarde zouden vallen  kwijting door regularisatievergunning of door feitelijk herstel  nieuw: correctiemogelijkheid naar boven of onder van rechter

HERSTEL RECHTERLIJKE HERSTELMAATREGELEN Bij bewezen stedenbouwkundige inbreuk of misdrijf Gerechtelijke herstelvordering via strafrechter of burgerlijke rechtbank Op vordering van: OM (nieuw) gew. en gem. SI of burgemeester (niet langer Gew. SI of CBS) of (straf)rechter ambtshalve (nieuw) ambtshalve enkel herstel, niet dwamgsom Advies (bindend en positief) van Hoge Raad Handhavingsuitvoering (voorheen Hoge Raad Handhavingsbeleid) op straffe van onontvankelijkheid (idem oude regeling) indien op vordering SI of burgemeester Met respect voor herstelrandorde + combinatie van herstelmaatregelen indien nodig voor herstel van volledige illegaliteit Verjaring belet herstel niet Wel eigen verjaringsregeling voor stedenbouwkundige herstelvordering: misdrijven of inbreuken in ruimtelijk kwetsbaar gebied en openruimtegebied (10j ) en andere gebieden (5j )

HERSTEL RECHTERLIJKE HERSTELMAATREGELEN Adressant (geen verwijzing naar overtreder) :  Persoon die handeling heeft uitgevoerd die stedenbouwkundig misdrijf of inbreuk uitmaakt kan tot herstelvordering worden veroordeeld + kosten en meerwaarde kunnen verhaald worden op nieuwe eigenaar (afzonderlijke akte verbintenis om herstelmaatregel uit te voeren) Dwanguitvoering: indien veroordeelde herstelmaatregelen niet uitvoert binnen hersteltermijn + machtiging indeplaatsstelling SI en burgemeester (idem bestaande regeling) Meldingsplicht bij vrijwillig uitvoeren herstel aan gew. SI / gem. SI of burgemeester indien tot betekening werd overgegaan) => uitvoering vastgesteld in PV herstel => herstelattest (door CBS) Rechtsbescherming: HvB – Cass.

HERSTEL BESTUURLIJKE HERSTELMAATREGELEN Bestuursdwang en last onder dwangsom  bestuurlijk equivalent van gerechtelijke veroordeling tot het uitvoeren van herstelmaatregelen SI of burgemeester kan (appreciatiebevoegdheid) beslissen tot bestuursdwang of last onder dwangsom (= administratieve rechtshandeling) Bestuursdwang = bestuurlijke maatregelen aan overtreder dmv onmiddellijke uitvoering bestuurlijke beslissing (inclusief recht op ambtshalve uitvoering)  na uitvoering melding: PV van vaststelling (kantmelding hyp.kantoor) Last onder dwangsom = bestuurlijke maatregelen aan overtreder dmv onmiddellijke uitvoering bestuurlijke beslissing steeds onder verbeurte van dwangsom Meerwaarde kan onderdeel zijn/maar nooit enige herstelmaatregel Doen verbeuren dwangsom: pas na voorafgaandelijke betekening

HERSTEL BESTUURLIJKE HERSTELMAATREGELEN Analogie met gerechtelijke herstelmaatregelen: Maatregelen identiek (meerwaarde/aanpassingswerken/herstel in oorspronkelijke toestand Moet steunen op stedenbouwkundige inbreuk of –misdrijf Herstelmogelijkheid mag niet vervallen zijn door verjaring Dezelfde herstelrangorde Combinatie herstelmaatregelen mogelijk Meerwaarde op zelfde manier vastgesteld – kwijting meerwaarde door regularisatie/herstel Verschil met gerechtelijke herstelmaatrgelen: geen voorafgaand positief advies van HR Handhavingsuitvoering vereist

