Wendbare wetsuitvoering, de annotatie-applicatie Informatie bijeenkomst aanbesteding Peter Straatsma & Diederik Dulfer 18 december 2013

Wat doen wij in Wendbare Wetsuitvoering Verbeteren van het vermogen om veranderingen in wet- en regelgeving en beleid snel om te zetten in eenduidige specificaties van producten en diensten voor burgers en bedrijven e.a. De aanpak in wording heeft als doel: van wet- en regelgeving te komen tot specificaties voor producten en diensten (processen en applicaties) specificaties traceerbaar te maken naar wet- en regelgeving en vice versa veranderingen in wet- en regelgeving snel te vertalen in specificaties 2

Beoogde effecten van Wendbare Wetsuitvoering Professionele voortbrenging en beheer van specificaties als middel om: Veranderingen sneller te kunnen doorvoeren (time to market) Voorspelbaar resultaten te leveren in de uitvoering (rechtsgelijkheid) Kennis expliciet en herbruikbaar te maken (afhankelijkheid experts verminderen) Veranderingen op minder plaatsen te hoeven doorvoeren (kosten) 3

De aanpak 1 3 4 5 6 2 Levens gebeurtenissen Wetgevingsproces E N S D T Organisatie 1 Organisatie 2 Organisatie 3 6 E N S D T I P R O C U Analyse Ontwerp & Realisatie v. Organisatie & ICT 2 Ontwerp Specificaties Producten & Diensten Burgers en bedrijven Beleidsproces ICT leveranciers ICT exploitanten Scope van wendbare wetsuitvoering Voortbrengen Uitvoeren

Zo werken we al min of meer. Wat gaat er dan nu niet goed? Architectuur- en ontwerpproducten van de voortbrenging zijn niet leesbaar of valideerbaar voor fiscalisten. De vertaling van wet- en regelgeving gebeurt impliciet zonder vastleggen van tussenresultaten en is niet herhaalbaar. Hergebruik is onmogelijk. Geheel afhankelijk van kennis bij kleine groep specifieke medewerkers . Wet- en regelgeving is niet traceerbaar naar specificaties, en specificaties zijn niet traceerbaar naar wet- en regelgeving. Eindeloos uitzoekwerk. Proces, gegevens (en soms regels) worden los van elkaar uitgewerkt, procesontwerp en gegevensontwerp worden vaak later aan elkaar gesleuteld.   Geen uitlegbare, beheersbare werkwijze voor regelgebaseerd werken. Specificatiedeel van het project wordt steeds meer een bottleneck in de doorlooptijd van een project. Kortom: geen grip op de specificaties, op proces en op kennis!

Hoe lossen we dat op met Wendbare Wetsuitvoering? Architectuur- en ontwerpproducten van de voortbrenging zijn niet leesbaar of valideerbaar voor fiscalisten. De vertaling van wet- en regelgeving gebeurt impliciet zonder vastleggen van tussenresultaten en is niet herhaalbaar. Hergebruik is onmogelijk. Geheel afhankelijk van kennis bij kleine groep specifieke medewerkers . Wet- en regelgeving is niet traceerbaar naar specificaties, en specificaties zijn niet traceerbaar naar wet- en regelgeving. Eindeloos uitzoekwerk. Proces, gegevens (en soms regels) worden los van elkaar uitgewerkt, procesontwerp en gegevensontwerp worden vaak later aan elkaar gesleuteld.   Geen uitlegbare, beheersbare werkwijze voor regelgebaseerd werken. Specificatiedeel van het project wordt steeds meer een bottleneck in de doorlooptijd van een project. Kortom: grip op de specificaties, op proces en op kennis! Specificaties In natuurlijke taal Vastleggen tussenresultaten Vastleggen bronnen Een geïntegreerde aanpak Een geïntegreerde aanpak Standaardiseren & hergebruiken

De uitwerking 1 Wetsanalyse middels annotatie 3 Gestructureerd Levens gebeurtenissen 1 Wetgevingsproces Wetsanalyse middels annotatie 3 Gestructureerd Nederlands 4 5 Organisatie 1 Organisatie 2 Organisatie 3 6 E N S D T I P R O C U Analyse Ontwerp & Realisatie v. Organisatie & ICT 2 Ontwerp Specificaties Producten & Diensten Burgers en bedrijven Beleidsproces ICT leveranciers ICT exploitanten Scope van wendbare wetsuitvoering Voortbrengen Uitvoeren

