Lespresentaties Versie 002 / Dec 2016

Inhoudsopgave H1+2 Introductie Eerste Hulp H3 Benadering van een slachtoffer H4 Reanimatie met de AED H5+6 Luchtweg, Nekletsel, Stoornissen ademhaling H7 Stoornissen circulatie H8 Stoornissen bewustzijn H9 Stoornissen lichaamstemperatuur H10 Verwondingen H11 Kleine letsels H12 Letsels bewegingsapparaat H13 Vergiftigingen H14 Elektriciteitsletsel H15 Algemene ziekteverschijnselen

Introductie Eerste Hulp

Inhoudsopgave Inleiding Aandachtspunten verantwoorde hulpverlening Besmettingsgevaar Emoties Juridische aspecten

Inleiding Eerste Hulp is de eerste schakel in de hulpverleningsketen Afbeelding: Nederlandse Reanimatie Raad

Goede voorbereiding Eerste Hulp Doos Klein setje in rugtas/handtas Programmeren nummers hulpdiensten AAA of 000 ICE (In Case of Emergency) Weet luidsprekerfunctie te vinden

Goede voorbereiding Let op gevaar Benaderen van het slachtoffer Indien nodig zorgen voor professionele hulp Het verlenen van eerste hulp

Besmettingsgevaar Werk schoon en hygiënisch Was handen met water en zeep Gebruik handdesinfectans Draag wegwerphandschoenen Vermijd contact met bloed, braaksel en lichaamsvocht Was en desinfecteer je handen na de hulpverlening

Emoties Emotionele reactie bij slachtoffer én hulpverlener is normaal Probeer rustig te worden, krijg controle terug Doe geen ondoordachte dingen Vraag om hulp

Juridische aspecten Iemand in nood moet geholpen worden Free Call system Handel naar eer en geweten, dan kun je niet aansprakelijk gesteld worden voor kosten Verleen alleen verantwoorde eerste hulp Niet-reanimeren verklaring

Benadering van een slachtoffer

Inhoudsopgave Veiligheid en situatie Reactie van het slachtoffer Alarmeren van professionele hulpverleners

A. Veiligheid en situatie Zorg voor een veilige werkomgeving Voorbeelden van gevaar Weersomstandigheden Gevaarlijke stoffen of gassen Verkeer Elektriciteit Agressie Volg aanwijzingen professionele hulpverlening op

Veiligheid en situatie Help een slachtoffer bij voorkeur op de plaats waar hij ligt Zorg voor een veilige werkomgeving Indien er gevaar dreigt, probeer het slachtoffer te verplaatsen naar een veilige omgeving Indien de situatie niet veilig te maken is, wacht met hulpverlening op professionele hulpverleners

Verplaatsen van een slachtoffer Noodvervoersgreep van Rautek Rautek uit de auto Verslepen aan de benen

Noodvervoersgreep van Rautek Kniel achter het slachtoffer, plaats je handen onder de oksels Duw het slachtoffer omhoog en ga achter het slachtoffer zitten Pak de minst gewonde arm onder de oksels door, met je duimen aan de voorzijde van de arm Hurk en sta op, versleep het slachtoffer

Rautek uit de auto Snijd de gordel door, terwijl je het slachtoffer ondersteunt Trek het slachtoffer uit de auto Kom niet tussen het stuur en het slachtoffer als de airbag nog niet is uitgeklapt!

Stop hevig bloedverlies Draag wegwerphandschoenen Pak een doek of kompres en druk deze op de wond Oefen druk uit op de wond totdat de bloeding stopt of je een wonddrukverband kunt aanleggen Bel 1-1-2 bij hevig bloedverlies

B. Reactie van het slachtoffer Benader het slachtoffer in zijn gezichtsveld Spreek het slachtoffer aan, schud voorzichtig aan de schouders Indien het slachtoffer niet reageert, bel 1-1-2 en laat een AED halen

Brakend slachtoffer op de zij draaien Pak het slachtoffer bij schouder en heup Draai het slachtoffer naar je toe Voorkom dat het hoofd naar achteren klapt Vang het slachtoffer op met je bovenbenen Draai een brakend ongevalsslachtoffer voorzichtig op de zij, er kan sprake zijn van nekwervelletsel

Buik-naar-rugligging Leg de dichtstbijzijnde arm langs het slachtoffer Leg de andere arm gestrekt langs het hoofd omhoog Pak het slachtoffer bij de schouder en duw hem van je af Vang het hoofd op tijdens het draaien

Controle van de ademhaling Vrijmaken van de luchtweg met de hoofd-kantel-kinliftmethode Kijk in de richting van de borstkas naar adembewegingen Luister naar ademgeluiden Voel met je wang naar luchtstroom Indien er sprake is van een ongeval, kantel het hoofd dan niet naar achter

Controle van de ademhaling Indien er geen normale ademhaling is, start met reanimatie en sluit de AED aan zodra deze beschikbaar is Indien er wel een normale ademhaling is, houd de luchtweg vrij en blijf de ademhaling controleren

Stabiele zijligging Indien je een bewusteloos slachtoffer alleen moet laten, leg hem dan in de stabiele zijligging om de luchtweg vrij te houden Indien er sprake is van een ongeval, je bent alleen en je moet het slachtoffer alleen laten, leg hem dan voorzichtig in de stabiele zijligging

Stabiele zijligging Leg de dichtstbijzijnde arm loodrecht ten opzichte van het lichaam Pak de verst liggende hand Leg de hand met de handrug tegen de wang aan, blijf de hand vasthouden

Stabiele zijligging Pak het verst liggende been beet en draai het slachtoffer naar je toe Leg het been in een hoek van 90 graden ten opzichte van het lichaam Kantel het hoofd iets achterover en richt de mond naar beneden Indien er sprake is van een ongeval, kantel het hoofd dan niet naar achter

Stabiele zijligging Controleer de ademhaling, voel met één hand op de buik-borst overgang en één hand op de rug of er adembewegingen zijn Indien er geen ademhaling is of je twijfelt: draai het slachtoffer terug op de rug Controleer de ademhaling met de hoofd-kantel-kinliftmethode Start zo nodig met reanimatie

C. Alarmeren van professionele hulpverlening Bel 1-1-2 en zet mobiele telefoon op de luidspreker Volg de vragen van de meldkamercentralist: Locatie Naam en telefoonnummer Wat is er gebeurd? Aantal slachtoffers Leeftijd slachtoffers Is er gevaar?

Reanimatie met de AED

Inhoudsopgave Reanimatie Reanimatie van een volwassene Reanimatie van baby’s en kinderen Niet-reanimeren en stoppen

A. Reanimatie Per week worden ongeveer 300 slachtoffers buiten het ziekenhuis gereanimeerd Ongeveer 20 - 25% overleeft een reanimatie Indien bij schokbaar ritme binnen 6 minuten reanimatie met AED wordt gestart is de kans op overleving 50 - 70% Hoe eerder begonnen wordt, des te groter de kans op overleving

Reanimatie van een volwassene Bij een volwassene is de oorzaak van een adem- en circulatiestilstand vaak een hartprobleem

Keten van overleving Afbeelding: Nederlandse Reanimatie Raad

Reanimatie van een volwassene (alleen) Spreek het slachtoffer luid en duidelijk aan en schud voorzichtig aan beide schouders Indien het slachtoffer niet reageert: bel 1-1-2 en zet de telefoon op de luidspreker laat een AED halen Maak de luchtweg vrij met de hoofd-kantel-kinlilftmethode en controleer de ademhaling gedurende maximaal 10 seconden

Agonale ademhaling (gaspen) Luidruchtige, zware, moeizame ademhaling Treedt op kort nadat de bloedsomloop stopt Wordt gezien bij 40% van de gevallen Géén normale ademhaling: teken van een circulatiestilstand!