HERSTEL BESTUURLIJKE HERSTELMAATREGELEN Ten laste van overtreder (kan tegelijk aan meerdere personen worden opgelegd) + nieuwe eigenaar/verkrijger andere zakelijke rechten + belanghebbende die minnelijke schikking niet uitvoert Schriftelijke beslissing (= “besluit”)  vermelding termijn voordat tot ambtshalve uitvoering wordt overgegaan (ev. nog minnelijke schikking treffen)  Per BZ of deurwaardersexploot betekend aan overtreder  Binnen 2 maanden overschrijving in hyp.kantoor + ter kennis van gemeente en gew. SI gedwongen invordering kosten en/of meerwaarde en verbeurde dwangsommen door GD obv dwangbevel  SI of burgemeester, belast met invordering dwangsom kan bij bijzondere omstandigheden: uitstel/spreiding betaling toestaan aan SA/niet of slechts gedeeltelijk invorderen dwangsom  wettigheid en rechtmatigheid van tenuitvoerlegging dwangbevel: toetsing door beslagrechter

HERSTEL BESTUURLIJKE HERSTELMAATREGELEN - RECHTSBESCHERMING Binnen 30 d. na betekening Besluit (met vermelding wens tot horen) bij VR (devolutieve werking) Codextrein: advies van HR Handhavingsuitvoering Uitspraak binnen (eenmalig verlengbare) termijn van 90 d. Overschrijding termijn: beslissing vervalt Beroepsbeslissing kan worden aangevochten bij Rvst Door auteur van herstelbesluit (ambtshalve of op verzoek derden) Beperkt aantal gevallen (uitvoering maatregel, gewijzigde omstandigheden, vervanging door andere maatregel/ 1133 Ger.W.) Georganiseerd administratief beroep (schorsend) Verzoek tot wijziging of intrekking bestuurlijke maatregel Verzoek aan REA om dwangsom op te heffen of te verminderden

VOORRANGSREGELS TUSSEN VORDERINGEN M.O.O. HERSTEL Stedenbouwkundige misdrijven Stedenbouwkundige inbreuken Herstel via gerechtelijke handhaving (strafrechter of burgerlijke rechter) Herstel via gerechtelijke handhaving voor burgerlijke rechter Bestuurlijke handhaving VR kan bepaalde misdrijven of inbreuken uitsluiten van bestuursdwang/last onder dwangsom of afhankelijk maken van vwn. Gerechtelijke handhaving vs bestuurlijke handhaving Principiële voorrang gerechtelijk spoor + bestuurlijke maatregel mag geen afbreuk doen aan gezag van gewijsde (ook niet lopende beroep) Bestuursdwang vs last onder dwangsom Niet gelijktijdig op dezelfde persoon / wel onderling vervangbaar

UITVOERING HERSTEL - HERSTELATTEST Uitvoering van vonnissen/bestuurlijke dwangmaatregelen/minnelijke schikking  nooit vergunnings-of meldingsplichtig  na uitvoeren bestuurlijke of rechterlijke maatregel: ev. regularisatie mogelijk  PV vaststelling uitvoering  decretaal gedoogstatuut van constructies  op aanvraag van belanghebbende kan CBS herstelattest afleveren

VERRUIMDE MINNELIJKE SCHIKKING BESTUURLIJKE TRANSACTIE voorstel tot betaling van een geldsom te doen i.p.v. onmiddellijk de procedure tot het opleggen van een bestuurlijke geldboete op te starten wellicht vooral bij stedenbouwkundige inbreuken Na de betaling van de voorgestelde geldsom is het opleggen van een bestuurlijke geldboete niet langer mogelijk Stedenbouwkundige minnelijke schikking SI of burgemeester kan minnelijke schikking aangaan onder vwn. MVT= “Na ontdubbeling zal de minnelijke schikking enkel nog strekken tot het regelen van de burgerlijke gevolgen van de gepleegde inbreuken of misdrijven. De minnelijke schikking wordt daarmee het consensueel alternatief voor de dwangmaatregelen bestuursdwang en last onder dwangsom, los van de strafwaardigheid van de schadeverwekkende gedraging en dus de nood tot strafrechtelijke of bestuurlijke vervolging van de overtreder, die te beoordelen is door het parket en / of de beboetingsambtenaar” Werken overeengekomen in minnelijke schikking: niet vergunnings- of meldingsplichtig/Uitvoeringstermijn vrij overeen te komen/ Vestigen hypotheek Regeling open voor overtreders + belanghebbenden (nieuw) Miskenning MS: grondslag voor bestuursdwang of last onder dwangsom

Wordt vervolgd…! Jo Blockeel www.lawstone.be Recollettenlei 9 – 9000 Gent