VRIJWILLIGE FUSIES Congres bestuurskracht 8 juni 2017

Inhoudstafel Situering Toelichting fusiedecreet Stand van zaken concrete fusietrajecten Stand van zaken draaiboek vrijwillige fusies Aanpak regelgevende initiatieven

1. Situering Beleidscontext Stimuleringsbeleid Ruime impact op andere beleidssectoren en –niveaus Europees perspectief

1. Situering Beleidscontext (1) VLAAMS REGEERAKKOORD: Gemeenten kunnen vrijwillig fusioneren. We stimuleren hen hiertoe door een financiële bonus, en door grotere autonomie en extra bevoegdheden toe te kennen aan de middelgrote steden en gemeenten, en de grootste steden. Vlaanderen zal samen met VVSG extra ondersteuning bieden door zowel beleidsmatige als organisatorische goede praktijken en voorbeelden te verspreiden.

1. Situering Beleidscontext (2) Grotere verwachtingen in de (lokale) besturen en toegenomen complexiteit Grotere vrijheidsgraden en meer bevoegdheden In tal van beleidsdomeinen een zekere mate van schaalvergroting Veel samenwerkingsverbanden Vragen omtrent bestuurlijke kwetsbaarheid Grotere mobiliteit van de bevolking

1. Situering Beleidscontext (3) Keuze voor lokale autonomie Pleidooi voor zelfevaluatie bestuurskracht (BKM) Expliciete keuze voor vrijwilligheid: lokale besturen kiezen zelf mogelijke oplossingsrichtingen Stimuleringsbeleid richting fusies

1. Situering Stimuleringsbeleid Fusiebonus Eenmalige schuldovername indien fusie op 1/1/2019 Max. € 500/inwoner, max. € 20 miljoen per fusieoperatie Max. € 200 miljoen op Vlaams niveau Waarborgregeling gemeentefonds Tijdelijk groter aantal uitvoerende mandatarissen Een duidelijk regelgevend kader: fusiedecreet (zie verder) Ondersteuning individuele trajecten (zie verder) Generiek draaiboek fusies (zie verder) BVR modaliteiten schuldovername + omzendbrief

1. Situering Ruime impact Fusie raakt aan alle aspecten van gemeentelijke dienstverlening Context is sterk veranderd ten opzichte van vorige fusieoperatie Fusie is administratief en regelgevend een groot veranderingstraject Confrontatie met Vlaamse en federale regels, administratieve procedures en praktijken Vlaams stimulerings- en ondersteuningsbeleid kan maar slagen als de krachten worden gebundeld

1. Situering Europees perspectief (1) Nederland: continu proces van vrijwillige fusies. Van 994 gemeenten in 1960, naar 537 in 2000, naar 388 nu. Frankrijk: vrij nieuwe trend van vrijwillige fusies. In 2015 en 2016 fusioneerden 772 gemeenten tot 230 nieuwe gemeenten. Op 1 januari 2017 zijn er opnieuw 573 gemeenten in 181 nieuwe gemeenten samengebracht. Duitsland: verschillend beleid in Länder. 2016: 11.313 gemeenten. Ter vergelijking: in 1964 nog 24.000 gemeenten in West-Duitsland en vóór de hereniging 7.500 gemeenten in Oost-Duitsland.

1. Situering Europees perspectief (2) Denemarken: op 1 januari 2007 van 278 gemeenten naar 98 door een “big bang” operatie. Finland: continu proces van vrijwillige fusies. Van 432 gemeenten in 2006 tot 311 in 2017. Griekenland: verplichte fusie in 1997. Van 441 gemeenten en 5382 gemeenschappen naar 900 gemeenten en 133 gemeenschappen.

2. Fusiedecreet Toepassingsgebied Tijdslijn Wat na de fusie?

2. Fusiedecreet Toepassingsgebied Gemeenten zijn vrij in hun keuze van een mogelijke fusiepartner Gemeenten die zich willen samenvoegen, moeten aan elkaar grenzen Indien een samenvoeging gepaard gaat met een opsplitsing, dan moet het resultaat steeds een vermindering van het aantal gemeenten zijn Het fusiedecreet regelt geen loutere grenscorrecties De gemeenten met taalfaciliteiten zijn uitgesloten van het toepassingsgebied Drogenbos, Kraainem, Linkebeek, Sint-Genesius-Rode, Wemmel, Wezembeek-Oppem, Voeren, Bever, Herstappe, Mesen, Ronse en Spiere-Helkijn

2. Fusiedecreet Tijdslijn: voortraject (lokale autonomie) - Politiek aftasten - Zoektocht naar partner - Vertrouwelijk GEZAMENLIJK VOORTRAJECT - Vastklikken partnerschap - Oprichten gezamenlijke stuurgroep - Verder opbouwen intern draagvlak (CBS, GR, fracties, ...) - Voorbereiden communicatiestrategie - Vaak ook nog achter gesloten deuren PUBLIEK VOORTRAJECT - Communicatie: folder/website, persconferentie, personeelsvergadering, hoorzittingen burgers - Opstart vooronderzoek ter voorbereiding principiële goedkeuring (is fusie te overwegen optie?) - Beantwoorden vragen burgers/bedrijven/middenveld

