Rapport ‘een beeld van de Huizen van het Kind’ Stand van zaken Over een aantal deelaspecten (geen volledig beeld) Rapport ‘een beeld van de Huizen van het Kind’ Geen handhavingsinstrument Inspirerend – praktijk en beleid in ontwikkeling

Inleidend

Nu (juni 2017) zitten we aan 141 HvhK in 197 Vlaamse gemeenten en Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Bevraging Actoren Aanbod en thema’s Doelgroepen Trekkerschap Bekendmaking naar de burger Knelpunten en meerwaarden

WERKINGSCONTOUREN

85 HvhK subsidies – van 3k tot 75k Andere middelenstromen – lokale middelen – grote diversiteit tussen HvhK Benoemd als knelpunt

Bij 60% van de HvhK COORDINATIE Bij meer dan 90%. Formeel tijd bij 60%. 0,5VTE (32%), meer (29%), minder (32%). Maar ook vaak moeilijk in te schatten. Bij 42% gedeeld, bij 58% 1 partner. Lokale besturen! Maar niet uitsluitend, ook (middenveld)organisaties. “In ruim twee derde van de huizen waar één actor de trekker is, neemt het lokaal bestuur of een nader omschreven gemeentelijke of stedelijke dienst (bv. ocmw, sociaal huis, jeugddienst, kinderarmoedebeleid) die rol op. Eén van de respondenten signaleert dat deze rol bij de gemeentelijke dienst terecht kwam omdat geen andere partner daarin een initiatief wenste op te nemen. In drie gevallen neemt de opvoedingswinkel die rol op en in een enkel geval gebeurt dat door een inloopteam, een kinderopvangdienst, de middenveldorganisatie Kind en Preventie of verwijst een respondent naar het Huis van het Kind/Kind en Gezin. Ook bij de huizen waar meerdere partners trekker zijn, nemen vooral gemeentelijke of stedelijke diensten die rol mee op. Andere mede-trekkers die meermaals vermeld worden, zijn onder meer Kind en Gezin, opvoedingswinkels, kinderopvangdiensten, inloopteams, de LOGO’s en vzw’s die inzetten op opvoedingsondersteuning. Telkens een enkele keer rapporteren respondenten het mede-trekkerschap van de Gezinsbond, CAW pleegzorg, de Christelijke Mutualiteit, het Algemeen Ziekenhuis, Solidariteit voor het gezin, DOMO vzw, een CKG, buurtwerk, Expertisecentrum Kraamzorg De Bakermat, ONS (netwerk van organisaties en verenigingen), een vrijwilliger (‘die vanuit haar deskundigheid als voorzitter fungeert’) en andere actoren of een procesbegeleider” Uit onderzoeksrapport HIG

‘Lokaal team’ versus ‘eenmanszaak’ Als versterking expliciet voor HvhK, dan expliciet vermeld (zoals gezinsondersteuner, maatschappelijk werker, ….).

Niet gratis, vraagt ondersteuning VRIJWILLIGERS Bij de helft van de HvhK Brede inzet Niet gratis, vraagt ondersteuning 14 HvhK: gezamenlijk beleid, website/ databank/ platform om vrijwilligers te rekruteren en te ondersteunen Brede inzet: CB, S&O, pamperbank, ruilwinkel, huiswerkbegeleiding, spelotheken, buddyproject

ACTOREN

Terug

Partners Lokale besturen Opvang van baby’s en peuters Kraam- en gezinszorg Onderwijs Opvang en vrije tijd Partners Opvoedingsondersteuning Gezondheidszorg Socio-culturele verenigingen Geestelijke gezondheidszorg Van donkergrijs naar lichtgrijs: van sterke betrokkenheid in heel wat Huizen van het Kind naar betrokkenheid in een beperkt aantal HvhK. Maatschappelijk kwetsbare gezinnen Jeugdhulp Gezinnen Tewerkstelling en opleiding

