(Andragologisch) Onderzoek in Veranderende Tijden Een minicollege Cor van Dijkum UvA Alumnikring Andragologie Universiteit Utrecht NOSMO

Wat was andragologie? Een wetenschap: veranderingsprocessen bij volwassenen Veranderingswetenschap: gebruik makend van de kennis en kunde van andere wetenschappen, zoals filosofie, recht, psychologie, sociologie en economie Een wetenschap met een waardenorientatie (emancipatie, democratische samenleving, burgerkracht) Gericht op veranderingen in een aantal (historisch ontwikkelde) praktijkvelden zoals: volwasseneducatie, hulpverlening, samenlevingsopbouw, organisatieverandering

Wat was andragologisch onderzoek? Onderzoek gericht op veranderingen Onderzoek voor en samen met betrokkenen in een probleemsitatie Met geavanceerde methoden en methodologie: Actie-onderzoek, Handelingsonderzoek Mixed methods: kwalitatief en kwantitatief Systeemtheorie Spel- en computersimulatie Inspelend op veranderende tijden

Veranderende tijden ? In het verleden: emancipatie, democratische samenleving Nu actueel: globaliserende samenleving Sturing van bovenaf Beweging van onderop Leiders en Deelnemers ? Samen naar een duurzame samenleving ? Maar hoe gaat dat ?

Veranderende tijden ? Een nieuwe wetenschappelijke visie op verandering Gebruikmakend van Systeemtheorie: – Zie de wereld in zijn samenhang – Zie het als systeem – Zie het als systeem in ontwikkeling

Veranderende tijden ? Constateer dat het oude systeem tegen grenzen oploopt – Wat betreft het klimaat – Wat betreft de economie – Wat betreft onze welvaartsstaat – Wat betreft ons onderwijssysteem – Wat betreft onze zorg voor welzijn en gezondheid Durf anders te denken !

Veranderende tijden ? Werk voor Andragologen En andere geavanceerde wetenschappers Zoals Jan Rotmans Die heeft het over kantelende systemen

Een uitdaging voor wetenschappers Kantelende Systemen !? Kleine oorzaken Grote gevolgen 1 Rotmans, J., & Horsten, H. (2012). In het oog van de orkaan: Nederland in transitie. Uitg. Aeneas.

Kantelende systemen ?! Kleine oorzaken: Grote gevolgen

Een uitdaging voor onderzoekers Kantelende Systemen Jan Rotmans In het oog van de Orkaan

Veranderende tijden ? In de zorg: van zorg naar zelfzorg Cliënten moeten meer zelfredzaam worden Betekent kanteling van het systeem van de gezondheidszorg Is opgave: voor patienten, hulpverleners en bestuurders

Veranderende tijden ? Opgave: voor patiënten

Veranderende tijden ? Opgave: voor hulpverleners en bestuurders

Een situatie voor Andragologisch Onderzoek? Een voorbeeld Onderzoek bij HVO/Querido Intramurale woonvoorzieningen voor verslaafden en daklozen Willen zorg kantelen Cliënten nemen zelf de regie over Een experiment: Je Eigen Stek (JES) 2

Een situatie voor Andragologisch Onderzoek? Onderzoek bij HVO/Querido Bewoners moeten meer zelfstandig worden Een eigen plek (woning) krijgen Ambulantisering

Een situatie voor Andragologisch Onderzoek? Onderzoek bij HVO/Querido Zijn zij dan beter af ?! Dan vraag je het de cliënten zelf Interviews om te horen of zij beter af zijn ! Welke factoren zijn daarop van invloed ? Welke adviezen zij hebben voor toekomstige ‘ambulanten’ en HVO/Querido ?

Een situatie voor Andragologisch Onderzoek? Onderzoek bij HVO/Querido Daarna op basis van de kwalitatieve interviews het ontwerpen van een enquête die in de toekomst periodiek bij de volgende lichtingen ‘ambulanten’ kan worden afgenomen. Gekoppeld aan de zelfredzaamheidsmatrix 3 van de GGD Amsterdam

Een situatie voor Andragologisch onderzoek ?