2. Fusiedecreet Tijdslijn: decretale mijlpalen voor de fusie OPSTART FORMEEL FUSIETRAJECT Vanaf principiële beslissing: - Aanstelling coördinatoren - Mogelijkheid beheersovereenkomst (beroep doen op elkaars personeel) - Afstemmen en optimaliseren van alle aspecten van lokaal beleid - Werkgroepen aangestuurd door stuurgroep - Draaiboek biedt ondersteuning LOPENDE ZAKEN Vanaf gezamenlijk voorstel: - Ten laatste 31/12/2017 - Lopende zaken - Naam en grenzen nieuwe gemeente - Voorbereiding van de (implementatie van de) fusie VERKIEZINGEN Vanaf samenvoegingsdecreet: - Voorzien ten laatste zomer 2018 - Schuldovername - Voorbereiding verkiezingen (tijdslijn om in aanmerking te komen voor schuldovername, dus fusie op 1/1/2019 – ook daarna blijven fusies mogelijk)

2. Fusiedecreet Wat na de fusie? (1) ALGEMENE BEPALINGEN Fusiedecreet regelt overdracht roerende goederen, onroerende goederen, overeenkomsten en overheidsopdrachten Inclusief rechten, plichten en lasten. Besluiten, reglementen en verordeningen Blijven van toepassing op het grondgebied waarvoor ze zijn uitgevaardigd, tot op de dag dat ze door de bevoegde overheid worden opgeheven Tenzij andersluidende bepalingen (zie verder) Fusiedecreet regelt geen mogelijkheid vroegtijdige uittreding intergemeentelijke samenwerkingsverbanden (het decreet lokaal bestuur wel?)

2. Fusiedecreet Wat na de fusie? (2) PERSONEEL Fusiedecreet bevat procedure aanstelling nieuwe decretale graden Overdracht voltallig personeel van rechtswege (ongeacht de aard dienstverband) Behoud van aard dienstverband, graad, administratieve en geldelijke anciënniteit, prestatieregeling en salarisschaal Nieuw RPR en organogram: binnen het jaar

2. Fusiedecreet Wat na de fusie? (3) FINANCIËN Fusiedecreet bevat bepalingen over meerjarenplan, budget en jaarrekening Alle reglementen over gemeentelijke belastingen of retributies: Behouden hun rechtskracht voor het grondgebied van de samengevoegde gemeenten tot opheffing Zijn van rechtswege opgeheven één jaar na de samenvoegingsdatum

3. Stand van zaken concrete fusietrajecten Kruishoutem en Zingem En de rest van Vlaanderen? Rol van het Agentschap Binnenlands Bestuur

3. Stand van zaken concrete fusietrajecten Kruishoutem en Zingem (1)

3. Stand van zaken concrete fusietrajecten Kruishoutem en Zingem (2) September 2016: aankondiging fusieonderzoek Eind 2016: principiële beslissing tot fusie door beide gemeenteraden (Mededeling VR 17 maart) Zitten in fase van inventarisatie en harmonisatie van beleid in de verschillende beleidsvelden Voorziene definitieve goedkeuring: zomer 2017

3. Stand van zaken concrete fusietrajecten Kruishoutem en Zingem (3) Waarom kiest men voor fusie? Blijvend garanderen goede dienstverlening (efficiënt en krachtig) t.o.v. nieuwe verwachtingen Schuldovername (“schuldoptimalisatie”) Gelijkaardige bestuurs- en organisatiecultuur (politieke meerderheid, personeelsbeleid, afstand burger-bestuur) Gelijkaardige socio-culturele/demografisch eigenschappen gemeenten (linken tussen verenigingen) Vergelijkbare grootte, beide financieel gezond Deelname in gemeenschappelijke samenwerkingsverbanden (3/4) Behoud ‘karakter’ van de gemeente (schrik voor verplichte fusies)

3. Stand van zaken concrete fusietrajecten Kruishoutem en Zingem (4) Wat zijn tot hiertoe de belangrijkste moeilijkheden? Burgers en bedrijven zoveel mogelijk ontlasten (bv. straatnamen) Mandaten (incl. decretale graden) Fiscaliteit Afvalintercommunales Hoe werd de burger betrokken? Website, brochure, infobladen Hoorzittingen, infomomenten, burgerforum Bezoek aan jeugdhuizen Adviesraden Participatietraject nieuwe naamgeving

Meeuwen-Gruitrode en Opglabbeek (cf. volgende presentatie) 3. Stand van zaken concrete fusietrajecten En de rest van Vlaanderen? (1) Meeuwen-Gruitrode en Opglabbeek (cf. volgende presentatie) Aalter en Knesselare (principiële beslissing 23/5) Puurs en Sint-Amands (principiële beslissing 26/6?) Aantal besturen zijn nog in onderhandeling: Neerpelt en Overpelt? Zullen nog gemeenten volgen? Verwacht wordt dat er na 1 januari 2019 nieuwe opportuniteiten ontstaan (afhankelijk van Vlaamse beleid) CONCLUSIE: Fusies zijn niet langer een taboe (mede door fusiebonus) Weinig vastgestelde weerstand bij de burger