Wat leren we eruit? Diversiteit in actoren: De praktijk kijkt breder dan de regelgeving Ondersteuning én activiteiten Diversiteit in betrokkenheid: “Niet omdat in x% van de HvhK een bepaalde partner betrokken is, dat dit overal zo moet of kan.” Verschillen in betrokkenheid mogen en zullen er zijn. Lokale keuze. Zal fluctueren over de tijd - momentopname Niet: “hoe meer, hoe beter”. Wel: Welke lokale noden zijn er? Goede ‘community diagnose’ doen (met betrokkenheid actoren!) Welke betrokkenheid van welke actor is nodig ifv de aanpak van een lokale nood? Wat doen ze samen? Focus op ondersteuning van werkzaamheden de komende jaren ‘

DOELGROEP

Van actoren naar leeftijd/ doelgroepen Potentieel (!) ruim leeftijdsbereik Brede waaier aan actoren uit verschillende sectoren/ hoeken die potentieel (!) kunnen instaan voor een ruim leeftijdsbereik binnen een Huis van het Kind. (verschil tussen ‘richten op’ en ‘bereiken’).

Van actoren naar leeftijd/ doelgroepen Twee derde van de Huizen van het Kind versterkte aandacht aan: Gezinnen in de pre- en perinatale periode Kinderen, jongeren en jongvolwassenen met bijzondere aandacht voor kwetsbare kinderen, anderstalige kinderen of nieuwkomers, of net met bijzondere aandacht voor de verbreding naar alle kinderen of jongeren. Ouders (en grootouders) met bijzondere aandacht voor kwetsbare ouders of gezinnen, waaronder gezinnen in armoede, gezinnen in schuldbemiddeling, gezinnen met een migratieachtergrond. Kortom, hier zien we het ruime potentiële leeftijdsbereik opnieuw in weerspiegeld.

Aanbod

AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking°   IN KAART AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking° OVERLAP WEGWERKEN LEEMTE WEGWERKEN COCREATIE OP DE PLANNING NIET ONTHAAL 48% 51% 4% 19% 23% 53% 6% OPVOEDINGSONDERSTEUNING 60% 61% 28% 45% 39% 1% ONTMOETING 49% 41% 7% 35% 46% 42% 5% GEZONDHEIDSZORG 43% 30% 20% 34% 40% 9% ONDERWIJS 57% 33% 37% OPVANG EN VRIJE TIJD 65% 31% SOCIO-ECONOMISCHE DETERMINANTEN 32% 22% 26% JEUGDHULP 2% 8% 27% GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG 29% 12% 24% Geen mutueel exclusieve categorieën, maar de ‘niet’ is uitgezuiverd Geen mutueel exclusieve categorieën, maar de ‘niet’ is uitgezuiverd

AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking°   IN KAART AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking° OVERLAP WEGWERKEN LEEMTE WEGWERKEN COCREATIE OP DE PLANNING NIET ONTHAAL 48% 51% 4% 19% 23% 53% 6% OPVOEDINGSONDERSTEUNING 60% 61% 28% 45% 39% 1% ONTMOETING 49% 41% 7% 35% 46% 42% 5% GEZONDHEIDSZORG 43% 30% 20% 34% 40% 9% ONDERWIJS 57% 33% 37% OPVANG EN VRIJE TIJD 65% 31% SOCIO-ECONOMISCHE DETERMINANTEN 32% 22% 26% JEUGDHULP 2% 8% 27% GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG 29% 12% 24% Diverse vormen: Centraliseren van partners en/ of van functies. Verschillende antennepunten, bij verschillende HvhK met afstemming en kwaliteitsbewaking: intervisies voor onthaalmedewerkers, doorverwijsmap of andere ondersteunende tools, inschakeling expertise kansarmoede ifv onthaal voor iedereen; kwaliteitseisen bij een HvhK ‘de opvolging is gegarandeerd’, ‘in maximaal 2 stappen komen ouders op de juiste plaats terecht’ als inspirerend voorbeeld. Onthaal wordt ook ingevuld als werken met een folder/ brochure en website.

AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking°   IN KAART AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking° OVERLAP WEGWERKEN LEEMTE WEGWERKEN COCREATIE OP DE PLANNING NIET ONTHAAL 48% 51% 4% 19% 23% 53% 6% OPVOEDINGSONDERSTEUNING 60% 61% 28% 45% 39% 1% ONTMOETING 49% 41% 7% 35% 46% 42% 5% GEZONDHEIDSZORG 43% 30% 20% 34% 40% 9% ONDERWIJS 57% 33% 37% OPVANG EN VRIJE TIJD 65% 31% SOCIO-ECONOMISCHE DETERMINANTEN 32% 22% 26% JEUGDHULP 2% 8% 27% GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG 29% 12% 24% Enkele bevindingen Opvoedingsondersteuning onder de vlag Huis van het Kind Grote diversiteit qua aanbod, grote verschillen tussen HvhK Informatie- en vormingsaanbod (1/2), pedagogisch advies (1/4), oudergroepen (1/4), online opvoedingsondersteuning (1/5, ook ‘stel je vraag’ knop), ontwikkelingsstimulerende programma’s, training en cursussen (1/8). Een diversiteit aan actoren naast aanbod gesubsidieerd door Kind en Gezin Iets mee gedaan (bv behoeftebevraging, bv expertise CEDES, TAO, armoedevereniging, bv vorming pedagogisch adviseren op niveau HVHK)

AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking°   IN KAART AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking° OVERLAP WEGWERKEN LEEMTE WEGWERKEN COCREATIE OP DE PLANNING NIET ONTHAAL 48% 51% 4% 19% 23% 53% 6% OPVOEDINGSONDERSTEUNING 60% 61% 28% 45% 39% 1% ONTMOETING 49% 41% 7% 35% 46% 42% 5% GEZONDHEIDSZORG 43% 30% 20% 34% 40% 9% ONDERWIJS 57% 33% 37% OPVANG EN VRIJE TIJD 65% 31% SOCIO-ECONOMISCHE DETERMINANTEN 32% 22% 26% JEUGDHULP 2% 8% 27% GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG 29% 12% 24% Enkele bevindingen: 1 op 3 werkte een hiaat weg inzake ontmoeting (middelen HvhK – helft van de gesub.HvhK) Ontmoeting is het aanbod waar participatie van gezinnen het meest doorgedreven is. Ontmoeting gaat over structureel aanbod door partners vormgegeven, maar ook vaak over eenmalige jaarlijkse activiteiten, ook vaak gekoppeld aan bekendmaking HvhK Een aantal Huizen van het Kind komen tot een gedeelde visie over ontmoeten en vandaar het vormgeven van hun Huis van het Kind.

AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking°   IN KAART AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking° OVERLAP WEGWERKEN LEEMTE WEGWERKEN COCREATIE OP DE PLANNING NIET ONTHAAL 48% 51% 4% 19% 23% 53% 6% OPVOEDINGSONDERSTEUNING 60% 61% 28% 45% 39% 1% ONTMOETING 49% 41% 7% 35% 46% 42% 5% GEZONDHEIDSZORG 43% 30% 20% 34% 40% 9% ONDERWIJS 57% 33% 37% OPVANG EN VRIJE TIJD 65% 31% SOCIO-ECONOMISCHE DETERMINANTEN 32% 22% 26% JEUGDHULP 2% 8% 27% GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG 29% 12% 24% Enkele bevindingen: Twee grote thema’s: Perinataal netwerk ifv opvolgen van zwangere kwetsbare vrouwen. Kind en Gezin, vroedvrouwen, expertisecentra kraamzorg, ziekenhuizen, wijkgezondheidscentra, gynaecologen als meest vermelde partners. Waarmaken van de Vlaamse gezondheidsdoelstellingen, met gezinnen als doelgroep (gezonde voeding, bewegen, preventie roken en tabak, en in mindere mate ook tandzorg, beeldschermgebruik, gamen). LOGO’s als belangrijke partner, ook CLB, mutualiteiten, gemeentelijke diensten + heel wat diensten die de boodschappen mee helpen uitdragen (scholen, kinderopvang, spel en ontmoeting, opvoedingswinkels, …) Gekoppeld aan lokaal kinderarmoedebeleid.

AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking°   IN KAART AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking° OVERLAP WEGWERKEN LEEMTE WEGWERKEN COCREATIE OP DE PLANNING NIET ONTHAAL 48% 51% 4% 19% 23% 53% 6% OPVOEDINGSONDERSTEUNING 60% 61% 28% 45% 39% 1% ONTMOETING 49% 41% 7% 35% 46% 42% 5% GEZONDHEIDSZORG 43% 30% 20% 34% 40% 9% ONDERWIJS 57% 33% 37% OPVANG EN VRIJE TIJD 65% 31% SOCIO-ECONOMISCHE DETERMINANTEN 32% 22% 26% JEUGDHULP 2% 8% 27% GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG 29% 12% 24% Enkele bevindingen: Inzet vanuit verschillende Huizen van het Kind op het flankerende onderwijsbeleid Jonge kinderen: Kleuterparticipatie en/ of ouderbetrokkenheid (40 van 72 toelichtingen) Kleuters-lagere school: Huistaakbegeleiding vaak. Zomerklasjes, taalstimuleringsprogramma’s ook. Gelinkt aan de aanpak van kinderarmoedebestrijding. Secundair: Specifieke programma’s voor kinderen/ jongeren met socio-emotionele moeilijkheden, gedragsproblemen op school (16 van 72 toelichtingen) CLB’s in 1/3 van de Huizen van het Kind kernpartner. Huizen van het Kind kijken ook naar scholen als belangrijke partner, en zoeken samenwerking

AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking°   IN KAART AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking° OVERLAP WEGWERKEN LEEMTE WEGWERKEN COCREATIE OP DE PLANNING NIET ONTHAAL 48% 51% 4% 19% 23% 53% 6% OPVOEDINGSONDERSTEUNING 60% 61% 28% 45% 39% 1% ONTMOETING 49% 41% 7% 35% 46% 42% 5% GEZONDHEIDSZORG 43% 30% 20% 34% 40% 9% ONDERWIJS 57% 33% 37% OPVANG EN VRIJE TIJD 65% 31% SOCIO-ECONOMISCHE DETERMINANTEN 32% 22% 26% JEUGDHULP 2% 8% 27% GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG 29% 12% 24% Enkele bevindingen: Verschillende Huizen van het Kind zien het als hun opdracht om het aanbod opvang en vrije tijd mee breed bekend (bv door informeren partners) te maken en of mee breed toegankelijk te maken (bv financiële tegemoetkomingen). Vaak gaat het over een ‘verbreding’, soms ook nieuwe initiatieven in de schoot van een HvhK (bv nieuwe folder, opstart participatiepas). Een 20-tal Huizen van het Kind spreekt over een loketfunctie rond opvang en vrije tijd (diverse benamingen, al dan niet geïntegreerd). Op die manier verhoogde toegankelijkheid van het aanbod Er zijn ook verschillende HvhK die vermelden dat partners goed aan het werk zijn rond opvang en vrije tijd, en dat het HvhK zelf actief er niet mee bezig is.

AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking°   IN KAART AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking° OVERLAP WEGWERKEN LEEMTE WEGWERKEN COCREATIE OP DE PLANNING NIET ONTHAAL 48% 51% 4% 19% 23% 53% 6% OPVOEDINGSONDERSTEUNING 60% 61% 28% 45% 39% 1% ONTMOETING 49% 41% 7% 35% 46% 42% 5% GEZONDHEIDSZORG 43% 30% 20% 34% 40% 9% ONDERWIJS 57% 33% 37% OPVANG EN VRIJE TIJD 65% 31% SOCIO-ECONOMISCHE DETERMINANTEN 32% 22% 26% JEUGDHULP 2% 8% 27% GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG 29% 12% 24% Enkele bevindingen: Lager percentage ‘in kaart gebracht’: Onduidelijke vraag? Of reële situatie? Sommige Huizen van het Kind zetten hier zelf actief op in: Rechtenbenadering/ opnemen van rechten (via brugfiguren, loketfuncties) Materiële en financiële ondersteuning Doelgroepgericht: luierbanken, eersteleeftijdsmelk Universeel: ruilwinkel (‘onopvallend gratis’ voor kansarme gezinnen) En ook: sociale restaurants, kringloopwinkel (met bv opknapbeurt van de kinderafdeling), sociale kruideniers, voedselpakketten, … Tewerkstelling: doelgroepmedewerkers of stageplekken Verzameling van of gebruik van data mbt indicatoren van de SES Sommige HvhK geven aan dat dit aanbod bij partners zit, vnl OCMW/ sociaal huis: Sommigen gewerkt aan samenwerkingsafspraken – HvhK als ‘de lijm’. Soms ook vermelding van actoren zoals huisvesting, werk. 4 op 10 Huizen van het Kind zet niet op dit thema in.

AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking°   IN KAART AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking° OVERLAP WEGWERKEN LEEMTE WEGWERKEN COCREATIE OP DE PLANNING NIET ONTHAAL 48% 51% 4% 19% 23% 53% 6% OPVOEDINGSONDERSTEUNING 60% 61% 28% 45% 39% 1% ONTMOETING 49% 41% 7% 35% 46% 42% 5% GEZONDHEIDSZORG 43% 30% 20% 34% 40% 9% ONDERWIJS 57% 33% 37% OPVANG EN VRIJE TIJD 65% 31% SOCIO-ECONOMISCHE DETERMINANTEN 32% 22% 26% JEUGDHULP 2% 8% 27% GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG 29% 12% 24% Enkele bevindingen: Verschillende vertrekpunten: Verschillende Huizen van het Kind geven aan dat ze hun rol meer preventief zien. Ongeveer de helft van de Huizen van het Kind rapporteert niet rond jeugdhulp te werken. Anderen geven aan dat dit momenteel nog niet voldoende gekend is. Een deel zet in op kennis bij de partners van het HvhK rond IJH via vormingen, infomomenten. Duidelijk ook zoekend in positioneringsvraagstuk. Nog andere Huizen van het Kind rapporteren acties rond jeugdhulp: Brede instap, rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp op website Huis van het Kind, expertiseuitwisseling (bv rond preventie kindermishandeling), begeleidingen BJZ gekoppeld aan Huis van het Kind, aanbod in ‘grijze’ zone (continuümgedachte)

AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking°   IN KAART AFGESTEMD (ifv toegankelijkheid, bekendmaking° OVERLAP WEGWERKEN LEEMTE WEGWERKEN COCREATIE OP DE PLANNING NIET ONTHAAL 48% 51% 4% 19% 23% 53% 6% OPVOEDINGSONDERSTEUNING 60% 61% 28% 45% 39% 1% ONTMOETING 49% 41% 7% 35% 46% 42% 5% GEZONDHEIDSZORG 43% 30% 20% 34% 40% 9% ONDERWIJS 57% 33% 37% OPVANG EN VRIJE TIJD 65% 31% SOCIO-ECONOMISCHE DETERMINANTEN 32% 22% 26% JEUGDHULP 2% 8% 27% GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG 29% 12% 24% Enkele bevindingen: Het gaat over aanbod: Sensibiliseringscampagnes/ preventie al dan niet gekoppeld aan campagnes die ruimer gaan dan gemeente (zoals rode neuzen campagne, fit in je hoofd, …). Vaak acties naar kinderen en jongeren. Organiseren van lezingen voor gezinnen/ opvoedingsverantwoordelijken En ook over In kaart brengen van het aanbod en dit bekend maken via brochures edm. Hiaten invullen, zoals opstart TEJO in een paar HvhK, middelen vanuit lokaal bestuur voor een HvhK om een laagdrempelig lokaal eerstelijnsaanbod geestelijke gezondheidzorg op te starten,… Werken aan toegankelijkheid, bv door in te zetten op betaalbare hulp voor gezinnen in kansarmoede Vermelding van LOGO, CGG’s, beroepsgroep van therapeuten, kinderpsychiatrische diensten, …

Bekendmaking naar de burger

Fysieke locatie: Meer dan de helft heeft een fysieke locatie. 9 op 10 HvhK wil tot een fysieke locatie komen, een deur waar gezinnen terecht kunnen voor alle vragen mbt opgroeien en opvoeden. Fysieke locatie veronderstelt geen fysieke bundeling. Iets minder dan de helft heeft een fysieke bundeling op dit moment. Ongeveer 2 derde van de HvhK wil tot fysieke bundeling komen.