Reanimatie van een volwassene (alleen) Indien het slachtoffer géén normale ademhaling heeft: Plaats twee handen midden op de borstkas Geef 30 borstcompressies Geef vervolgens twee beademingen: Maak de luchtweg vrij met de kinlift Knijp de neus dicht en blaas rustig één seconde lang een normale ademteug in Wissel 30 borstcompressies (100 - 120x/min) af met 2 beademingen Als je alleen bent, haal dan alleen de AED als deze direct beschikbaar is

Beademen Indien beademen niet mogelijk is, bijvoorbeeld door bloed of braaksel in de mond, geef dan ononderbroken borstcompressies in frequentie van 100 – 120x per minuut

De Automatische Externe Defibrillator (AED) Aanzetten door deksel te openen of aan-knop in te drukken Volg altijd de instructies van de AED op AED’s met en zonder schok-knop

Reanimatie met de AED Zodra de AED beschikbaar is: Zet de AED aan en volg de gesproken instructies Verwijder de bovenkleding en ontbloot de borstkas Knip kleding zo nodig weg Maak eventueel de borstkas droog Plaats de elektroden zoals afgebeeld op de verpakking Eén elektrode onder het rechter sleutelbeen

Reanimatie met de AED Plaats de elektroden zoals afgebeeld op de verpakking De andere elektrode onder de linker oksel Raak het slachtoffer tijdens de analyse niet aan Indien een schok geadviseerd wordt, houd afstand en druk zo nodig op de schok-knop

Reanimatie met de AED Ga na het toedienen van een schok of wanneer geen schok geadviseerd is direct verder met het geven van borstcompressies Wissel 30 borstcompressies af met twee beademingen

Reanimatie met de AED (samen) Hulpverlener A bedient de AED en luistert naar de gesproken instructies B A Hulpverlener B geeft 30 borstcompressies afgewisseld met 2 beademingen Na 2 minuten, als de AED opnieuw gaat analyseren, wisselen de hulpverleners van rol

Hulpmiddelen Beademingsdoekje Beademingsmasker Kledingschaar Scheermesje Washandje

C. Reanimatie van baby’s en kinderen Bij kinderen is de oorzaak van een adem- en circulatiestilstand vaak een ademhalingsprobleem

Reanimatie van een baby Maak de luchtweg vrij met de kinlift - Plaats één vinger onder de punt van de kin - Hou het hoofd met het gezicht recht naar boven, kantel het hoofd niet naar achter Indien er geen normale ademhaling is, geef dan 5 beademingen Reageert het kind niet, start dan met 15 borstcompressies afgewisseld met 2 beademingen

Reanimatie van een baby Plaats twee vingers midden op de borstkas Druk de borstkas 1/3 in Wissel 15 borstcompressies af met 2 beademingen Sluit de AED aan zodra deze beschikbaar is en volg de gesproken instructies

Reanimatie van een kind Maak de luchtweg vrij met de hoofd-kantel-kinliftmethode Controleer de ademhaling Indien er geen normale ademhaling is, geef dan 5 beademingen Reageert het kind niet, start dan met 15 borstcompressies afgewisseld met 2 beademingen

Reanimatie van een kind Plaats één hand midden op de borstkas Duw borstkas 1/3 in Geef 15 compressies Maak luchtweg vrij met de hoofd-kantel-kinliftmethode Knijp de neus dicht en geef 2 beademingen Wissel 15 borstcompressies af met 2 beademingen Sluit de AED aan zodra deze beschikbaar is en volg de gesproken instructies

AED bij kinderen Speciale kinderelektroden beschikbaar Indien niet beschikbaar, dan volwassene elektroden gebruiken, ook bij baby’s Elektroden mogen niet overlappen, plaats dan op voor- en achterzijde borstkas

Reanimatie van een kind met de AED Plaats één elektrode aan de voorzijde van de borstkas Plaats de andere elektrode op de rug, tussen de schouderbladen Indien het kind weer een normale ademhaling heeft, leg hem dan in de stabiele zijligging en controleer iedere minuut de ademhaling

Reanimatie in bijzondere situaties Drenkelingen en verdrinking Pacemaker

D. Stoppen met de reanimatie Je mag de reanimatie stoppen als: Professionele hulpverleners het overnemen Je uitgeput bent geraakt

Niet-reanimerenpenning Rechtsgeldige verklaring Indien aangetroffen voor start reanimatie dan begin je niet Indien aangetroffen tijdens reanimatie, dan mag je stoppen, maar ook doorgaan tot professionele hulpverlening aanwezig

Reanimatie oproepnetwerken Afbeelding: Hartstichting

Belemmering van de luchtweg, nekletsel en problemen met de ademhaling

Inhoudsopgave Normale anatomie Luchtwegbelemmering Nekwervelletsel bij ongevallen Stoornissen in de ademhaling

Bouw van de luchtwegen Bovenste luchtwegen: Mond-, neus- en keelholte tot aan het strottenhoofd Onderste luchtwegen: Luchtpijp, bronchiën en longen

Functie van de luchtwegen Ademen Slikken

A. Luchtwegbelemmering Verslikking Bedreigde of geblokkeerde luchtweg

Luchtwegbelemmering door verslikking Milde luchtwegbelemmering Hoorbaar hoesten, andere geluide Paniek Blauw-paarse verkleuring gezicht Ernstige luchtwegbelemmering Hoesten zonder geluid Geen hoorbare of voelbare ademhaling In een later stadium bewusteloosheid

Eerste hulp bij verslikking Spoor aan tot hoesten Bij niet overgaan van de klachten, bel 1-1-2 Bij een ernstige luchtwegbelemmering, bel 1-1-2 Geef 5 slagen op de rug, tussen de schouderbladen Hebben de rugslagen geen effect, geef daarna 5 buikstoten Wissel zo nodig rugslagen en buikstoten af

Buikstoten Ga achter het slachtoffer staan Sla je armen om het bovenste gedeelte van de buik Laat het slachtoffer iets naar voren leunen Plaats een vuist in het bovenste deel van de buik Plaats je andere hand over de vuist en trek je handen met een snelle beweging naar je toe en naar boven, doe dit 5 keer Start reanimatie als het slachtoffer bewusteloos raakt en alarmeer 1-1-2

Verslikking bij baby Leg de baby op zijn buik op je onderarm en steun op je bovenbeen Sla met de muis van je hand 5x tussen de schouderbladen Als de obstructie nog aanwezig is, draai de baby dan op zijn rug Zet 2 vingertoppen in het midden van de borstkas en geef 5 krachtige stoten Herhaal deze handeling tot de obstructie los komt en controleer na elke handeling de mond Start reanimatie als de baby bewusteloos raakt en alarmeer 1-1-2

Oorzaken van bedreigde of belemmerde luchtweg Verslikking Braaksel Bloed Verbranding door gassen en dampen Zwelling door allergische reactie

Bedreigde of geblokkeerde luchtweg Luidruchtig Heesheid Moeite met ademen Benauwdheid Paniek Blauwe kleur lippen Rood aangelopen gezicht Geblokkeerd Niet kunnen praten of hoesten Geen luchtstroom bij de mond Paniek Blauwe kleur lippen Rood aangelopen gezicht

Eerste hulp bij volledige obstructie Probeer de belemmering op te heffen door de mond te openen en de obstructie te verwijderen Bij bewusteloosheid, start reanimatie met 30 borstcompressies Ademt het slachtoffer weer normaal en is hij nog bewusteloos, leg hem dan in de stabiele zijligging Manuele mondinspectie wordt alleen uitgevoerd bij bewusteloze slachtoffers

Nekwervelletsel bij ongevallen Functie van de wervelkolom Bescherming geven aan het ruggenmerg, de hersenstam en bloedvaten Steun geven Bewegingen van het hoofd mogelijk maken

Teken van nekwervelletsel Pijn in de nek De nek niet willen of kunnen bewegen Het hoofd ondersteunen Verminderd gevoel of tintelingen in armen of benen Bewusteloosheid, soms met ademstilstand Onrustig en willen bewegen Geheugenverlies In de war zijn, of slaperig en suf

Eerste hulp bij nekwervelletsel Ga na wat er is gebeurd en of er sprake kan zijn van nekwervelletsel (Laat) 1-1-2 bellen Zeg het slachtoffer zich niet te bewegen en vertel hem wat je gaat doen Stabiliseer het hoofd met beide handen

Stabilisatie van het hoofd Ga in een stabiele houding zitten achter het hoofd van het slachtoffer met je ellebogen op je knieën Plaats beide handen met gespreide vingers aan weerszijden van het achterhoofd van het slachtoffer, met beide duimen op het voorhoofd Zorg dat de oren niet bedekt worden door je handen en dat het hoofd niet meer kan bewegen Vraag hierna pas naar de klachten van het slachtoffer

Stoornissen in de ademhaling

Inhoudsopgave Paniekaanval met snelle ademhaling Astma en COPD/benauwdheid bij een longaandoening Letsel van de borstkas

A. Ademhalingsstoornissen Ademhalingsmoeilijkheden Afwijkingen van de ademhalingsfrequentie Afwijkingen in diepte en regelmaat Stoornissen in de ademhaling leiden al snel tot zuurstoftekort

Oorzaken van stoornissen in de ademhaling Vernauwing luchtwegen door astma, COPD Allergische reactie Ontstoken longweefsel door longontsteking Bewusteloosheid als gevolg van o.a. vergiftiging of hersenletsel Beschadiging ruggenmerg en zenuwen Stoornissen van de circulatie en/of het bewustzijn

Tekenen van stoornissen in de ademhaling Benauwdheid of kortademigheid Blauw-paarse verkleuring van het gezicht, lippen en slijmvliezen Verwardheid, onrust Paniek Moeite met ademhaling Te snel of te langzaam ademen

Paniekaanval met snelle ademhaling Meestal ten gevolge van psychische prikkel (stress, angst of schrik) Klachten als duizeligheid, misselijkheid, stekende pijn op de borst en tintelingen rond de mond en in de vingers Hyperventilatie is een symptoom van een onderliggende aandoening, zoals suikerziekte

Eerste hulp bij paniekaanval met snelle ademhaling Zorg voor een rustige omgeving Ga na wat de oorzaak is, probeer de oorzaak weg te nemen Probeer samen de ademhaling onder controle te krijgen - Laat het slachtoffer voorover zitten - Tel samen mee met de ademhaling Bij enige twijfel over de oorzaak of klachten >5 min, bel dan altijd 1-1-2