Uitgangspunten (I) Gebruik de kennis uit de wet- en regelgeving We omarmen de precisie van wet- en regelgeving en gebruiken alle kennis die daarin zit in de voortbrenging van processen en software; (stappen 1 t/m 4) Multi-disciplinaire samenwerken We willen dat materiedeskundigen (juristen / fiscalisten, bedrijfskundigen en ICT- ers) elkaar kunnen begrijpen (stappen 1 t/m 4) o.a. door het specificeren in een controlled natural language (Gestructureerd Nederlands); (stappen 3 en 4) Eisen zijn onafhankelijk van de technische oplossing De eisen die worden opgesteld in stap 1 t/m 4 zijn onafhankelijk van de technische oplossing. Traceerbaarheid De taal, Gestructureerd Nederlands, moet in twee richtingen traceerbaarheid realiseren naar de (juridische) brondocumenten. (Verband tussen 1,2 en 3,4) Multi-realiteit (werkelijkheid, juridische werkelijkheid en administratieve werkelijkheid) De taal, Gestructureerd Nederlands, maakt een duidelijk onderscheid tussen feiten, rechtsfeiten, en gegevens (vastlegging van feiten). (stappen 3 en 4)

Uitgangspunten (II) Analyseresultaten expliciet vastleggen We leggen alle analyseresultaten duidelijk vast zodat deze gevalideerd kunnen worden door materiedeskundigen; (stappen 1 en 2) Ontwerpbeslissingen expliciet vastleggen We leggen alle ontwerpbeslissingen duidelijk vast zodat deze gevalideerd kunnen worden door materiedeskundigen; (stappen 3 en 4) Ontwerpen in samenhang We formuleren eisen aan activiteiten, regels en gegevens in hun samenhang en we zorgen voor traceerbaarheid naar de bron; We onderscheiden nadrukkelijk feiten, rechtsfeiten en gegevens (vastleggingen van feiten). (stappen 3 en 4) Marktstandaarden Waar mogelijk maken we gebruik van markstandaarden. (stappen 1 t/m 4) We gebruiken BPMN en SBVR als basis voor Gestructureerd Nederlands. (stappen 3 en 4) Vertaalbaarheid Gestructureerde Nederlands moeten vertaalbaar naar het Engels en andere talen zijn, om het gebruik van kennis in de EU-wetgeving te ondersteunen en om buitenlandse burgers te ondersteunen als klanten van 'Nederlandse' producten en diensten. (stappen 3 en 4)

Daar is wel wat voor nodig: passende ondersteuning, tools. Met alleen Word en Excel als ondersteuning kunnen we deskundigen niet verleiden tot het maken en onderhouden van de noodzakelijke modellen.

Uitgangspunten voor de tooling voor stap 1 en 2 Doel is: deskundigen ondersteunen bij het vertalen van wet- en regelgeving en beleid naar specificaties voor producten en diensten; Vertaling van wet- en regelgeving en beleid naar specificaties is en blijft mensenwerk, werk van deskundigen, die beter ondersteund moeten worden dan nu (niet alleen Word en Excel); Optimaal gebruik maken van de structuur die in de wet in opmaak en tekst aanwezig is; Beheersbaar maken van de uitwerking van de omvangrijke wet- en regelgeving beheersbaar door het onderkennen van stukken in die wet- en regelgeving die zelfstandig uitgewerkt kunnen worden (contexten); Ad 1. Deskundigen zowel intern als extern, zoals bijvoorbeeld Leibniz Ad 2. We zijn in gesprek geweeste met rule management group, KMG Juris, Oracle, Stef Joosten.

"Je snapt het pas als je het ziet", de structuren in de wet- en regelgeving Wet- en regelgeving is gestructureerd, meestal zichtbaar in de indeling in afdelingen, artikelen etc., maar ook uitgedrukt in de tekst. Deze structuren hebben we nodig om tot beheerste uitwerking te komen. Deze brengen we in kaart door eerst de toppen van die structuren te onderscheiden (doel en doelgroep). Dit is een kwestie van lezen en analyseren en vervolgens markeren. De toppen van de structuren zijn ook de basis voor de producten en diensten. Een structuur kan vele niveaus bevatten. Het is telkens een afweging tot op welke diepte de structuur in kaart moet worden gebracht. Tussen de structuren liggen relaties, ook die brengen we in kaart.