Fysieke bundeling: ja of nee? Meervoudige meerwaarde: “Eén loket biedt een meerwaarde voor ouders. Een warme doorverwijzing. Toevallige contacten bieden mogelijkheid tot overleg/aftoetsen ideeën. Verschillende diensten samen in één huis, waardoor het huis zich richt tot iedereen, terwijl sommige diensten extra aandacht besteden aan kwetsbare doelgroepen (progressief universalisme). Door de verschillende diensten samen te brengen, blijft de drempel laag en krijgt het huis geen 'probleemstempel'. Door langs te gaan bij één dienst, kom je automatisch in contact met de andere diensten.” Drempels: geen budgettaire ruimte lokalisatie- of ruimteproblemen habitatkenmerken van de betrokken gemeente(n) geen inhoudelijke meerwaarde Voorwaarden: Breed toegankelijk, zeker voor maatschappelijk kwetsbare gezinnen + belang outreachende werking Samenwerking met partners, zoals partners die geen aanbod in Huis hebben expliciet benoemen

Meerwaarden en knelpunten

Samenwerking Middelen en verwachtingen Toegankelijkheid + - Samenwerking: Elkaar leren kennen, nieuwe partners leren kennen, bestaand samenwerkingsverband versterken Voor gezinnen: beter inzicht kunnen bieden in aanwezige aanbod, meer gerichte toeleiding Voor actoren: toegang tot elkaars expertise, toegang tot elkaars doelpubliek met hoger bereik tot gevolg Middelen : versterkt , meer uitgebreid aanbod door samenwerking en door de gedragenheid . Ter beschikking stellen van werkingsmiddelen, personeel, lokalen of een gebouw door het lokaal bestuur. Efficiëntere inzet van middelen (vorming voor iedereen, promomateriaal delen, lokalen delen) Toegankelijkheid: Huis van het Kind is er voor iedereen, een beter systeem om aanbod, … zichtbaar te maken naar burgers. Ook gemakkelijker toegang tot elkaar, gemakkelijker de telefoon nemen, afstemmen, … Maar die meerwaarde komt niet vanzelf. Het vraagt veel inzet om actoren te betrekken en betrokken te houden. Samenwerking is een meerwaarde, maar ook vaak gerapporteerd als knelpunt. Hoe betrek je actoren en hou je ze actief betrekken? Hoe kom je tot actief engagement, verder kijken dan eigen organisatiedoelstellingen. Middelen als knelpunt: te kort aan tijd voor coördinatie om HvhK tot hoger niveau te tillen, te kort aan middelen om leemtes in te vullen Vooral ook middelen in verhouding tot verwachtingen. HvhK als instrument in gezinsbeleid, andere ministers koppelen er ook verwachtingen aan. Mbt de toegankelijkheid vragen bepaalde Huizen zich af hoe ze een huis kunnen zijn zonder fysiek huis, dat er te weinig contactmogelijkheden zijn voor de burger met het huis van het kind, dat het een uitdaging blijft om hvhK bekend te maken naar de burger. Om meerwaarde te creëren knelpunten overstijgen, want het gaat vaak over dezelfde zaken. Niet evident.

Via http://www.huizenvanhetkind.be/hk/img/PublicatieHvhKKGFinaal.pdf Twee outputs: - Publicatie Kind en Gezin: wat hebben we geleerd uit de bevraging en het onderzoeksrapport van het HIG. - Onderzoeksrapport HIG: aangevuld met citaten, praktijkvoorbeelden, iedere stem zit erin. Omvangrijker daardoor, maar gerichte verwijzingen vanuit de publicatie naar het onderzoeksrapport.

We waren zo’n eind bergopwaarts gelopen dat we ongemerkt op een bevoorrechte hoogte waren gekomen. Soms gaat het in het leven net zo: door de zwaarte van de helling, vergeet je dat je ook steeds verder vooruit en hogerop komt. (Albert Espinosa)