Aastma en COPD/benauwdheid bij longaandoening Astma is een chronische ontstekingsziekte van de longen Door prikkeling van de luchtwegen Aanvallen van benauwdheid en piepen COPD is een beschadiging van de longen Door erfelijke aanleg, langdurig inademen van schadelijke stoffen (rook), luchtvervuiling, astma en andere longziekten Littekens maken de wand dikker, zodat er minder lucht in kan

Astma en COPD Astma Benauwdheid Kortademigheid Hoesten Slijm opgeven Piepende ademhaling, met name bij uitademen COPD Chronische benauwdheid Kortademigheid Continu hoesten en veel slijm opgeven Piepende ademhaling, met name bij het uitademen

Eerste hulp bij astma en COPD Laat het slachtoffer zitten in de houding die hij zelf aangeeft Controleer de vitale functies Maak knellende kleding los Help, indien je instructie hebt gehad, het slachtoffer met innemen van zijn medicatie Bel 1-1-2 bij ernstige benauwdheid, tekenen van zuurstoftekort of sufheid

Letsels van de borstkas Door een stomp letsel (val of aanrijding, stuur tegen de borstkas) Dit kan leiden tot gekneusde of gebroken ribben, kneuzing van hart of longen of een klaplong Pijn bij de ademhaling, ademhalingsproblemen of shock Door een scherp voorwerp (mes, schotwond) Dit kan leiden tot hevig (inwendig) bloedverlies of een klaplong met een zuigende borstwond

Symptomen en eerste hulp Benauwdheid en kortademigheid Niet goed kunnen doorzuchten Pijn bij de ademhaling Zuigende borstwond Eerste Hulp Bel 1-1-2 bij een ongeval Laat het slachtoffer zitten zoals hij wil, behalve bij de mogelijkheid van nekwervelletsel Bedek een borstwond met een steriel kompres en vervang deze als hij vol bloed zit

Stoornissen in de Circulatie

Inhoudhoudsopgave Hevige bloedingen Shock Ernstige allergische reactie Pijn op de borst

Bouw van de bloedsomloop Hart Bloedvaten Slagaders (zuurstofrijk) Aders (zuurstofarm) Haarvaten (uitwisseling) Bloedcellen Rode bloedcellen (zuurstoftransport) Witte bloedcellen (afweer) Bloedplaatjes (stolling)

Tekenen van stoornis in de circulatie Hevig bloedende wonden Het slachtoffer voelt zich ziek De huid is bleek of grauw De huid is koel of klam Foetushouding bij inwendig bloedverlies Pijn op de borst, eventueel met uitstraling naar de armen, kaken of schouderbladen

A. Hevig bloedverlies Veel bloedverlies in korte tijd Gestaag bloedverlies Stoppen van bloedverlies heeft prioriteit Bloed dat het lichaam heeft verlaten kan niet meer teruggegeven worden Ook een kleine actieve bloeding kan leiden tot veel bloedverlies

Stoppen van hevige bloeding Draag wegwerphandschoenen Laat het slachtoffer liggen Geef druk rechtstreeks op de wond Bel 1-1-2 bij hevig bloedverlies Leg een wonddrukverband aan Bij veel bloedverlies kan het slachtoffer in shock raken

Stoppen van hevig bloedverlies Wonddrukverband Steriel kompres Elastische (ideaal) zwachtel Traumazwachtel Extra druk op de wond

Aanleggen wonddrukverband Bedek de wond met een kompres of een dekverband Leg daar overheen een ideaalzwachtel of cohesieve zwachtel Leg de zwachtel aan onder rek, zodat druk wordt uitgeoefend Leg de zwachtel vast met een stukje kleefpleister

Aanleggen traumazwachtel Leg het kompres op de wond Houd het kompres vast en leg één slag door de clip Sla de zwachtel terug, zodat de clip omklapt Leg de zwachtel vast met een aantal slagen rondom het lichaamsdeel en bedek de randen van de zwachtel Sluit met de clip aan het einde van de zwachtel het verband

B. Shock Oorzaken van shock: Hevig bloedverlies Vaatverwijding Shock is een teken van ernstig zuurstoftekort in de weefsels en organen, veroorzaakt door een tekort aan circulerend volume Oorzaken van shock: Hevig bloedverlies Vaatverwijding Belemmering bloedsomloop Onvoldoende pompfunctie hart Shock is een teken van een levensbedreigende situatie

Shock Gecompenseerde shock bij bloedverlies < 1 liter het lichaam kan dit bloedverlies opvangen Gedecompenseerde shock bij bloedverlies > 1 liter het lichaam niet meer compenseren de bloedsomloop is niet meer efficiënt het lichaam neemt maatregelen door organen van minder bloed te voorzien Shock is geen ziekte, maar een symptoom van een levensbedreigende aandoening

Verschijnselen bij Shock Snelle ademhaling Snelle hartslag Onrust Verwardheid Angst Dorst Misselijkheid/braken Bleke, klamme huid Zweten Bewustzijnsdaling Bewusteloosheid

Eerste Hulp bij Shock Stelp hevig bloedende wonden Bel 1-1-2 Voorkom afkoeling, warm niet actief op Laat het slachtoffer liggen en zo min mogelijk bewegen Leg zo nodig in stabiele zijligging Geef niets te eten of te drinken Start indien nodig reanimatie

C. Ernstige allergische reactie Een allergische reactie is een abnormale reactie van het lichaam op lichaamsvreemde, maar soms ook lichaamseigen stoffen Door de allergische reactie gaan de haarvaten in de huid open staan, waardoor de huid rood en warm wordt Vaak is er ook zwelling en benauwdheid Dit is een anafylactische shock en kan levensbedreigend zijn

Eerste Hulp bij een ernstige allergische reactie Bel 1-1-2 Leg het slachtoffer neer, maar laat het slachtoffer bij benauwdheid zitten Blijf de vitale functies controleren Help het slachtoffer eventueel bij het gebruiken van zijn eigen Epipen

D. Pijn op de borst Zuurstoftekort in de hartspier, bijvoorbeeld door een afsluiting in de kransslagader (hartinfarct), leidt tot pijn op de borst Andere oorzaken van pijn op de borst: Paniekaanval Maagklachten Longontsteking Scheur in de lichaamsslagader (aorta) Pijn op de borst is een hartinfarct totdat het tegendeel bewezen is

Verschijnselen bij pijn op de borst Drukkende pijn midden op de borst - Uitstraling naar linker arm, hals, kaken of schouderbladen - Uitstraling naar de bovenbuik of bandgevoel om de borst Benauwdheid Bleke, klamme, grauwe huid, fors zweten Misselijkheid, braken Angst, onrust Bij vrouwen kan een hartinfarct zich soms anders presenteren dan bij mannen

Eerste Hulp bij pijn op de borst Bel 1-1-2 Laat het slachtoffer in een voor hem comfortabele houding zitten Stel het slachtoffer gerust Help hem eventueel met innemen van zijn eigen medicatie Indien het slachtoffer het bewustzijn verliest en er is geen normale ademhaling: start reanimatie!

Stoornissen in het bewustzijn

Inhoudsopgave Flauwte/kortdurend bewustzijnsverlies Beroerte Epilepsie Suikerziekte Hoofd- en hersenletsel Hersenvliesontsteking

A. Flauwte of kortdurend bewustzijnsverlies Meestal het gevolg van een tijdelijk tekort aan zuurstofrijk bloed in de hersenen Kan optreden na lang in dezelfde houding staan, reactie op hevige schrik of emotie Het slachtoffer wordt slap, verliest het bewustzijn en zakt in elkaar Het slachtoffer voelt het vaak aankomen Meestal komt het slachtoffer bij als hij op de grond ligt Bij enige twijfel over de oorzaak, bel 1-1-2

Symptomen van (dreigende) flauwte Het slachtoffer ziet bleek, heeft een klamme en bezwete huid Geeuwen Zoeken van steun Zwarte vlekken voor de ogen Duizeligheid of licht gevoel in het hoofd Misselijkheid Wazig zien Bewustzijnsverlies (wegraken) Plaatje dreigende flauwte invoegen

Eerste Hulp bij een (dreigende) flauwte Zorg voor frisse lucht Laat het slachtoffer zitten of liggen Maak knellende kleding bij de hals los

Eerste Hulp bij een flauwte Laat het slachtoffer tenminste 10 minuten liggen, eventueel met de benen omhoog Laat het slachtoffer daarna voorzichtig overeind komen Geef iets te drinken, mits hij de beker zelf vast kan houden Bel 1-1-2 indien Er > 2 min bewustzijnsverlies is Het slachtoffer jonger dan 6 of ouder dan 40 jaar is Als er ook sprake is van pijn op de borst, hartkloppingen, pijn in de buik of rug, of het optreedt na een ongeval

