Disclosure belangen sprekers Er is geen sprake van (potentiële) belangenverstrengeling

Behandeling van Depressie Drs. Nina Verduijn, klinisch psycholoog en psychotherapeut kind en jeugd MSc. Lucia van den Aardweg, GZ-psycholoog kind en jeugd Beiden werkzaam in de adolescentenpsychiatrie Vincent van Gogh (voor geestelijke gezondheidszorg) Noord en Midden-Limburg

Piper (Pixar, 2016) https://www.youtube.com/watch?v=6RkU_ZnuVIs

Inhoud presentatie Casus: Daantje Depressie vanuit een ontwikkelingspsychologisch perspectief Diagnostiek Behandeling

Casus: Daantje Meisje, 9 jaar. Woont bij ouders en heeft 1 oudere broer, Stan, van 12 jaar. Aanmeldklachten: woede-uitbarstingen, starheid, prikkelbaar, doet uitspraken over dood willen. Het bed uitkomen in de ochtend en het avondeten is vaak een strijd. Groep 5 regulier basisonderwijs: cijfers kelderen sinds 6 maanden maar zijn nog voldoende. School ziet meer teruggetrokken gedrag, maar niet de gedragsklachten die ouders signaleren. Wel concentratieproblemen. Life-events: 1 jaar geleden is het gezin verhuisd. Oma vaders zijde is vlak daarna overleden. Gezin: ouders zijn beiden hoogopgeleid en hebben een actief leven. Binnen het gezin is presteren belangrijk. Zoon Stan zit in HAVO 1. Familiaire belasting: vader heeft 3 jaar geleden een burn-out gehad. Oma moeders zijde slikt al jaren anti-depressiva.

Klinisch beeld Symptomatologie van depressies is in grote lijnen overeenkomstig bij kinderen, jongeren en volwassenen Wel verschillen in expressie en verdeling van symptomen op verschillende leeftijden Ontwikkelingspsychologische aspecten zijn van belang

Aanpassingen in de DSM criteria A 5 of meer van: Sombere stemming NB: kan bij kinderen en jeugdigen ook een prikkelbare stemming zijn! Vermindering van interesse of plezier Verandering in gewicht en/of eetlust NB: kan bij kinderen en jongeren ook betekenen: niet bereiken van de te verwachten gewichtstoename! Insomnia of hypersomnia Psychomotore agitatie of remming Moeheid of verlies van energie Gevoel van waardeloosheid Verminderd vermogen tot nadenken / concentratie Recidiverende gedachten aan de dood

Dysthyme stoornis Sombere stemming; verder 2 of meer van: Minder intense sombere stemming Minder ernstige bijkomende symptomen Veel chronischer NB: bij kinderen en jongeren minimaal 1 jaar. Veroorzaakt daardoor vaak een grotere sociaal-emotionele ontw.achterstand dan een depressie! Sombere stemming; verder 2 of meer van: Veranderde eetlust Veranderd slaappatroon Lager zelfgevoel Verminderde concentratie Besluiteloosheid Verminderde energie hopeloosheid

0 – 4 jaar Interactie met de caregiver is belangrijkste input Gedragsobservatie is belangrijkste middel Ontwikkelingstaak: separatie-individuatiefase  separatieangst Minder explorerend, minder mimiek

4 - 12 jaar Meer lichamelijke klachten Meer psychomotore agitatie Verminderde schoolprestaties (ontwikkelingstaak) Verminderd functioneren in de groep Ongehoorzaamheid Woedeaanvallen Suïcidaliteit  ontwikkeld concept van ‘dood’ Cognitieve symptomen (schuldgevoel, eigenwaarde)  cogn ontw voldoende gevorderd

> 12 jaar Start symptomen hopeloosheid, anhedonie en hypersomnia Ontwikkelingstaak: autonomie  somberheid maskeren door antisociaal gedrag of middelengebruik

In alle leeftijden Suïcidale gedachten Insomnia concentratieproblemen

Risicofactoren Proximaal: Erfelijkheid Emotieregulatievaardigheden (temperament) Distaal: Onvoldoende ouderlijke sensitiviteit/responsiviteit Gezinsklimaat (hoge prestatiedruk, weinig emotionele uitingen) Gezinsproblemen (financiën, middelen, geweld, echtscheiding, overlijden, verhuizing/verlies)

Welke risicofactoren spelen er bij haar? Casus: Daantje Welke risicofactoren spelen er bij haar?