Een situatie voor Andragologisch Onderzoek? Onderzoek bij HVO/Querido Een enquête gekoppeld aan de zelfredzaamheidsmatrix van de GGD Amsterdam Zelfredzaamheid volgens de cliënten zelf (cliëntenperspectief)

Een situatie voor Andragologisch Onderzoek? Onderzoek bij HVO/Querido Zelfredzaam volgens de zelfredzaamheidsmatrix ! Lichamelijke gezondheid Voldoende zelfredzaam wbt Lichamelijke gezondheid Erkent behoefte aan hulp voor de (chronische) medische aandoening. Goede behandeltrouw.

Een situatie voor Andragologisch Onderzoek? Onderzoek bij HVO/Querido Zelfredzaamheid volgens de cliënten zelf ? Zelfredzaamheidsmatrix vanuit cliëntenperspectief 4 Lichamelijke gezondheid

Een situatie voor Andragologisch Onderzoek? Onderzoek bij HVO/Querido Van Zelfredzaam naar Samenredzaam ! Verslag ook naar geïnterviewden 5 Verhalen geïnterviewden gelezen door werknemers HVO Enthousiaste reactie van team- en groepsleiders HVO Gesprek van geïnterviewden met leden MT van HVO Enquête onderzoek met geïnterviewden in klankbord groep Samenwerking met GGD Van zelfredzaamheidsmatrix naar samenredzaamheidsmatrix ?!

Terug naar de Andragologie Theorie Van Zelfredzaam naar Samenredzaam Sociale omgeving (Gal’perin 6, Vygotsky 7, ………. ) Globalisering (Huib Wursten 8, Hofstede 9, ……..) Sociale systemen (Marinus van Beugen 10, Gerard de Zeeuw 11, Arjo Nijk 12, …….) Leiderschap ( Joseph Kessels 13, Joep Schrijvers 14, Steven de Waal 15, ………) Ontwikkeling sociale systemen Kantelende systemen, Complexe systemen (Gerard de Zeeuw 16, Janneke Mens-Verhulst 17, Cor van Dijkum 18, Jan Rotmans 1, Harry Kunneman 19, Dorien DeTombe 20, ………….) Zelf- en Samen Regie (Gerard Donkers 21, Evelien Tonkens 22 )

Terug naar de Andragologie Onderzoek Van zelfredzaamheidsmatrix naar samenredzaamheidsmatrix Van statische matrix naar dynamische matrix (geavanceerde onderzoekers, ontwikkelingspsychologen, ………) Onderzoek en constructie van sociale systemen (Sociaal constructivisten: Gerard de Zeeuw 23, Cor van Dijkum 24, Femke Merkx 25, Joan van Aken 26, …..) Gaming & Simulation (Jan Klabbers 27, Janneke Mens Verhulst 28, Louwrens ten Brummeler 29, Cor van Dijkum 30, Bart van Linder 31, ………..)

Pakken ook ander onderzoekers dit soort uitdagingen aan? JA Praktijkonderzoekers in aansluiting op de traditie van: Actieonderzoek Handelingsonderzoek Andragologisch onderzoek Action Science Simulation & Gaming Complexe maatschappelijke problemen Bij voorbeeld In de PION onderneming van: UvA AlumniKring Andragologie Hogeschool van Amsterdam ZonMw NOSMO 2011 een Symposium 2013, 2014 en 2016 een conferentie In 2014 het boek :