B. Beroerte Er is zuurstoftekort in een klein deel van de hersenen Herseninfarct of hersenbloeding Er is sprake van een levensbedreigende situatie bij Hevige hoofdpijn Braken Bewustzijnsverlies Plaatje anatomie beroerte invoegen

Symptomen van een beroerte Verwardheid, spraakstoornissen of niet begrijpen wat er gezegd wordt Uitvalsverschijnselen van armen of benen Afhangende mondhoek Hoofdpijn, Misselijkheid of braken Onvermogen een oog te kunnen sluiten, afhangend ooglid Dubbel zien, verstoord beeld hebben Bewustzijnsstoornissen (ernstig!) Plaatje beroerte invoegen

Mond, spraak, armtest Vraag het slachtoffer de tanden te laten zien Kijk of er sprake is van een afhangende mondhoek of asymmetrie van het gezicht Kijk of er spraakstoornissen zijn Laat het slachtoffer met gesloten ogen beide armen met de handpalm naar boven omhoog houden Kijk of een van de armen afzakt Noteer de tijd dat de klachten zijn begonnen

Eerste Hulp bij een beroerte Onderken het probleem door de mond, spraak, arm-test toe te passen Bel direct 1-1-2 indien er bij deze test een afwijking is of wanneer er sprake is van een stoornis in het bewustzijn in combinatie met hevige hoofdpijn, misselijkheid en braken Laat de test geen duidelijke afwijkingen zien, bel dan het spoednummer van de huisarts of de huisartsenpost Blijf bij het slachtoffer en controleer continu de vitale functies Plaatje anatomie beroerte invoegen

C. Epilepsie Epilepsie is hersenaandoening Bij deze aandoening treedt een tijdelijke storing van de hersenfunctie op die zich uit in aanvallen Absences, grand mal Tijdens een aanval reageert het slachtoffer niet op zijn omgeving Koortsstuipen lijken vaak op epileptische aanvallen. Bel 1-1-2 en laat epilepsie uitsluiten.

Epilepsie In ongeveer 70% van de gevallen is er geen duidelijke oorzaak Oorzaken kunnen zijn Erfelijke aanleg Hersenletsel (door de geboorte of een trauma) Infecties Overmatig alcohol- en/of drugsgebruik Vergiftiging Gebruik van sommige medicijnen

Symptomen van een epileptische aanval Ritmische trekkingen van armen of benen Tongbeet, bloed in de mond Gestoord bewustzijn Urineverlies Plaatje epilepsie invoegen

Eerste Hulp bij een epilepsie Bel direct 1-1-2 bij een grote epileptische aanval Tijdens de aanval: Maak ruimte rondom het slachtoffer en voorkom dat hij zich bezeert Houdt de bewegingen niet tegen, dit kan leiden tot letsel Plaatje anatomie beroerte invoegen

Eerste Hulp bij epilepsie Na de aanval: Controleer het bewustzijn, maak de ademweg vrij en controleer de ademhaling Indien er een normale ademhaling is, leg het slachtoffer in de stabiele zijligging Bescherm het slachtoffer tegen afkoelen Plaatje anatomie beroerte invoegen

D. Suikerziekte Suikerziekte, diabetes mellitus, is een stofwisselingsziekte Het lichaam is niet in staat het bloedsuikergehalte te reguleren Suiker wordt niet opgenomen uit het bloed, waardoor bloedsuikergehalte stijgt (hyperglycaemie) Oorzaak: tekort aan hormoon insuline of verminderde gevoeligheid voor insuline

Suikerziekte Type 1 (vanaf kinderleeftijd) Er is een tekort aan het hormoon insuline Type 2 (bij ouderen of mensen met overgewicht) Er is een verminderde gevoeligheid van de cellen voor insuline Hypoglycaemie: een te laag bloedsuikergehalte Hyperglycaemie: een te hoog bloedsuikergehalte

Symptomen van suikerziekte

Eerste Hulp bij suikerziekte Hypoglycaemie (te laag bloedsuikergehalte) Indien aanspreekbaar: geef wat zoets te eten en een boterham Indien verminderd bewustzijn: bel 1-1-2, leg het slachtoffer in de stabiele zijligging en smeer voorzichtig wat honing of stroop in de wangzak Hyperglycaemie (te hoog bloedsuikergehalte) Indien aanspreekbaar: bel de huisarts Indien bewusteloos: bel 1-1-2 en leg het slachtoffer in de stabiele zijligging Geef bij twijfel over hypo of hyper toch wat zoets te eten. Knapt het slachtoffer niet snel op bel dan 1-1-2.

E. Hoofd- en hersenletsel Alle verwondingen aan hoofd, hersenen en schedel Oorzaken Val (van grote hoogte) Val op het hoofd Verkeersongeval Geweld Plaatje trauma capitis invoegen

Hoofd- en hersenletsel Verschijnselen zijn zeer divers Vaak is de ernst van het letsel moeilijk in te schatten Hersenschudding is de lichtste vorm Vaak kortdurend bewustzijnsverlies en vergeten van wat er is gebeurd Dingen niet goed kunnen onthouden Bij een hersenkneuzing duurt het bewustzijnsverlies langer Plaatje trauma capitis invoegen Denk bij hoofd- en hersenletsel aan nekwervelletsel

Hoofd- en hersenletsel Hersenschudding Kortdurend bewustzijnsverlies Enige verwardheid Het slachtoffer kan dingen moeilijk onthouden Hersenkneuzing Langer bewustzijnsverlies Licht tot ernstige beschadiging van de hersenen Wees bedacht op nekwervelletsel

Symptomen van hoofd- en hersenletsel Bewustzijnsstoornissen Sufheid, verwardheid en concentratieverlies Trage reactie Geheugenverlies Onrust Snel geïrriteerd zijn Overgevoeligheid voor licht en geluid Een doof gevoel, tintelingen

Symptomen van ernstig hoofd- en hersenletsel Verschil in pupilgrootte Een blauwe verkleuring achter het oor (Battle-sign) Brilhematoom Vocht uit neus of oor Uitvalsverschijnselen Bewusteloosheid Ademhalingsstoornissen Plaatje Battle sing

Eerste hulp bij hersenletsel Controleer de vitale functies Stelp eventueel bloedverlies Zorg voor professionele hulp Bel 1-1-2 bij bewustzijnsstoornissen direct of enige tijd na het ongeval Immobiliseer hoofd en nek indien het slachtoffer bewusteloos is

F. Hersenvliesontsteking Hersenvliesontsteking kan ontstaan door een infectie met een virus, bacterie of schimmel Het slachtoffer kan snel ziek worden Kan levensbedreigend zijn Bel 1-1-2 als er sprake is van bewustzijnsstoornissen Bel de huisarts, ook als slachtoffer bij bewustzijn is, bij verdenking hersenvliesontsteking

F. Hersenvliesontsteking, symptomen Hoofdpijn, nekpijn/nekstijfheid Hoge koorts, koude rillingen Misselijkheid, braken Sufheid, verminderd bewustzijn Veranderd gedrag, verwardheid Overgevoeligheid voor licht Bleke of grauwe huid Rood-paarsje vlekjes Epileptische aanvallen of koortsstuipen

Eerste Hulp bij Hersenvliesontsteking Controleer vitale functies Stelp eventueel bloedverlies Zorg voor professionele hulp Bel 1-1-2 bij bewustzijnsstoornissen

Stoornissen in de lichaamstemperatuur

Inhoudsopgave Oververhitting Onderkoeling

Lichaamstemperatuur Normale lichaamstemperatuur is circa 37° Celsius De oppervlaktetemperatuur van het lichaam wisselt als reactie op de omgeving De kerntemperatuur is de temperatuur van de dieper liggende weefsels en blijft onder normale omstandigheden constant Plaatje evaporatie/conductie ed

A. Oververhitting De lichaamstemperatuur stijgt door: Overmatige warmteproductie Onvoldoende warmteafgifte We onderscheiden 3 soorten oververhitting: Hittekramp Hitte-uitputting en hittestuwing Hitteberoerte

Hittekramp Ontstaat tijdens of na inspanning bij warm weer Door onvoldoende vocht- en zoutinname Symptomen: Spierkrampen De spieren zijn gevoelig of pijnlijk bij aanraking De spieren kunnen harder zijn dan normaal Het slachtoffer kan misselijk en duizelig zijn en zich onwel voelen

Eerste hulp bij hittekramp Laat het slachtoffer direct stoppen met sporten of bezigheden Breng hem naar een koele ruimte of zorg voor schaduw Geef het slachtoffer iets zoets te drinken en iets zouts te eten Laat hem de spieren ontspannen en aanspannen (stretchen) Rust en afkoeling zijn belangrijk

Hitte-uitputting en hittestuwing Ontstaat bij zeer warm weer of zware inspanning en te warm gekleed zijn Door veel zweten en onvoldoende vocht- en zoutinname ontstaat een tekort aan vocht en zouten Lichaamstemperatuur < 40 ° Celsius