Risicofactoren bij Daantje Erfelijke belasting Emotieregulatie lijkt niet zo sterk te zijn Presteren is belangrijk binnen het gezin Enkele life-events in het afgelopen jaar

Diagnostiek Bestaat idealiter uit: Meten depressieve symtomen Ontwikkelingsanamnese/tijdsverloop In kaart brengen gezinssysteem en sociale omgeving Uitlokkende, instandhoudende en beschermende factoren Multi-informant (kind, ouders, school)

Diagnostiek per leeftijd Jonge kind: hetero-anamnestische gegevens verzamelen (thuis, school en vrije tijd). Gezin betrekken is de standaard Adolescent: breder sociaal-emotioneel onderzoek (coping), meer vanuit therapeutische relatie (bijv. bij vermoeden suïcidaliteit) Vitale kenmerken  Psychiatrisch onderzoek

Instrumenten Screeners: CDI (Children’s Depression Inventory) 7-18jr CBSK (Competentie-Belevingsschaal voor Kinderen  zelfbeeld) 8-18jr CBCL, YSR en TRF 1,5-18jr SDQ (Strengths & Difficulties Questionnaire) 3-16jr Klinisch interview: KID-SCID ADIS-C (angststoornissen, maar onderdeel over depressie)

Wat te doen in de diagnostiekfase? Casus: Daantje Wat te doen in de diagnostiekfase?

Casus: Daantje Diagnostiekfase: Ontwikkelingsanamnese en klinisch interview doornemen met ouders Psychologisch onderzoek: screeners depressie afnemen, gesprekje/contact in spelkamer Systeemonderzoek Contact met school Op indicatie: intelligentieonderzoek, psychiatrisch onderzoek

Ernstbeoordeling depressie (Trimbos) Licht: 5-6 DSM symptomen, CDI <12, GAF >65, 1 leefdomein Matig: 6-8 DSM symptomen, CDI 12-16, GAF 45-65, 2-3 leefdomeinen Ernstig: 8-9 DSM symptomen, CDI >16, GAF <45, alle leefdomeinen, plus psychotische kenmerken en/of suïcidaliteit

Trimbos Richtlijn

Behandeling Complexe etiologie: Biologische factoren psychofarmaca Cognitief-gedragsmatige symptomen psychotherapie Sociologische factoren interventies op sociaal gebied Systeemfactoren gezinsinterventies  Geen van deze kan worden aangewezen als de belangrijkste! Daarom moet behandeling alle factoren aanpakken

Behandeling In geval van comorbiditeit: waar te beginnen? Waar ligt de zwaarste lijdenslast en hulpvraag? Bij middelenmisbruik en traumatisering: eerst dat aandacht geven. Overvraging: lasten verlichten Systemische problematiek aanpakken Basisinterventies depressiebehandeling: psycho-educatie, actief volgen, activering. Op indicatie een veiligheidsplan maken.

Veiligheidsplan WANNEER moet ik opletten? Risicosituaties, Innerlijke signalen WAT doe ik zelf voor de veiligheid? Mijn werkzame technieken om pijn te hanteren zijn: Afleiding, troost en beweging door Toegang tot middelen minder gemakkelijk maken, door: WAAR kan ik naartoe? WIE kan mij direct helpen? Naam, Telefoonnummer, Bereikbaarheid Akkoord dat ik bij deze persoon hulp kan zoeken? Ja/nee/misschien WELKE HULPVERLENING kan ik direct inschakelen? Telefoonnummers TIPS/ niet vergeten

Trimbos Richtlijn

Behandeling met medicatie bron: kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Bij lichte depressies: medicatie dient niet als eerste stap te worden voorgeschreven in de behandeling van kinderen en adolescenten. Bij matige depressies: herstel bij (matig) ernstige depressies verloopt sneller als aan de psychologische behandeling medicatie wordt toegevoegd. Bij ernstige depressies: kan beter eerst gestart worden met medicatie en kan later een niet medicamenteuze behandeling toegevoegd worden.

Behandeling Bron: Trimbos Instituut MULTIDISCIPLINAIRE RICHTLIJN DEPRESSIE (3E REVISIE, 2013) Praktische ondersteunende interventies Systeembegeleiding Vaktherapie SPV begeleiding Terugvalpreventie: terugvalpreventieplan maken in SGGZ. Na eventuele remissie boostersessies met aandacht voor terugval. Praktische ondersteunende interventies zijn bedoeld om de dagelijkse bezigheden en het daadwerkelijke gedrag van personen met een depressie - in gunstige zin - te beïnvloeden. Deze interventies kunnen onafhankelijk van biologische, of psychologische en psychotherapeutische therapie ingezet worden, maar ook in combinatie met deze)

Casus: Daantje Bij Daantje is vastgesteld dat er sprake is van matige depressieve klachten. De verhuizing en het overlijden van oma hebben veel indruk gemaakt en binnen het gezin is praten over emoties niet vanzelfsprekend. De gezinsleden storten zich liever op goed presteren op school, in hobbies en werk. Rouwverwerking heeft nog weinig plaatsgevonden binnen het gezin. De slechtere schoolprestaties en de stemmingsklachten houden elkaar in stand. Wat zou u haar bieden in de behandelfase?