3. Stand van zaken concrete fusietrajecten En de rest van Vlaanderen 3. Stand van zaken concrete fusietrajecten En de rest van Vlaanderen? (2) Op basis van berichtgeving in de pers (niet-exhaustief)

3. Stand van zaken concrete fusietrajecten Rol van ABB Mogelijkheid instellen fusiebegeleidingsteam Aanwezigheid op interne stuurgroep ‘fusie’ Vragen opvolgen Vanuit lokale stuurgroepen Vanuit mailbox fusies@vlaanderen.be Het (laten) onderzoeken en beantwoorden van vragen die binnen het bevoegdhedendomein van ABB behoren Het dispatchen en opvolgen van vragen (federaal, Vlaams) Toelichtingen voor geïnteresseerde besturen, burgemeestersoverleg, …

4. Draaiboek fusies Opzet van het draaiboek Eerste vaststellingen

4. Stand van zaken draaiboek Opzet van het draaiboek Praktische handvaten voor de lokale initiatiefnemers: welke handelingen zijn zeker noodzakelijk Voor alle aspecten van de gemeentelijke dienstverlening Bevat: contactgegevens van sectorexperts, stappenplan, inspiratienota’s, modellen, fusiesimulator, FAQ’s, … Geen eenmalig afgewerkt product, maar dynamisch/online Input van Vlaamse en federale administraties en in samenwerking met VVSG UITGANGSPUNT: oproep om proces zo eenvoudig en automatisch mogelijk te laten verlopen (maximaal automatismen incalculeren)

4. Stand van zaken draaiboek Eerste vaststellingen (1) Grootste uitdaging: overlappende gebiedsomschrijvingen en subsidieperiodes – ook hier verschil in aanpak Focus op regelgevende oplossing (zie verder) Focus op administratieve tolerantie en flexibele praktijken en procedures op maat (overgangsperiode) “Nieuwe gemeente neemt rechten en plichten over” (fusiedecreet) Vroegtijdige uittreding uit IGS niet mogelijk (oplossing in DLB?) Nood aan aanpassing databestanden VO Belangrijke rol AIV (CRAB) – gemeenten niet extra belasten

4. Stand van zaken draaiboek Eerste vaststellingen (2) Ook belangrijke impact op federale bevoegdheden: politiezones en hulpverleningszones rijksregister, aanpassen eID, burgerlijke stand aanpassing administratieve arrondissementen, kieskantons, gerechtelijke kantons NIS/KBO DIV OCMW-materies/KBSZ Kadaster ….

5. Aanpak regelgevende initiatieven Problematiek Aanpak Eerste vaststellingen

5. Aanpak regelgevende initiatieven Problematiek Cf. uitgangspunt: fusieproces zo eenvoudig en automatisch als mogelijk laten verlopen Soms moeten er naar aanleiding van een fusie decreten, besluiten VR, ministeriële besluiten, omzendbrieven, … worden aangepast De beoordeling en de voorbereiding/uitvoering daarvan is verantwoordelijkheid van Vlaamse beleidssectoren Moet regelgevend afgerond zijn tegen 1 januari 2019

5. Aanpak regelgevende initiatieven Aanpak Inhoudelijke opties Aanpassing op maat van concrete fusies ‘Fusievriendelijk’ maken van regelgeving Regelgevende opties Eigen regelgevend initiatief opstarten (fusievriendelijk maken van decreten, aanpassen BVR, MB, …) Artikels invoegen in specifiek samenvoegingsdecreet (decretale oplossing op maat)

5. Aanpak regelgevende initiatieven Eerste vaststellingen MOGELIJKE AANPASSING SECTORALE REGELGEVING (op basis van eerste input – niet exhaustief): Erkenning als onroerend erfgoedgemeente (aanpassing onroerend erfgoeddecreet en -besluit) Overlappende werkingsgebieden zorgregio’s/Samenwerkingsinitiatieven Eerstelijnsgezondheidszorg (SEL) (aanpassing zorgregiodecreet/BVR SEL’s) Bindend sociaal objectief (decreet grond- en pandenbeleid) / overlappende werkingsgebieden sociale verhuurkantoren (decreet Vlaamse wooncode) Overdracht risicogronden (bodemdecreet – MB nodig voor afwijking overdrachtsregel) …

Meer info: fusies@vlaanderen. be http://lokaalbestuur. vlaanderen Meer info: fusies@vlaanderen.be http://lokaalbestuur.vlaanderen.be/strategische-projecten/fusie http://lokaalbestuur.vlaanderen.be/draaiboek-vrijwillige-samenvoeging-van-gemeenten Themanummer Binnenband (zomer 2017)