Hitte-uitputting en hittestuwing Griepachtig beeld, onwel Lichaamstemperatuur niet hoger dan 40 oC Veel dorst Hoofdpijn Zwakte en vermoeidheid Misselijkheid en braken Veel zweten Koele, klamme huid Hittestuwing Rode, warme huid Verminderde of normale zweetproductie In een koele omgeving neemt zweetproductie toe Hoofdpijn Misselijkheid en braken Vermoeidheid

Eerste hulp bij hitte-uitputting en hittestuwing Breng het slachtoffer naar een koele ruimte Trek te warme kleding uit Laat het slachtoffer liggen Vul vocht- en zouttekort aan Blijf de vitale functies controleren Koel het slachtoffer voorzichtig af, pas op voor onderkoeling Knapt het slachtoffer niet snel op, of zijn er stoornissen in het bewustzijn, bel dan 1-1-2

Hitteberoerte Lichaamstemperatuur is opgelopen tot > 40° Celsius Rode, droge, warme huid Snelle hartslag en ademhaling Bewustzijnsdaling, verwardheid, bizar gedrag Dit is een levensbedreigende situatie Indien niet snel wordt ingegrepen zal het slachtoffer overlijden

Hitteberoerte Bel direct 1-1-2 Zorg voor een koele omgeving Verwijder overtollige kleding Start met het actief afkoelen van het slachtoffer Besprenkel het slachtoffer met water Leg coldpacks onder de oksels en in de liezen

B. Onderkoeling De lichaamstemperatuur daalt door: Onvoldoende warmteproductie Overmatig warmteverlies

Onderkoeling De lichaamstemperatuur is < 35 ° Celsius Oorzaken: Verdrinking Verblijf in een koude omgeving zonder bescherming Jonge kinderen en ouderen zijn kwetsbaar Alcohol- en drugsgebruik (vaatverwijding)

Symptomen van onderkoeling 34 - 35°C Rillen, bleke en koude huid < 34°C Rillen is gestopt, onregelmatige hartslag en ademhaling < 30°C Verlaagd bewustzijn < 28°C Meestal dodelijk, kamerfibrilleren

Onderkoeling Lichte onderkoeling Koud gevoel en klappertanden Bleke en koude huid, soms met blauwe vlekken Blauwe verkleuring rondom de mond

Onderkoeling Ernstige onderkoeling Koud gevoel, geen klappertanden Bleke en koude huid, soms met blauwe vlekken Extremiteiten, oren, lippen kunnen blauw zijn Bewegingen zijn moeizaam Toenemend slaperig of suf, gestoorde vitale functies Bewustzijnsstoornissen

Eerste Hulp bij lichte onderkoeling Droge kleding? Wikkel het slachtoffer in een reddingsdeken Natte kleding? Verwijder kleding Wikkel een nat hoofd eerst in een gewone deken Wikkel het hoofd daarna in een reddingsdeken Breng het slachtoffer naar een warme omgeving Warm het slachtoffer op met huid/huid contact Geef het slachtoffer iets warms met suiker te drinken Geef geen alcoholhoudende dranken

Eerste Hulp bij ernstige onderkoeling Bel direct 1-1-2 Breng het slachtoffer indien mogelijk in een warme omgeving Knip natte kleding weg, beweeg het slachtoffer zo min mogelijk Pak na natte kleding verwijderd te hebben het slachtoffer in Pak het hoofd, armen en benen apart in Warm het slachtoffer niet actief op Geef het slachtoffer niets te drinken Check regelmatig de vitale functies en start zo nodig de reanimatie

Verwondingen

Inhoudsopgave Eenvoudige wonden Ernstige wonden Brandwonden Bevriezingen Verbanden en verbandmiddelen

Bouw en normale functie Opperhuid Laag dode cellen Bescherming tegen vreemde stoffen en zonlicht Lederhuid Dicht bindweefsel, haarvaten, talg- en zweetklieren, haarwortels en zenuwen Rol in de warmteregulatie (kippenvel, zweetproductie) Onderhuids bindweefsel Vetlaag Bescherming tegen schokken en stoten

A. Eenvoudige wonden Snijwonden Niet dieper en langer dan 1 cm Schaafwonden Oppervlakkig en nauwelijks bloedend Splinterverwondingen Nagelletsel

Eerste hulp bij eenvoudige wonden Spoel de wond schoon met water Ontsmet niet de wond zelf maar de huid rondom de wond Dek de wond zo mogelijk steriel af, eventueel met niet-verklevend verband Een rechte wond kan worden gesloten met hechtstrips Duw een vishaakje door, in verband met de weerhaakjes

B. Ernstige wonden Diepe snijwonden Wijkende wondranden en wonden dieper dan 1 cm Splinterverwondingen Metaal of glas dat niet verwijderd kan worden, oogsplinters Vuile wonden Doordringende wonden Scheurwonden Crushwonden

Eerste hulp bij ernstige wonden Spoel eventueel de wond schoon, dek steriel af Laat de (huis)arts beoordelen Voorkom verder bloedverlies bij hevige bloedingen Bel 1-1-2 bij hevig bloedverlies, voorwerpen in de wond, steekwonden, schotwonden, wonden bij botbreuken, mogelijke shock en amputaties Leg een geamputeerd lichaamsdeel in een plastic zak en zet deze zak in een zak met smeltend ijs Fixeer een voorwerp dat in de wond zit

C. Brandwonden Ernst van de brandwond wordt o.a. bepaald door: Temperatuur, inwerkingsduur, grootte brandwond Waardoor veroorzaakt, vloeistof, gas, heet voorwerp etc. Leeftijd van het slachtoffer, jongeren/ouderen Door beschadiging van de huid ontstaat warmte- en vochtverlies, met daarnaast infectiegevaar Inwendige brandwonden ontstaan door het inademen van hete of bijtende gassen. Let op verbrandingen in het gezicht of verbrandingen van wenkbrauwen/neusharen

Brandwonden, symptomen 1e graads Opperhuid is beschadigd Pijnlijk, rood en gezwollen 2e graads Opperhuid en lederhuid is beschadigd Pijnlijk, glanzend rood/roze, gezwollen, huid voelt soepel Blaren 3e graads Opperhuid, lederhuid en onderhuids bindweefsel zijn beschadigd Wit/beige/zwart, droog en leerachtig Niet pijnlijk Rondom 3e graads: 1e en 2e graads verbrandingen

Eerste hulp bij brandwonden Eerst water, de rest komt later! Koel 10 - 20 minuten met lauw, zacht stromend water Verwijder (eventueel) sieraden in de buurt van de wond Dek de wond steriel met niet-verklevend gaas af Blus kleding of druk vlammen uit; niet hollen maar rollen! Laat vastzittende kleding zitten en houd kleding nat Laat blaren heel

Professionele hulp bij brandwonden Bel altijd 1-1-2 bij Grote 2e en 3e graads brandwonden Als de huid > 2-3% verbrand is (2e en 3e graads) Luchtwegverbranding en inhalatietrauma Verbranding door elektriciteit of chemische middelen Brandwonden in het gezicht, op gewrichten of geslachtsdelen Brandwonden bij kinderen en ouderen Bel de huisarts of huisartsenpost bij Kleine 2e of 3e graads verbrandingen 1e graads verbranding en ziekteverschijnselen

D. Bevriezingen 1e graads Pijnlijk, stekende pijn 2e graads Pijnlijk, witte blaren met helder vocht of bloed 3e graads Spierwitte, gevoelloze, stugge huid Blaren en zwart verkleurde plekken Rondom de 3e graads bevriezing, ook 1e en 2e graads bevriezing Plaatje bevriezing invoegen

Eerste hulp bij bevriezing Warm een 1e graads bevriezing op met lichaamswarmte, niet wrijven Warm bevroren lichaamsdelen 20 - 30 minuten op met (maximaal 40 oC) warm water Laat blaren heel en dek wonden losjes steriel af Neem bij 2e en 3e graads bevriezing contact op met de huisarts Het ontdooien van een lichaamsdeel is zeer pijnlijk Bij bevriezingen heeft het slachtoffer een gestoord gevoel van temperatuur

E. Verbanden en verbandmiddelen Wonddekverband Wonddrukverband Traumazwachtel Steunverband

Verbandmaterialen Steriel kompres Steriel niet-verklevend kompres Brandwondenkompres met hydrogel Hydrocolloïde pleister afbeelding toevoegen? Hydrocolloïde pleister

Verbandmaterialen Hydrofiele zwachtel Ideaalzwachtel (elastische zwachtel) Cohesieve zwachtel of zelfklevende zwachtel Snelverband Kleefpleister Wondpleister Vingerbob Hechtstrips

Kleine letsels

Inhoudsopgave Steken en beten Oren, ogen, neus en tanden Kleine verwondingen

A. Steken en beten van insecten Injectie van (gif)stoffen in de huid Bij, wesp, horzel Mier, vlo Pieterman, kwallen Slang Overdracht van bacteriën, virussen of parasieten Muggen (malaria, gele koorts, dengue, zika) Teken (Lyme, tick borne encephalitis) Hond, vleermuis (hondsdolheid)