Analyseren en annoteren van structuren (werktitel) In de wet- en regelgeving zijn verschillende structuren aanwezig. Deze zijn noodzakelijk voor een beheersbare uitwerking, echter in de tekst zijn deze niet expliciet benoemd. Daarom worden ze in stap 1 en 2 expliciet gemaakt. Belangrijke structuren zijn: beslisstructuur, toerekeningsstructuur, besluit(reken)structuur, handelingenstructuur. De eerste drie vinden we vooral in de materiewetten, de vierde vooral in algemene wetten zoals de AWB, AWR en AWIR. De structuren worden ingevuld bij de analyse van de contexten. Iedere context kan elementen van een structuur bevatten (structuurelementen) die bij de analyse worden geannoteerd en zo kunnen worden geplaatst in de betreffende structuur. Ook de hiërarchie/relatie tussen structuurelementen in een context wordt geannoteerd. Veelal kunnen we in een context één hoofdelement en geen tot meerdere subelementen onderkennen(zie stap 1 view 1). Een subelement in een context zal in een andere context veelal het hoofdelement zijn.

Regels voor bepalen rechtsgevolgen Toewijzingsregels Classificatie regels Regels voor bepalen rechtsgevolgen Rechtsnormen

Passende ondersteuning voor stap 1 en 2, een eerste indruk. Met alleen Word en Excel als ondersteuning kunnen we deskundigen niet verleiden tot het maken en onderhouden van de noodzakelijke modellen. Hoe kan een goede ondersteuning er uit zien?

Navigatie balk Contextmaker Stap 1, view 1: Afbakenen van contexten in de wetstekst (1) Naar structuur Referenties Suggesties Markeren hoofdelement Markeren context Opslaan Zoeken Naamgeven context Markeren sub-element Documentnaam: Wet van 11 mei 2000 tot vaststelling van de Wet inkomstenbelasting 2001 (Belastingherziening 2001) Geldigheidsdatum: 04-06-2013 Zichtdatum: 01-06-2013 Navigatie balk Document structuur H 3 H 2 Af 3.1 P 3.1 Ar 3.1 Lid 1 Lid 2 1.Belastbaar inkomen uit werk en woning is het inkomen uit werk en woning verminderd met de te verrekenen verliezen uit werk en woning (afdeling 3.13). 2.Inkomen uit werk en woning is het gezamenlijke bedrag van: a.de belastbare winst uit onderneming (afdeling 3.2); b.het belastbare loon (afdeling 3.3); c.het belastbare resultaat uit overige werkzaamheden (afdeling 3.4); d.de belastbare periodieke uitkeringen en verstrekkingen (afdeling 3.5); e.de belastbare inkomsten uit eigen woning (afdeling 3.6); f.de negatieve uitgaven voor inkomensvoorzieningen (afdeling 3.8) en g.de negatieve persoonsgebonden aftrekposten (afdeling 3.9); verminderd met: h.de aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld (afdeling 3.6a); i.de uitgaven voor inkomensvoorzieningen (afdeling 3.7) en j.de persoonsgebonden aftrek (hoofdstuk 6). Afdeling 3.1. Belastbaar inkomen uit werk en woning Artikel 3.1. Belastbaar inkomen uit werk en woning Contextmaker Sub-element in deze context Context afbakening Hoofdelement in deze context Doel van deze view: In de als zodanig herkenbare wetstekst het afbakenen van contexten die in het vervolg als zelfstandige elementen kunnen worden uitgewerkt. Functionaliteiten voor markeren van contexten: afbakening kunnen aanbrengen en aanpassen tot op niveau van één of meer volzinnen; definiëren van een context afbakening mag alleen door geautoriseerde personen worden gemaakt en aangepast; van aanpassingen wordt de aanpasser en datum/tijdstip vastgelegd; andere deskundigen kunnen suggesties toevoegen (alert), de verantwoordelijke (geautoriseerde voor aanpassing) kan hierop antwoord geven;

Implementatie wendbare wetsuitvoering Think big, act small Implementatie van de stappen per regeling of delen van een regeling (klein en beheersbaar) Aanpak van WWU is zo opgezet dat iedere stap afzonderlijk implementeerbaar is én zelfstandig bruikbare resultaten levert Draagvlak creëren door betrekken van deskundigen bij opstellen van de aanpak (olievlek) Ervaringen delen met andere (overheids) partijen, best practices gebruiken Elke afzonderlijke implementatie moet aantoonbaar toegevoegde waarde leveren Ad 1. Deskundigen zowel intern als extern, zoals bijvoorbeeld Leibniz Ad 2. We zijn in gesprek geweeste met rule management group, KMG Juris, Oracle, Stef Joosten.