Een selectie van literatuur, in volgorde van de slides 1 Rotmans, J., & Horsten, H. (2012). In het oog van de orkaan: Nederland in transitie. Rotterdam: Aeneas. 2 Boumans, J., Muusse, C., Planije, M., & Tuynman, M. (2012). Nu leef je zelf. Een onderzoek naar zelfbeheer in de maatschappelijke opvang. Utrecht: Trimbos 3 Lauriks, S., Buster, M. C. A., De Wit, S., Van de Weerd, S., & Tigchelaar, G. (2010). Handleiding en toelichting bij de Zelfredzaamheid-Matrix. Amsterdam: GGD. 4 Janssen M. (2015). Interne publicatie: Vragenlijst AMB, Amsterdam: Adsearch. 5 Vegter L., Janssen M., Dijkum C. Van (2015). Naar een eigen plek. Bevindingen met ambulantisering onder klanten van HVO- Querido. Verslag van een verkennend onderzoek. Amsterdam: Ervaringswijzer / SCIP 6 Gal’perin, P. I. (1970). An experimental study in the formation of mental actions. Readings in educational psychology, Vygotsky, L. S. (1980). Mind in society: The development of higher psychological processes. Harvard university press. 8 Wursten, H. (2008). Intercultural issues in outsourcing. Adviesbureau ITIM intercultural. 9 Hofstede, G., Hofstede, G. J., & Minkov, M. (1997). Cultures and organizations. New York, NY: McGraw Hill. 10 Beugen, M. van (1972). Agogische Intervention: Planung und Strategie. Freiburg: Lambertus-Verlag. 11Zeeuw G. De (1975). Veranderen en menselijk handelen: opmerkingen over kennistoename in de andragologie. Amsterdam: oratie. 12Nijk A. (1972). Beheersing en emancipatie: kanttekeningen bij het ontwerp van een wetenschap. Amsterdam: oratie. 13 Kessels, J. W. (2001). Verleiden tot kennisproductiviteit (pp ). Oratie: Universiteit Twente. 14 Schrijvers, J. P. (2002). The way of the rat: A survival guide to office politics. Cyan Books. 15 Waal, S. P. de (2000). Nieuwe strategieën voor het publieke domein: maatschappelijk ondernemen in de praktijk. Kluwer. 16 Zeeuw, G. de (2006). A forgotten message? von Bertalanffy's puzzle. Kybernetes, 35(3/4), Mens-Verhulst, J. van, van Dijkum, C., van Kuijk, E., & Lam, N. (2003). The self-regulation of fatigue and associated complaints: an exploratory simulation. Patient education and counseling, 49(1), Dijkum C. van, Tombe de D. (1992). Gamma chaos: onzekerheid en orde in de menswetenschappen. Bloemendaal: Aramith,. Dijkum, C. van (1997). From cybernetics to the science of complexity. Kybernetes, 26(6/7), Kunneman, H. (2010). Ethical complexity. In Complexity, difference and identity (pp ). Springer Netherlands.

Een selectie van literatuur, in volgorde van de slides 20 DeTombe, D. (2015). The Compram Methodology: A Methodology for Policymaking for Complex Societal Problems. In Handling Societal Complexity (pp ). Springer Berlin Heidelberg. 21 Donkers, G. (2011). Zelfregulatie. Bohn Stafleu Van Loghum. 22 Tonkens, E. (2003). Mondige burgers, getemde professionals. Marktwerking, vraagsturing en professionaliteit in de publieke sector. Utrecht: NIZW. 23 Zeeuw, G. de (2001). Constructivism: a ‘next’area of scientific development?. Foundations of Science, 6(1-3), Dijkum C. van (1997). Constructive Realism: Answers to the Problems of Modern Science?. T. Slunecko (Ed.). The Movement of Constructive Realism (pp ). Vienna: Braumüller. 24 Dijkum C. van, Zeeuw G. de & Glanville R. (1998) (Eds.). Methodological Explorations in Constructivism. (pp ). Southsea and Amsterdam: BKSplus. 25 Merkx, F. (2012). Samenwerking aan werkzame kennis: methoden en technieken voor kenniscocreatie. Rathenau Instituut, Afdeling Science System Assessment. 26 Aken J.A. (2015). Developing generic actionable knowledge for the social domain: Design science for use in the swamp of practice. Methodological Review of Applied Research. Vol 2, No Klabbers J. (2009). The magic circle: Principles of gaming & simulation. Rotterdam: Sense Publishers. 28 Mens-Verhulst J. van, Linder B. van (2014). Spelsimulatie als onderzoeksmethode. In: Dijkum C. van, Tavecchio L. (Redactie). Praktijkonderzoek in ontwikkeling. Den Haag: Boom-Lemma. Pp Brummeler, L. Ten (1991). Computerondersteunde beleidsvorming voor fysiotherapeutische hulpverlening: een computer- spelsimulatie voor heden en toekomst. Academisch proefschrift. Utrecht: ISOR. 30 Dijkum, C. Van (2001). A methodology for conducting interdisciplinary social research. European Journal of Operational Research, 128(2), Zie ook: