Introductie Geografische werkwijzen 3 december 2015 Introductie Geografische werkwijzen Vullen eigen gereedschapskist + maken eigen ‘kapstok’ VANDAAG: Verschijnselen en gebieden vergelijken in ruimte en tijd

Bijzondere vs algemene Kapstok Dimensies Context Relateren Wisselen van schaal Vergelijken Bijzondere vs algemene

Eigen gemaakte kapstok Per geografische werkwijze: Voor jou aansprekend voorbeeld van een vraagstuk Korte beschrijving van de werkwijze (kenmerken) Aanpak in steekwoorden Wat ga je doen als je deze werkwijze toepast?

Bijzondere vs algemene Kapstok Dimensies - voorbeeld - kenmerken - aanpak Context - voorbeeld - kenmerken - aanpak Relateren - voorbeeld - kenmerken - aanpak Wisselen van schaal - voorbeeld - kenmerken - aanpak Vergelijken - voorbeeld - kenmerken - aanpak Bijzondere vs algemene - voorbeeld - kenmerken - aanpak

Bijzondere vs algemene Kapstok Dimensies - voorbeeld - kenmerken - aanpak Context - voorbeeld - kenmerken - aanpak Relateren - voorbeeld - kenmerken - aanpak Wisselen van schaal - voorbeeld - kenmerken - aanpak Vergelijken - voorbeeld - kenmerken - aanpak Bijzondere vs algemene - voorbeeld - kenmerken - aanpak

Memory Instructie In tweetallen Kaartjes met plaatjes & tekst gedekt uitspreiden Omstebeurt proberen een combinatie te vinden door twee kaartjes om te draaien Wie lukt het om de meeste setjes te verzamelen? (speel het minimaal 3x) Duur: 6 minuten

Voorbeelden van vergelijken (1) Beschrijf de samenstelling van de beroepsbevolking per sector in Nederland van 1900 en 2015. In welke sector zijn de meeste mensen werkzaam in 1900 en hoe zit dat in 2015? STAP 1: Vergelijken tussen 1900 en 2015 (vergelijken in tijd!) STAP 2: Wat gaan we vergelijken?  samenstelling beroepsbevolking STAP 3: In welke sectoren kan ik de beroepsbevolking indelen STAP 4: We zijn dus op zoek naar overeenkomsten of verschillen tussen 1900 & 2015

Voorbeelden van vergelijken (2) Wat valt op als je naar de exportpakketten van Mexico en de VS kijkt? STAP 1: Vergelijken tussen Mexico en VS (vergelijken in ruimte!) STAP 2: Wat gaan we vergelijken?  exportpakketten STAP 3: In welke hoofdgroepen kan ik een exportpakket beschrijven? STAP 4: We zijn dus op zoek naar overeenkomsten en verschillen tussen Mexico en de VS

Voorbeelden van vergelijken (3) Interview bezoekers van twee verschillende winkelcentra en vraag a) hoe ze naar de winkel gereisd zijn, b) welke afstand ze hebben afgelegd en c) naar hoeveel verschillende winkels ze van plan zijn om te gaan. STAP 1: Vergelijken van twee winkelcentra (vergelijken in ruimte) STAP 2: Wat gaan we vergelijken?  a, b en c STAP 3: Hoe kan ik a, b en c indelen (bijv. a: lopen, fiets, auto, etc.) STAP 4: Wat zijn dus op zoek naar overeenkomsten en verschillen op het gebied van a, b en c

Samenvattend: Vergelijken Vergelijken van gebieden of verschijnselen in ruimte of tijd Kenmerken Wat gaan we vergelijken. Er worden vaak meerdere plaatsen, landen of tijdstippen genoemd Signaalwoorden als beschrijf, wat valt op, wat is het verschil? Aanpak Wat zijn relevante kenmerken om op te kunnen vergelijken We zijn dus op zoek naar overeenkomsten en verschillen

Oefenen met vergelijken Opdracht Omschrijven wat je ziet: breng overeenkomsten & verschillen in kaart Ieder heeft van elk klimaatgebied (A t/m E) een kaartje Doel is om de twee kaartjes dezelfde klimaatgroep bij elkaar te leggen Instructie In tweetallen Houd je kaartjes zo vast dat de ander ze niet kan zien (5 min) Na 5 minuten nog niet alle combinaties? Leg de kaarten open en probeer in overleg de combinaties te maken (5 min) Gebruik de klimaatkaart van Köppen De vijf klimaten worden ingedeeld en/of onderverdeeld naar temperatuur en neerslag (temperatuurgrenzen en hoeveel neerslag dan wel wanneer is de drogere periode)

Af-klimaat Regenwoudklimaat

BS-klimaat Steppeklimaat

Dw-klimaat Landklimaat

A Tropische klimaten (Tropische landschapszone) Af – Tropisch regenwoud Aw – Savanneklimaat

B Droge klimaten (Aride landschapszone) BS – Steppeklimaat BW - Woestijnklimaat

C Gematigde klimaten Cs Mediterraan klimaat (Subtropische landschapszone) Cf Gematigd zeeklimaat (Gematigde landschapszone)

D Landklimaten (Boreale landschapszone) Df-klimaat Dw klimaat

E Poolklimaten (Polaire landschapszone) ET Toendraklimaat EF Vorstklimaat

Huiswerk Eerste stap maken kapstok (in klad) voor de geografische werkwijze vergelijken van gebieden en verschijnselen in ruimte en tijd > Voor jou kenmerkend voorbeeld van een vraag > Beschrijving van de werkwijze (kenmerken, signaalwoorden) > Aanpak in steekwoorden Tip: kijk in werkboek op pag. 98-99! Lezen §2.7 & 2.8

Eerste stap kapstok 7 december 2015 RELATEREN Het leggen van verbanden tussen twee verschijnselen tussen en binnen gebieden

Bijzondere vs algemene Kapstok Dimensies - voorbeeld - kenmerken - aanpak Context - voorbeeld - kenmerken - aanpak Relateren - voorbeeld - kenmerken - aanpak Wisselen van schaal - voorbeeld - kenmerken - aanpak Vergelijken - voorbeeld - kenmerken - aanpak Bijzondere vs algemene - voorbeeld - kenmerken - aanpak

Relateren

Voorbeelden van relateren (1) Vergelijk de atlaskaart over verwoestijning met waterschaarste. Welk verband zie je. Maak een hoe-hoe-zin. STAP 1: Verband leggen tussen twee verschijnselen STAP 2: Welke verschijnselen?  verwoestijning en waterschaarste STAP 3: verband via hoe-hoe-zin STAP 4: Hoe groter de waterschaarste, hoe groter de kans op verwoestijning Hoe groter de waterschaarste, hoe hoger de kwetsbaarheid

Voorbeelden van relateren (2) Hoe komt het dat zomers in het Middellands Zeegebied zo droog zijn? STAP 1: Verband leggen tussen twee verschijnselen en een gebied STAP 2: Gebied is bekend  Middellands Zeegebied één verschijnsel is bekend  het is zo droog (=het gevolg) STAP 3: Wat is het tweede verschijnsel?  de oorzaak! STAP 4: Oorzaak = hogedrukgebied boven Noord-Afrika met warme en droge lucht schuift in de zomer noordwaarts Gevolg = het is zomers droog in het Middellands Zeegebied

Voorbeelden van relateren (3) Verklaar waarom er rond de evenaar in de tropen vaak buien zijn STAP 1: Verband leggen tussen twee verschijnselen en een gebied STAP 2: Gebied is bekend  de tropen rond de evenaar één verschijnsel is bekend  buien (=het gevolg) STAP 3: Wat is het tweede verschijnsel?  de oorzaak! STAP 4: Oorzaak = doordat de zon de aarde rond de evenaar intensief verwarmt, warmt ook de lucht op. De lucht zet uit en stijgt op (er ontstaat een lagedrukgebied). Met het stijgen koelt de lucht af en koude lucht kan minder vocht vasthouden, Gevolg = condensatie, er ontstaan dus wolken en uiteindelijk neerslag

Samenvatting relateren De relatie leggen tussen twee verschijnselen binnen of tussen gebieden Kenmerken We zijn op zoek naar een verband Wat beïnvloedt elkaar? Signaalwoorden: verklaar, oorzaak-gevolg, hoe-hoe-zin Aanpak Relevante verschijnselen noemen Zoeken naar samenhang

Oefenen met relateren Instructie In tweetallen Drie ronden van vijf minuten Per ronde drie vragen Na vijf minuten kaartje doorgeven Een ronde verloopt in twee stappen: 1) De een stelt vragen aan de ander; je mag de ander helpen! 2) Daarna leg je vragen en antwoorden open en kijk je naar: a) Kun je signaalwoorden in de vraag benoemen? b) Wat zijn kenmerkende aspecten van de aanpak?

Opdracht Kapstok [in klad] maken voor de geografische werkwijzen 1) Vergelijken 2) Relateren Kapstok bestaat uit: > Voor jou kenmerkend voorbeeld van een vraag > Beschrijving van de werkwijze (kenmerken, signaalwoorden) > Aanpak in steekwoorden Tip: kijk in werkboek op pag. 98-99 of Hulpkaart Toetsen (zie bijlage Magister huiswerk 7 december)

Vandaag: Confronteren vanuit meerdere dimensies 9 december 2015 Feedback kapstok Vandaag: Confronteren vanuit meerdere dimensies

Bijzondere vs algemene Kapstok Dimensies - voorbeeld - kenmerken - aanpak Context - voorbeeld - kenmerken - aanpak Relateren - voorbeeld - kenmerken - aanpak Wisselen van schaal - voorbeeld - kenmerken - aanpak Vergelijken - voorbeeld - kenmerken - aanpak Bijzondere vs algemene - voorbeeld - kenmerken - aanpak

Confronteren van dimensies

Voorbeelden van dimensies (1) Noem vanuit verschillende perspectieven de schadelijkheid van bosbranden. STAP 1: Verschillende perspectieven STAP 2: Wat is het vraagstuk? Schadelijkheid van bosbranden STAP 3: Economisch  Schadelijk voor toerisme Fysisch geografisch  Schadelijk voor de natuur Politiek  Mogelijk blamage wegens politiek wanbeleid? Sociaal  Schadelijk voor bewoners; kan ik nog veilig wonen? STAP 4: Vraagstuk vanuit meerdere kanten bekeken als de vervolgvraag is: welke dilemma’s of tegenstrijdige belangen spelen er, dan ben je echt dimensies aan het confronteren Hoe groter de waterschaarste, hoe hoger de kwetsbaarheid

Voorbeelden van dimensies (2) Naast de bovengenoemde ruimtelijke reden, zijn er nog een andere factoren die een rol spelen voor de vestigingskeuze van deze Amerikaanse assemblagebedrijven in het noorden van Mexico. Noem twee verschillende redenen. STAP 1: Twee verschillende redenen noemen (niet ruimtelijk) STAP 2: Wat is het vraagstuk? Vestigingskeuze assemblagebedrijven STAP 3: Economisch  Goedkope arbeidskrachten in Mexico Politiek  Gunstig belastingtarief in Mexico STAP 4: Vraagstuk vanuit meerdere kanten bekeken Hoe groter de waterschaarste, hoe hoger de kwetsbaarheid

Voorbeelden van dimensies (3) Een klimaat dat door de een gunstig wordt genoemd, hoeft voor een ander niet gunstig te zijn? Leg uit met een voorbeeld. STAP 1: Gunstig en niet gunstig STAP 2: Wat is het vraagstuk? Wanneer is een klimaat (on)gunstig? STAP 3: Economisch  warm en droog goed voor toerisme Natuur  warm en droog slecht voor natuur STAP 4: Vraagstuk geconfronteerd vanuit meerdere dimensies die een tegenstelling / dilemma blootlegt! Hoe groter de waterschaarste, hoe hoger de kwetsbaarheid

Samenvatting Confronteren dimensies Verschijnselen en gebieden vanuit meerdere dimensies beschrijven (natuur/ruimtelijk, economisch, politiek, sociaal-cultureel) Kenmerken Verschillende invalshoeken Vaak kritische beschouwing (zijn er dillema’s?) Signaalwoorden: meerdere redenen, perspectieven, voor- en nadelen Aanpak Relevante dimensies beschrijven, zoals: natuurlijk, ruimtelijk, economisch, politiek, sociaal-cultureel

Oefenen met confronteren van dimensies Opdracht Het vraagstuk klimaatverandering vanuit meerdere dimensies bekijken Instructie In groepjes van vier rond één tafel gaan zitten Iedere persoon bekijkt vanuit z’n eigen dimensie (zie blad) (als je niks meer weet, mogen de andere helpen) Tot slot de vraag: welke dilemma’s zien jullie? Zes minuten Dilemma = moeilijke keuze

Huiswerk Kapstok [in klad] maken voor de geografische werkwijzen 1) Vergelijken 2) Relateren 3) Confronteren van dimensies Kapstok bestaat uit: > Voor jou kenmerkend voorbeeld van een vraag > Beschrijving van de werkwijze (kenmerken, signaalwoorden) > Aanpak in steekwoorden Tip: kijk in werkboek op pag. 98-99 of Hulpkaart Toetsen

Vandaag: Wisselen van schaalniveaus & In geografische context plaatsen 10 december 2015 Feedback kapstok Vandaag: Wisselen van schaalniveaus & In geografische context plaatsen

Bijzondere vs algemene Kapstok Dimensies - voorbeeld - kenmerken - aanpak Context - voorbeeld - kenmerken - aanpak Relateren - voorbeeld - kenmerken - aanpak Wisselen van schaal - voorbeeld - kenmerken - aanpak Vergelijken - voorbeeld - kenmerken - aanpak Bijzondere vs algemene - voorbeeld - kenmerken - aanpak

Wisselen van schaalniveaus

In geografische context plaatsen

In geografische context plaatsen

In geografische context plaatsen

In geografische context plaatsen

Voorbeelden van schaalniveau wisselen (1) Voor het aanpakken van de vervuiling van de Maas kan Nederland niet alleen. Leg uit waarom. STAP 1: Nederland niet alleen? dus ook andere landen STAP 2: Wat is het vraagstuk? Vervuiling Maas STAP 3: Moeten dus uitzoomen! STAP 4: Vraagstuk op hoger schaalniveau bekijken Hoe groter de waterschaarste, hoe hoger de kwetsbaarheid

Voorbeelden van schaalniveau wisselen (2) Aan het bruto nationaal product (bnp) per hoofd als maatstaf om de welvaart van landen te vergelijken zit een aantal nadelen. Een daarvan heeft te maken met het feit dat het bnp een landelijk gemiddelde is waardoor regionale verschillen niet zichtbaar worden. Wat moet je doen om de verschillen wel zichtbaar te maken? STAP 1: bnp is landelijk gemiddelde STAP 2: Wat is het vraagstuk? Hoe zie ik regionale verschillen? STAP 3: Moeten dus inzoomen! STAP 4: Vraagstuk op lager schaalniveau bekijken, zodat er meer details zichtbaar worden Hoe groter de waterschaarste, hoe hoger de kwetsbaarheid

Samenvatting wisselen schaalniveaus Verschijnselen en gebieden op verschillende schaalniveaus beschrijven en analyseren Kenmerken Inzoomen en uitzoomen Op welk schaalniveau doet een verschijnsel zich voor? Signaalwoorden: bijv. gemiddelde cijfers die te oppervlakkig zijn Aanpak De relevante schaal noemen om iets te onderzoeken Hoofdzaak benoemen (uitzoomen) of details blootleggen (inzoomen)

Voorbeeld in geografische context plaatsen (1) Waarom is het nodig om bij het bestuderen van de groei van de Rotterdamse haven ook het achterland, zoals het Ruhrgebied, mee te nemen in het onderzoek? STAP 1: Ook Ruhrgebied meenemen STAP 2: Wat is het vraagstuk? Bestuderen groei Rotterdamse haven STAP 3: Ruhrgebied is een belangrijke afzetmarkt; als we groei van Rotterdam willen verklaren, moet je de context (omgeving) meenemen STAP 4: Rotterdamse haven is onderdeel van een groter geheel Hoe groter de waterschaarste, hoe hoger de kwetsbaarheid

Voorbeeld in geografische context plaatsen (2) Beschrijf Schiphol. Noem hierbij zowel verschillende onderdelen als het (inter)nationale netwerk waartoe het behoort. STAP 1: Beschrijven van onderdelen en netwerk STAP 2: Wat is het vraagstuk? Schiphol STAP 3: Afbakenen Schiphol: wat versta ik onder Schiphol? STAP 3: Vervolgens Schiphol onderverdelen en toedelen aan een netwerk (de omgeving / het groter geheel schetsen) Hoe groter de waterschaarste, hoe hoger de kwetsbaarheid

Samenvatting in context plaatsen Verschijnselen en gebieden in hun geografische context plaatsen Kenmerken Waar maakt het verschijnsel of gebied onderdeel van uit? In welke onderdelen het verschijnsel of gebied worden opgesplitst? Signaalwoorden: onderdelen/deelgebieden, netwerk, groter geheel Aanpak Relevante onderdelen noemen Relevant groter geheel noemen wisselen van schaalniveau Overeenkomst Verschil Je moet uitzoomen om Gaat om het verband, het grote geheel te zien niet om meer of minder details

Oefenen met in context plaatsen Opdracht Beschrijf verschillende onderdelen/deelgebieden van Schiphol en beschrijf het netwerk waar Schiphol uit van maakt Instructie In groepjes van twee of drie Vijf minuten

Huiswerk Kapstok [in klad] maken voor de geografische werkwijzen 1) Vergelijken 2) Relateren 3) Confronteren van dimensies 4) Schaalniveau wisselen 5) In context plaatsen Kapstok bestaat uit: > Voor jou kenmerkend voorbeeld van een vraag > Beschrijving van de werkwijze (kenmerken, signaalwoorden) > Aanpak in steekwoorden Tip: kijk in werkboek op pag. 98-99 of Hulpkaart Toetsen

Vandaag: Relaties tussen het bijzondere en het algemene 14 december 2015 Feedback kapstok Vandaag: Relaties tussen het bijzondere en het algemene

Bijzondere vs algemene Kapstok Dimensies - voorbeeld - kenmerken - aanpak Context - voorbeeld - kenmerken - aanpak Relateren - voorbeeld - kenmerken - aanpak Wisselen van schaal - voorbeeld - kenmerken - aanpak Vergelijken - voorbeeld - kenmerken - aanpak Bijzondere vs algemene - voorbeeld - kenmerken - aanpak

Relaties tussen het bijzondere en het algemene

Voorbeelden van relaties tussen het bijzondere en het algemene (1) Als algemene regel geldt dat hoe rijker een land, hoe kleiner de gezinnen. In hoeverre gaat deze regel op voor China? Leg uit. STAP 1: Gaat een algemene regel op? (dus van algemeen naar bijzonder) STAP 2: Wat is bijzonder?  China had eenkindpolitiek Dus, ondanks dat China niet tot de rijke landen behoort, kent het land kleine gezinnen Hoe groter de waterschaarste, hoe hoger de kwetsbaarheid

Voorbeelden van relaties tussen het bijzondere en het algemene (2) Een rivier gaat meanderen in laagland. Is dat in droge en natte gebieden hetzelfde? STAP 1: Algemene regel wordt genoemd (meanderen in laagland) STAP 2: Geldt deze regel zowel in droge als natte gebieden? STAP 3: Wat is bijzonder?  droge gebieden, want daar is weinig water waardoor er te weinig sprake van erosie is Hoe groter de waterschaarste, hoe hoger de kwetsbaarheid

Samenvatting Verschijnselen en gebieden beschrijven en analyseren door relaties te leggen tussen het bijzondere en het algemene Kenmerken Er is vaak sprake van een uitzondering op de regel Signaalwoorden: Gaat een regel op? Waarom anders dan normaal? Aanpak Algemene regel benoemen Benoemen van een specifieke omstandigheid; een bijzondere situatie

Oefenen met uitzonderingen op de regel Opdracht In hoofdstuk 1 zijn verschillende algemene regels langs gekomen. We gaan op zoek naar de uitzondering op de regel Instructie In groepjes van twee Bekijk de algemene regels (overzicht wordt uitgedeeld) Blader in het werkboek naar ten minste drie opgaves, bekijk de antwoorden en bedenk een uitzondering op de regel Zeven minuten

OPDRACHT Kapstok afmaken voor de zes geografische werkwijzen 1) Vergelijken 2) Relateren 3) Confronteren van dimensies 4) Schaalniveau wisselen 5) In context plaatsen 6) Relaties tussen het algemene en het bijzondere Kapstok bestaat uit: > Voor jou kenmerkend voorbeeld van een vraag > Beschrijving van de werkwijze (kenmerken, signaalwoorden) > Aanpak in steekwoorden