Farmacotherapie voor de zorgprofessional Version 1.1 2017 Optional teaser element Farmacotherapie voor de zorgprofessional Title Author date Prem Adhien, apotheker / epidemioloog Maart 2017

Hogeschool Utrecht: docent MPA Prem Adhien apotheker Hogeschool Utrecht: docent MPA Universiteit Utrecht: docent Farmaceutische Wetenschappen

Farmacotherapie voor de zorgprofessional Dit leerboek biedt verpleegkundigen en andere zorgprofessionals gedegen informatie over veilig geneesmiddelgebruik. Relevant aangezien veel geneesmiddelen worden gebruikt in Nederland!

GENEESMIDDELENGEBRUIK NL, 2013 NAAR LEEFTIJD Stichting Farmaceutische Kengetallen Gemiddeld geneesmiddelgebruik (in DDD’s) per inwoner naar leeftijd (2013, pakketgeneesmiddelen)

Farmacotherapie voor de zorgprofessional Aanleiding voor het schrijven van het boek vormde het gebrek aan een up-to-date en meer op de verpleegkundige praktijk toegesneden boek over geneesmiddelen. Up-to-date: HARM-Wrestling rapport (2009) en doctoraal thesis Sino (2013).

http://www.glasbergen.com/

HARM-Wrestling rapport Vermijdbare ziekenhuisopnamen door geneesmiddelgebruik: in Nederland ruim twee keer zo veel ziekenhuisopnames door verkeerd geneesmiddelengebruik in vergelijking met verkeersongevallen ruim 5% van alle acute opnames zijn geneesmiddel gerelateerd bijna 50% was potentieel vermijdbaar (19.000 opnames per jaar)

Preventie van ziekenhuisopnames De belangrijkste risicofactoren voor ziekenhuisopname: polyfarmacie (5 of meer chronische, orale geneesmiddelen) therapie ontrouw verminderde cognitie comorbiditeit verminderde nierfunctie ouderdom

Preventie van ziekenhuisopnames De meest risicovolle geneesmiddel groepen zijn: VALLEN: antidiabetica en cardiovasculaire middelen BLOEDING: stollingsremmers en NSAIDs

Doctoraal thesis (Sino, 2013) Medicatie management in de thuissituatie waaruit blijkt dat met een pro-actieve houding van zorgprofessionals medicatie gerelateerde problemen voorkomen kunnen worden. Belang van de wijkverpleegkundige zorg!

Verpleegkundige zorgprofessional en geneesmiddelen Een belangrijke rol bij het vroeg signaleren van mogelijke ongewenste neveneffecten om deze verantwoordelijkheid te kunnen uitvoeren is voldoende inzicht in de werking en toepassing van geneesmiddelen nodig (V&VN, 2014)

leidraad Bekwaamheid bij medicatie geven in de langdurige zorg (V&VN, 2014) Beschrijft voorwaardelijke competenties voor het adequaat omgaan met geneesmiddelen beschreven, waaronder: medische en farmacologische kennis vaardigheden in het toedienen van geneesmiddelen en in het signaleren van problemen rond geneesmiddelgebruik vaardigheid in het kunnen communiceren over geneesmiddelgebruik

Farmacotherapie voor de zorgprofessional Primair geschreven voor de verpleegkundige zorgprofessional. Met de brede opzet sluit het aan bij de leidraad Bekwaamheid bij medicatie geven in de langdurige zorg van de vereniging Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN 2014).

Wat maakt dit boek uniek? Geschreven voor de Nederlandse praktijk. Een goed doordachte opzet welke consequent is doorgezet in alle hoofdstukken. In alle leerjaren te gebruiken dankzij de brede opzet inclusief casuïstiek en oefenmateriaal. Ook nuttig na de opleiding als naslagwerk getuige het review van Van Dishoeck (2016) in VIP science van het Erasmus Medisch Centrum.

Wat maakt dit boek uniek? Betrouwbare informatie dankzij deskundige meelezers en review door apotheker. Beschikbare deeplinks naar betrouwbare websites van de KNMP, het CVZ en het NHG Dicht de kloof tussen www.apotheek.nl (consumenten website) en www.farmacotherapeutischkompas.nl (voor artsen).

Wat maakt dit boek uniek? De biomedische insteek en conceptuele aanpak leert de student inzicht in de werking van geneesmiddelen. Inzicht geeft een stevige basis voor klinisch redeneren en het op tijd signaleren van mogelijke (risicovolle) neveneffecten. Niet het uit het hoofd leren van informatie maar het begrijpen en kunnen vinden van informatie staat centraal.

Opzet van het boek Standaardwerk / naslagwerk bedoeld voor zowel tijdens de gehele opleiding als daarna. Het boek bestaat uit drie delen, die elkaar aanvullen maar ook zelfstandig gebruikt kunnen worden.

Deel A, hoofdstukken Wet- en regelgeving rondom geneesmiddelen Geneesmiddelinformatie Geneesmiddelen Geneesmiddelgebruik Omgaan met Geneesmiddelen Het geneesmiddel en het lichaam Hoofdstuk 2 vormt de basis, hier wordt informatie aangedragen voor het vinden van informatie.

HF 6. Het geneesmiddel en het lichaam Inleiding Farmacokinetiek De plasmaspiegel Farmacodynamiek Een afwijkende plasmaspiegel Zwangerschap en lactactie

Deel B: geneesmiddelgroepen en zelfzorgmiddelen Het farmacologisch effect wordt uitgelegd ter ondersteuning van het klinisch redeneren De middelen zijn overzichtelijk weergegeven in tabellen Bij elk hoofdgroep worden belangrijke aandachtspunten bij het gebruik beschreven

Deel B, hoofdstukken Middelen met effect op het spijsverteringsstelsel Middelen ter bevordering van de gaswisseling Middelen met effect op de circulatie Middelen met effect op de huid Middelen met effect op micro-organismen Middelen met effect op het metabolisme

Deel B, hoofdstukken Middelen met effect op weefselherstel en perfusie Middelen ter bestrijding van pijn Middelen met effect op voortplantingsorganen Middelen met effect op celdeling en celmetabolisme Middelen met effect op het CZS Zelfzorgmiddelen

Deel C: geneesmiddelen toepassing Farmacotherapeutische casuïstiek gebaseerd op veelvoorkomende situaties in de praktijk.

Deel C, hoofdstukken Een vermijdbare ziekenhuisopname door een geneesmiddelgerelateerd valincident. Een ziekenhuisopname door dehydratie en electrolytstoornissen Een ziekenhuisopname vanwege gastro-intestinale bloeding Een ziekenhuisopname tijdens behandeling met chemotherapie. Evalueren van geneesmiddelgebruik bij een oudere vrouw met obstipatie

Digitale leeromgeving deeplinks naar websites samenvattingen oefenvragen oefeningen voor het lezen van een recept oefeningen voor het opzoeken van informatie in betrouwbare bronnen over geneesmiddeleninformatie

Opleiding HBO verpleegkunde Het boek kan worden ingezet als basiswerk voor het verwerven van basiskennis, als naslagwerk bij klinisch redeneren en als methodiek voor het oplossen van geneesmiddelgerelateerde problemen. Voor dit laatste is informatie te vinden in hoofdstuk 2 en deel C (met name hoofdstuk 23).

Opleiding HBO verpleegkunde Het boek bevat overzichtelijke tabellen waarbij de verschillende geneesmiddelen groepsgewijs zijn gepresenteerd. In elk hoofdstuk wordt teruggegrepen op preklinische basiskennis - de docent kan hier op aansluiten bij de uitleg van het effect van geneesmiddelen. Het ontstaan van mogelijke bijwerkingen wordt goed uitgelegd in hoofdstuk 5, dit vormt een belangrijke basis voor klinisch redeneren.

Opleiding HBO verpleegkunde In hoofdstuk 2 wordt duidelijk uitgelegd hoe de verschillende betrouwbare internet bronnen over geneesmiddelen te gebruiken zijn. Voor de uitleg aan studenten zijn oefeningen opgenomen op de digitale leeromgeving. Bij hoofdstuk 3 over de toedieningswijze en toedieningsvormen van geneesmiddelen zijn filmpjes toegevoegd.

Vragen?