Casus: Daantje Behandelaanbod: Psycho-educatie CGT (Bijvoorbeeld: denk goed, voel je goed. Protocol van P. Stallard) Systeemtherapie en/of opvoedondersteuning Schoolgesprek Bij onvoldoende resultaat binnen 3 maanden: Intelligentiebepaling om alsnog overvraging op didactisch vlak uit te sluiten. Aandacht voor de mogelijke aanwezigheid van depressieve klachten bij de ouders. Overwegen om medicatie toe te voegen. Overlap benoemen tussen depressieve klachten bij ouder en kind. Soms moeten de ouders ook behandeld worden voor hun eigen klachten, in het kader van de behandeling van het kind.

Aanbod bij Vincent van Gogh adolescentenpsychiatrie Intake Eventueel psychologisch, psychiatrisch of systemisch onderzoek Adviesgesprek: integratief beeld schetsen en overeenstemming vinden met cliënt en systeem, psycho-educatie

Aanbod bij Vincent van Gogh adolescentenpsychiatrie Behandeling Stap 1: Psycho-educatie Eventueel steunende en structurerende gesprekken over daginvulling, (fysieke) activatie, slaaphygiëne, eetgewoonten etc. Het hebben van een zinvolle daginvulling, veilige woonplek en controle over middelengebruik zijn voorwaarden om te kunnen profiteren van een therapeutische behandeling. http://www.kenniscentrum-kjp.nl/Professionals/Stoornissen/Stemmingsstoornissen/Depressie/Behandeling-10 Voorwerk van deze stap kan in de eerste lijn al gedaan zijn.

Aanbod bij Vincent van Gogh adolescentenpsychiatrie Behandeling Stap 2: Doepressie-groep (activatie/CGT) Individuele behandeling: CGT. Eventueel opschalen naar integratieve psycho-therapie. E-health Medicatie E-health (tips voor welke online-behandelingen de ouders van de cliënten kunnen volgen). Website laten zien.

E-Health

E-Health

Doepressie:voorbeeldoefening Beschrijf een situatie waarin je het moeilijk vond een actieve stijl te hanteren. Welke gedachten maken het moeilijk voor je om een actieve stijl te hanteren? Welke van deze gedachten zijn juist? Voorbeeldantwoorden: Na een slecht punt te hebben gekregen op school blijf ik de hele avond op mijn kamer en ga ik niet naar turnles. ‘Ik kan niks, dus hoef ik het ook niet te proberen’. ‘ik voel me loom en dan turn ik toch slecht’. ‘ik wil niet dat de turnvriendinnen zien dat ik vandaag een baaldag heb’. De tweede en derde zijn juist. De eerste klopt niet helemaal, want ook al heb ik een slecht punt voor Engels, dat betekent niet dat ik niks kan. Als ik loom ben turn ik inderdaad slecht en ik wil ook niet dat de vriendinnen zien dat ik een baaldag heb. Maar ik vind het wel jammer dat ik nu minder erbij hoor, want ik ga steeds vader niet turnen.

Aanbod bij Vincent van Gogh adolescentenpsychiatrie Parallel aan stap 2: ondersteunende interventies Systeemtherapie Vaktherapie (muziek, creatief, PMT) Samenwerken met school Stap 3: terugvalpreventie. Handvaten meegeven aan cliënt. Volgen van de cliënt dient in de basis GGZ/wijk te geschieden.

Websites voor jongeren Brainwiki http://www.brainwiki.nl/home Grip op je Dip https://gripopjedip.nl/nl/Home/ Praten Online https://www.pratenonline.nl/Jongeren

Websites voor u http://www.nji.nl/depressie http://www.kenniscentrum-kjp.nl/Professionals/Stoornissen/Stemmingsstoornissen/Depressie

Kind- en Jeugdpsychiatrie in Limburg Infant Mental Health (0-4 jaar): Virenze (Maastricht, Sittard, Venlo) Zuyderland GGZ, locatie Sittard/Geleen Mutsaersstrichting (Venray)

Kind- en Jeugdpsychiatrie in Limburg 4-18 jaar: Mutsaersstichting (noord- en midden-Limburg) Mondriaan GGZ (zuid-Limburg). Amacura (Geleen) Buro van Roosmalen (Venlo, Roermond) Virenze (zuid-Limburg) Maastricht UMC+ MetGGZ (Roermond, Weert, Venlo)

Adolescentenpsychiatrie in Limburg Zuyderland GGZ Virenze MetGGZ Mutsaersstichting (noord- en midden-Limburg)

Dank voor de aandacht