Steek van een wesp Pijnlijk en brandend gevoel, roodheid, zwelling Eerste hulp bij een wespensteek: Verwijder zo nodig de angel Breng zo nodig een jeukstillende crème aan Een wesp heeft geen uitwendig maar een inwendig gifzakje Na een wespensteek kan een levensbedreigende allergische reactie ontstaan: anafylaxie

Steek van een bij of hommel Pijnlijk en brandend gevoel, roodheid, zwelling Vaak blijft de angel aanwezig en sterft de bij Eerste hulp bij een bijen- of hommelsteek: Verwijder zo nodig de angel, knijp niet in het gifzakje Breng zo nodig een jeukstillende crème aan Na een bijensteek kan een levensbedreigende allergische reactie ontstaan: anafylaxie

Steek van een mug Jeukende, rode zwelling Eerste hulp bij een muggensteek: Voorkom krabben, hierdoor neemt jeuk toe Breng zo nodig een jeukstillende crème aan Voorkomen is beter dan genezen Gebruik in een risicogebied anti-malariatabletten Draag bedekkende kleding en smeer DEET

Beet van een teek Teek bijt zich vast in de huid en zuigt bloed Eerste hulp bij een tekenbeet: Verwijder de teek zo snel mogelijk met een scherpe pincet of speciale tekenpincet Gebruik géén alcohol of andere middelen voordat de teek verwijderd is Knijp niet in het lijfje van de teek, hierbij kunnen bacteriën en of virussen worden overgedragen Noteer de datum van de tekenbeet

Beet van een teek, ziekte van Lyme Ronde rode kring met witte kern (erythema migrans) Hoeft niet op de beetplaats te zitten Ziekteverschijnselen Hoofdpijn, moeheid Gewrichtsklachten Verlamming Neem contact op met de huisarts Teken kunnen meer problemen geven en meer overbrengen: hersenvliesontsteking, Krim-Congo virus

Wanneer professionele hulp bij een insectensteek/beet? Bij een steek in mond, tong, keel of hals Bij een ernstige allergische reactie Jeuk en rode uitslag over het hele lichaam Zwelling van gelaat, lippen, mond, tong of hals Ademhalingsproblemen of hartklachten Koorts of ontstekingsverschijnselen na een steek of beet Een ernstige allergische reactie is levensbedreigend, bel direct 1-1-2

Steken en beten van dieren Steken van dieren Pieterman Kwal Spinnen en schorpioenen Beten van dieren Hond, kat, knaagdieren Slangen

Steek van een Pieterman Zandkleurige zoutwater vis, in ondiep water Steekt met rugvinnen die net boven het zand uitsteken Pijnlijk, maar niet dodelijk Eerste Hulp bij steek van de Pieterman Dompel aangedane lichaamsdeel 20 – 30 minuten in zo heet mogelijk water Ga bij aanhoudende pijn naar de huisarts

Steek van een kwal Steekt met tentakels die netelcellen bevatten Gif Nederlandse kwallen in principe niet dodelijk Jeuk, brandende pijn, roodheid en soms blaren Eerste Hulp bij kwallensteek Spoel de steekplaats met zeewater Verwijder netelcellen met met een pincet of botte kant van mes Spoel 20 – 30 minuten met zo heet mogelijk water Gebruik eventueel iets tegen de jeuk Een steek van een tropische kwal kan dodelijk zijn

Beet van een spin of schorpioen Hevige pijn, roodheid, zwelling Nederlandse spinnen niet giftig Uitheemse spinnen kunnen wel giftig en dodelijk zijn Neem contact op met de huisarts of met 1-1-2 bij een beet van een mogelijk giftige spin of steek van een schorpioen

Beet van een slang Pijnlijk, meestal twee prikgaatjes Indien beet van giftige slang, tekenen van vergiftiging Stoornissen vitale functies Misselijkheid, braken Spierkrampen Eerste Hulp bij slangenbeet Ga na om welke slang het gaat (let op eigen veiligheid) Bel 1-1-2 en volg aanwijzingen centralist Houd aangedane lichaamsdeel laag en voorkom beweging

Beet of krab van een hond of kat Soms ernstige en diepe verwondingen Per definitie besmette wond, risico op infectie Eerste Hulp bij beet of krab van hond of kat Spoel de wond met lauw water Leg een dekverband aan Neem contact op met de huisarts

Eikenprocessierups Brandharen zorgen voor jeukende rode huiduitslag Eerste Hulp bij contact eikenprocessierups Douchen Kleding wassen Jeukstillende crème

Giftige planten Berenklauw Brandnetel

Berenklauw Rode huid, zwelt bij blootstelling zon Ernstige brandblaren Eerste Hulp bij contact berenklauw Behandel de wond als een brandwond Jeukstillende crème

Brandnetel Steken door brandharen, blijven in huid zitten Pijn, jeuk en branderig gevoel Eerste Hulp bij contact brandnetel Maak de plek schoon met water en zeep Gebruik jeukstillende crème (Tea Tree)

B. Oren, ogen, neus en tanden Voorwerp in oor, oorpijn Oogletsel Voorwerp in neus, bloedneus Tand door lip, uitgeslagen tand

Voorwerp in oor, oorpijn Laat een voorwerp in het oor door de huisarts verwijderen Druppel bij een insect in het oor lauw water in oor Oorpijn komt vooral bij kinderen voor Paracetamol, geen verbetering huisarts Oorpijn tijdens vliegen en zwemmen door drukverschillen “Klaar” de neus door deze dicht te knijpen en voorzichtig door de neus uit te blazen

Vuiltje in het oog, doordringend oogletsel, lasoog, stomp oogletsel Verwijder vuiltjes alleen van het wit van het oog Laat metaal- of glassplinters door een arts verwijderen UV straling of fel licht (lasoog) Stekende pijn Hevig tranen Oogarts Stomp oogletsel Koel de omgeving van het oog Bij zichtproblemen, dubbelzien, hevige pijn professionele hulp

Chemische stof in het oog Pijn, roodheid, tranen, zichtstoornissen Bel 1-1-2 Spoel overvloedig minimaal 30 minuten met water Gebruik eventueel een oogspoelfles

Bloedneus, overig neusletsel Laat de neus snuiten, druk de neus boven de neusvleugels 5 minuten dicht Voorwerp in de neus Komt vaker voor bij kinderen Laat het vrije neusgat dichtdrukken, door de mond inademen en proberen te snuiten Lukt het niet, huisarts

Uitgeslagen tand, tand door de lip Spoel de tand met volle melk en zet terug, tandarts Lukt dit niet dan tand meenemen in volle melk, tandarts Tand door de lip Druk met een steriel gaas de wond dicht Breng een koud kompres aan om pijn en bloeden te verminderen

C. Kleine verwondingen Blaren Splinters

Blaren Wrijvingsblaren Laat in principe een wrijvingsblaar heel Als een wrijvingsblaar hindert prik hem door Werk steriel met een bloedlancet Dek de wond af met niet-verklevend materiaal Bloedblaren, brand- en bevriezingsblaren Prik bloedblaren en brand- en bevriezingsblaren nooit door Bij grote brand- en bevriezingsblaren, arts

Splinters Haal eenvoudige splinters met een pincet uit de huid Is de splinter niet te verwijderen, huisarts Laat staal- of glassplinters door een arts verwijderen

Letsel van het bewegingsapparaat

Inhoudsopgave Kneuzingen en verstuikingen Ontwrichtingen Botbreuken Spierscheuring

Bouw en functie Het bewegingsapparaat bestaat uit: Botten Banden Spieren en pezen Gewrichten, kraakbeen en gewrichtskapsels

A. Kneuzingen en verstuikingen Een kneuzing is een beschadiging van weefsel zonder huidbeschadiging Een verstuiking is een kneuzing ter hoogte van een gewricht waarbij de gewrichtsbanden uitgerekt zijn

Kneuzing of verstuiking, symptomen Pijn in rust en bij beweging Later optredende zwelling Bloeduitstorting Bij een verstuiking kan er sprake zijn van functieverlies

Eerste Hulp bij kneuzingen en verstuikingen Staak de activiteit Koel het aangedane lichaamsdeel 10 – 20 minuten met een coldpack Leg een doek tussen de coldpack en de huid Leg een steunverband aan Houd rust

Steunverband om de enkel Begin bij het aanleggen van een steunverband bij de tenen Kijk in de rol bij het zwachtelen Pak de hiel mee in door slagen over, boven en onder de hiel Eindig met het steunverband boven de enkel

Steunverband om de pols Begin bij het aanleggen van een steunverband bij de vingers Kijk in de rol bij het zwachtelen Zwachtel boven en onder de duim met schuine slagen Eindig met het steunverband bij de pols

Steunverband om de elleboog of knie Zet de knie of elleboog in een licht gebogen houding Zwachtel zo dat de slag aan de buigzijde meer overlapt dan aan de strekzijde Leg het verband vast met een kleefpleister

Ontwrichtingen, symptomen Hevige pijn Abnormale stand van het gewricht Het slachtoffer kan het getroffen lichaamsdeel niet goed gebruiken Soms zwelling en verkleuring

Ontwrichtingen, eerste hulp Bij twijfel tussen ontwrichting of breuk ga uit van het ergste Laat het slachtoffer het getroffen lichaamsdeel ondersteunen Geef het slachtoffer niet te drinken of te eten Zorg voor professionele hulp

Botbreuken Pijn Het slachtoffer kan doorgaans het getroffen lichaamsdeel niet gebruiken Zwelling Soms een abnormale stand Bij een open botbreuk een wond ter hoogte van de breuk

Botbreuken, eerste hulp Houd het getroffen lichaamsdeel onbeweeglijk Ondersteun het getroffen lichaamsdeel Verwijder sieraden in de buurt van de breuk Dek de wond bij een open botbreuk voorzichtig af Schakel professionele hulp in

Specifieke botbreuken Gebroken ribben of borstbeen Gebroken nek of wervels van de wervelkolom Gebroken heup of bekken Gebroken bovenbeen

Gebroken ribben of borstbeen Oorzaak: ongeval Klachten kneuzing en breuk zijn hetzelfde Pijn bij inspanning, lachten, hoesten, bewegen, ademhalen Risico: klaplong, bloed in de longen Pijn bij breuk borstbeen is heel plaatselijk Zorg voor professionele hulp

Gebroken nek of wervels van de wervelkolom Oorzaken: verkeersongevallen, vallen van hoogte, ongevallen bij sporten Nekwervelkolombreuk > 50% van de wervelkolombreuken (Tijdelijke) gedeeltelijke of gehele verlamming Door dikker beenvlies komt dit bij kinderen minder voor Bij kinderen wel mogelijk ernstig letsel ruggenmerg Onbeweeglijk houden en professionele hulp

Gebroken heup of bekken Komt voornamelijk voor bij ouderen en bij botontkalking Ontstaat door val of verkeersongeval Heupbreuk: aangedane been is verkort en voet ligt naar buiten Bekkenbreuk: benen liggen naar buiten gedraaid Risico: inwendige bloedingen, shock Onbeweeglijk houden en professionele hulp

Gebroken bovenbeen Dijbeenbreuk Oorzaak: ongeval met veel kracht, botontkalking Risico: veel bloedverlies, shock Continu vitale functies controleren, professionele hulp

D. Spierscheuring (zweepslag) Oorzaak: plotselinge overbelasting, overrekking op klap op spier, vaak door onvoldoende warming up of heftige beweging Symptomen Pijn in aangedane spier Kuiltje op plaats spierscheur Zwelling en bloeduitstorting Eerste Hulp Stop inspanning en koel 10 – 20 minuten Steunverband Huisarts Niet masseren

Vergiftigingen

Inhoudsopgave Vergiftigingen via het spijsverteringskanaal Vergiftiging via de luchtwegen Vergiftiging via de huid of ogen Vergiftiging door inspuiting direct in de bloedvaten (parenteraal) Alcohol en drugs

Bouw en normale functie Gevolg vergiftiging van ongemak tot levensgevaar Schade is afhankelijk van soort, hoeveelheid, sterkte, uitwerking Schade is ook afhankelijk van slachtoffer: leeftijd, conditie, geslacht en lichaamsgewicht

A. Vergiftiging via het spijsverteringsstelsel Mogelijk letsel Chemische verbrandingen mond en slokdarm Stoornissen vitale functies na opname in bloed Soorten vergif Petroleumproducten: lampolie, wasbenzine Bijtende stoffen: ontstoppers, ovenreinigers, koelvloeistof Algemene stoffen: planten, besjes, medicijn, alcohol, drugs

Vergiftiging via het spijsverteringsstelsel Symptomen petroleumproducten Misselijkheid en overgeven Irritatie slijmvliezen Gezwollen buik Bewustzijnsstoornissen Beginnende chemische longontsteking (later)

Vergiftiging via het spijsverteringsstelsel Symptomen bijtende stoffen Chemische verbranding mond en/of slokdarm Pijn bij het slikken Misselijk Vergrote of verkleinde pupillen Buikkrampen Afwijkende huidskleur Bewustzijns- en ademhalingsstoornissen

Vergiftiging via het spijsverteringsstelsel Symptomen algemene stoffen (niet bijtend) Stoornissen van het zenuwstelsel, epileptische aanvallen Neusbloedingen Bloed ophoesten Misselijkheid en braken Bewustzijns- en ademhalingsstoornissen Kinderen zijn vaak slachtoffer van vergiftiging. Let op veiligheid!

Vergiftiging via het spijsverteringsstelsel Eerste Hulp Let op eigen veiligheid Controleer vitale functies slachtoffer Bel 1-1-2 bij stoornissen vitale functies Overleg in andere gevallen met de huisarts Laat het slachtoffer niet drinken en niet braken Laat het slachtoffer bij inname bijtende stoffen de mond spoelen

B. Vergiftiging via de luchtwegen Oorzaken Inademen gassen bij brand Inademen dampen mengen schoonmaakmiddelen Inademen gierputdampen Inademen chloordampen zwembad

Vergiftiging via de luchtwegen Symptomen Tranende ogen Irritatie en/of zwelling slijmvliezen mond, neus, keel Overmatige slijmvorming Keelpijn, hoesten Beschadiging bovenste luchtwegen Benauwdheid Verstoring vitale functies

Vergiftiging via de luchtwegen Eerste Hulp Let op gevaar Haal slachtoffer uit gevaarlijke omgeving, zorg voor frisse lucht Laat slachtoffer in comfortabele houding zitten Controleer continu vitale functies Bel 1-1-2 bij stoornissen vitale functies Bij eventuele reanimatie géén beademing als slachtoffer cyanide, zwavelwaterstof of fosforzuur heeft ingeademd

C. Vergiftiging via de huid of de ogen Oorzaken en gevolgen Contact van giftige stoffen met huid of ogen Gifstoffen kunnen door de huid worden opgenomen of op de huid inwerken Directe gevolgen of soms na dagen Soms pas effecten na meerdere keren contact

Vergiftiging via de huid of de ogen Symptomen huid Rode, grauwe of witte huid Pijn of jeuk Zwelling en/of blaarvorming Symptomen ogen Pijn, roodheid, tranen, gevoel dat er iets in het oog zit Zichtstoornissen Trekkingen van de oogspieren

Vergiftiging via de huid of de ogen Eerste Hulp Bel 1-1-2 Let op gevaar voor jezelf Controleer vitale functies slachtoffer Verwijder kleding als gifstof in kleding zit Niet over de huid wrijven Spoel minimaal 30 minuten met water Gebruik eventueel een oogdouche Indien mogelijk verwijder contactlenzen

D. Vergiftiging door inspuiting direct in de bloedvaten Injectie van medicijn Prikaccidenten met besmette naalden Steken en beten van vissen, slangen, schorpioenen, spinnen Effecten zijn plaatselijk en/of betreffen het hele lichaam

Vergiftiging door inspuiting direct in de bloedvaten Symptomen plaatselijk Pijn, zwelling, ontstekingen, bloedblaren Stollingsstoornissen Afstervend weefsel Symptomen systematisch Hoofdpijn, misselijkheid, braken Duizeligheid, flauwtes, stuipen Buikpijn, diarree

Vergiftiging door inspuiting direct in de bloedvaten Eerste Hulp Let op eigen veiligheid Behandel symptomen met een coldpack Verzorg wonden Laat het slachtoffer niet te veel bewegen Laat zijn extremiteiten rusten Bel 1-1-2

E. Alcohol en Drugs Veel verschillende middelen Veel verschillende gewenste en ongewenste effecten

Alcohol Het effect van het gebruik is onder andere afhankelijk van: Het geslacht, man of vrouw Lichaamsgewicht, hersenvolume Ervaring met drank Conditie Snelheid van drinken Lege of volle maag

Symptomen alcohol Adem ruikt naar alcohol Onderdrukking pijngewaarwording Ontspanning, opgewektheid, minder remmingen Overschatting, toegenomen zelfvertrouwen Misselijkheid, braken, hoofdpijn Onvaste gang, zwalken Gestoorde spraak Bloeddoorlopen ogen

Symptomen bij overmatig alcoholgebruik Blackouts, verwardheid Geheugenverlies Concentratieproblemen Vermoeidheid Bij alcoholvergiftiging Bewusteloosheid Ademhalingsstoornissen Onderkoeling

Eerste hulp bij alcohol Controleer vitale functies Bel zo nodig 1-1-2 Zorg voor een rustige omgeving Stel het slachtoffer gerust Geef het slachtoffer als hij bij bewustzijn is water te drinken Diabetes patiënten kunnen bij een hypoglycaemie dronken gedrag vertonen zonder dat ze alcohol gedronken hebben.

Drugs De lichamelijke en geestelijke effecten zijn onder andere: Verdovend – heroïne, GHB Stimulerend – cocaïne, speed, XTC Waarnemingsveranderend – LSD, paddo’s Verslavend

Verdovende middelen Symptomen bij gebruik verdovende middelen: Slaperig, verlies van bewustzijn Desoriëntatie Ademhalingsproblemen Droge mond, kleine pupillen Lage bloeddruk, blauwige nagels en lippen

Stimulerende middelen Symptomen bij gebruik stimulerende middelen: Agressief gedrag Paniekaanvallen, paranoia Duizeligheid, misselijkheid Hoofdpijn, pijn op de borst Hoge bloeddruk

Waarnemingsveranderende middelen Symptomen bij gebruik waarneming veranderende middelen: Psychose, (pseudo)hallucinaties Extreme depressie Angstgedachtes Synesthesie (horen van kleuren, zien van geuren) Onvoorspelbare emoties

Eerste hulp bij drugsgebruik Let op eigen veiligheid, voorkom escalatie situatie Controleer vitale functies Bel 1-1-2 bij stoornissen vitale functies Zorg voor een rustige omgeving Stel het slachtoffer gerust Leg bewusteloze slachtoffers in de stabiele zijligging

Elektriciteitsletsel

Inhoudsopgave Oorzaken en mechanisme Symptomen

Elektriciteit Elektriciteit zoekt de weg van de minste weerstand Ingangswond op contactplaats met stroombron Uitgangswond, meestal dicht bij de aarde

Elektriciteit Weg die stroom door het lichaam aflegt bepaalt type letsels Stroomsterkte bepaalt ernst van de letsels Door weerstand ontstaat warmteproductie: brandwonden Samentrekking spieren leidt tot verscheuring en botbreuken Stroom kan hartritme verstoren

Hoogspanning Hoogspanning is zeer gevaarlijk Vonken/vlammen kunnen over grote afstand overspringen Houd tenminste 10 meter afstand De aangekochte foto bij Petra opvragen

Verschijnselen bij elektriciteitsletsel Brandwonden (ingangs- én uitgangswond) Spierkrampen Botbreuken Beschadiging zenuwen, bloedvaten, weefsels Hartritmestoornissen (kamerfibrilleren) Adem- en circulatiestilstand Bewusteloosheid

Eerste Hulp bij elektriciteitsletsel Denk aan eigen veiligheid! Probeer stroombron uit te schakelen of contact met stroombron te onderbreken Controleer de vitale functies, start bij niet-normale ademhaling reanimatie Bel 1-1-2

Blikseminslag Zeer hoge ontlading, zeer hoge temperatuur Zeer ernstige inwendige schade Grote kans op ademhalings- en circulatiestilstand Ook letsels door schokgolf mogelijk Trommelvliezen, klaplong, oogletsel Letsel door wegslingeren

Algemene ziekteverschijnselen

Inhoudsopgave Koorts Hoofdpijn Maagdarmklachten Kinderziekten

A. Koorts Normale reactie van het lichaam bij ziekte of ontsteking Normale lichaamstemperatuur 37° Celcius Koorts bij temperatuur > 38° Celcius Hoge koorts > 40° Celcius

Verschijnselen bij koorts Koude rillingen Klappertanden Zweten Onwel Verschijnselen van de onderliggende oorzaak

Eerste Hulp bij koorts Rust Voldoende eten en drinken Ondersteunen, nat washandje Paracetamol volgens bijsluiter Neem contact op met huisarts indien koorts met: Temperatuur > 40°C Sufheid, ernstige hoofdpijn Benauwdheid Aanhoudend braken of diarree

Koorts bij kinderen Normale temperatuur 36,5 - 37,5°C Vaak koorts zonder duidelijke oorzaak Indien niet na 3 dagen over, neem contact op met de huisarts

Koorts bij kinderen Contact met huisarts indien koorts samen gaat met: Steeds zieker worden Sufheid Rood-paarse vlekjes Aanhoudend braken of diarree

B. Hoofdpijn Komt vaak voor, meestal onschuldig Veel verschillende oorzaken Bonzend Stekend Zeurend

Eerste Hulp bij hoofdpijn Geef het slachtoffer rust Geef paracetamol volgens de bijsluiter Laat het slachtoffer voldoende drinken Bel 1-1-2 indien plotselinge hoofdpijn met misselijkheid, braken en/of bewustzijnsstoornissen Bel huisarts indien hoofdpijn met hoge koorts, slecht zien, stijve nek of langer dan 1 dag hoofdpijn

C. Maagdarmklachten Uitdroging Voedselvergiftiging

Voedselvergiftiging Door een virus, bacterie of parasiet Reizigersdiarree: onvoldoende verhit voedsel, ongewassen salade of gewassen met besmet water Voorkomen door goede handhygiëne en goed verhitten van voedsel

Verschijnselen bij voedselvergiftiging Misselijkheid en braken Buikpijn of buikkramp (Waterdunne) diarree Bloed bij de ontlasting Koorts Hoofdpijn

Uitdroging Ontstaat door vochtverlies in combinatie met weinig eten en drinken Aanhoudend braken Aanhoudende diarree Met name baby’s, jonge kinderen en ouderen erg gevoelig

Verschijnselen bij uitdroging Dorst Droge slijmvliezen Slappe, gerimpelde huid Lusteloosheid, slapheid Sufheid Huilen zonder tranen Diepliggende ogen of ingezonken fontanel

Eerste Hulp bij voedselvergiftiging en uitdroging Zorg voor voldoende vochtinname Geef Oral Rehydration Solution of kokoswater Geef rust en ondersteuning Bel 1-1-2 indien er sprake is van: Hevige buikpijn in combinatie met rugpijn Bleke, klamme huid, verschijnselen van shock Bel de huisarts indien er sprake is van: Hoge koorts Aanhoudende diarree, braken of bloed bij de ontlasting

D. Kinderziekten Vijfde ziekte Zesde ziekte Roodvonk Mazelen Rode Hond Hand-voet-mondziekte Waterpokken Koortslip Krentenbaard

Vijfde ziekte Veroorzaker: virus Leeftijd: 4 - 10 jaar Verschijnselen: Rode wangen Roze rode onregelmatige vlekjes op borstkas, billen, armen, benen Soms koorts en jeuk, meestal mild

Zesde ziekte Veroorzaker: virus Leeftijd: 6 maanden tot 3 jaar Verschijnselen Hoge koorts, verdwijnt na 3 - 5 dagen Opgezette lymfeklieren hals en achter de oren Na verdwijnen koorts lichtrode vlekjes gezicht, borstkas, billen Zo nodig paracetamol volgens bijsluiter

Roodvonk (scarlatina) Veroorzaker: streptococcen bacterie Leeftijd: 2 - 10 jaar Verschijnselen: Begint met keelpijn en hoge koorts Vervolgens felrode (ruwe) uitslag over hele lichaam en gelaat, mond en neus blijven meestal vrij Eerst witte tong, na 3 dagen felrood Zo nodig paracetamol en via huisarts antibiotica

Mazelen Leeftijd: 6 maanden - 4 jaar Zeer besmettelijk (vaccinatie), kans op ernstige complicaties Verschijnselen: Hoge koorts en griepachtige verschijnselen Na 3 - 4 dagen rode vlekjes, beginnend op hoofd en uitbreidend naar rest van het lichaam Complicaties: hersenvliesontsteking, longontsteking, oorontsteking Contact met huisarts

Rode hond (rubella) Veroorzaker: virus Verschijnselen: Begint met verkoudheid Rode vlekjes over gehele lichaam Soms koorts Soms gezwollen klieren Gevaarlijk voor zwangeren en op volwassen leeftijd

Hand-voet-mondziekte Veroorzaker: virus Verschijnselen Blaasjes in de mond, op handen en voeten Drinken erg pijnlijk Genezen binnen 1 - 2 weken Zo nodig paracetamol volgens bijsluiter Gevaarlijk voor zwangeren en ongeboren kind

Waterpokken Veroorzaker: varicella virus Verspreiding via druppeltjes in de lucht Verschijnselen: Over gehele lichaam jeukende bultjes, blaasjes en korstjes Meestal binnen 10 dagen verdwenen Koelen met washandje, zo nodig jeukstillende crème Gevaarlijk voor zwangere indien waterpokken niet doorgemaakt

Koortslip Veroorzaker: herpes simplex virus Verschijnselen Kleine gele blaasjes op rode ondergrond Meestal rond lippen of in gelaat, soms rond oog Zeer besmettelijk, gevaarlijk voor baby's Indien bij oog contact opnemen met de huisarts

Krentenbaard Veroorzaker: bacterie Verschijnselen: Geel-bruine korstjes op ontstoken ondergrond Meestal in gelaat, kan overal Zeer besmettelijk Antibioticazalf via huisarts

Wanneer de huisarts bellen? Hoge koorts (> 40 graden) Koorts of vlekjesziekten bij baby's < 3 maanden Sufheid Aanhoudend braken of diarree Gierende ademhaling of aanhoudend kwijlen Kind dat alleen maar zieker wordt Kind dat niet meer kan eten of drinken, of niet meer plast

Wanneer 1-1-2 bellen? Bewustzijnsstoornissen Blauw-paarse verkleuring van lippen of gelaat Koortsstuipen Hoge koorts Rood-paarse vlekjes/puntjes die niet weg te drukken zijn