De corporatiesector, onderwijs en zorg vergeleken Naar Maatschappelijk ondernemen 2.0 in de corporatiesector Gebaseerd op: Omgevingsanalyse t.b.v. de parlementaire enquêtecommissie woningcorporaties (Van Montfort, Buwalda-Groeneweg, Goodijk, 2014) + Van meedeinen naar koers zetten (Van Montfort, Buwalda-Groeneweg, Schulz, 2015) Gebaseerd op: Omgevingsanalyse t.b.v. de parlementaire enquêtecommissie woningcorporaties (Van Montfort, Buwalda-Groeneweg, Goodijk, 2014) + Van meedeinen naar koers zetten (Van Montfort, Buwalda-Groeneweg, Schulz, 2015) vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016

Ontwikkelingsgeschiedenis Wonen, zorg en onderwijs Vergelijkbare ontwikkelingsgeschiedenis:  Particulier initiatief  Pijler onder verzorgingsstaat: verstatelijking, overheidstoezicht, onderdeel beleidsagenda  Liberalisering, marktwerking en/of verzelfstandiging Hybride systemen tussen markt, overheid en samenleving vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016

1.Schaalgrootte 2.Governance 3.Financiële kengetallen 4.Topinkomens Reflecties Vier overeenkomsten en drie reflecties vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016

Schaalgrootte en governance Schaalgrootte: –afname van aantal instellingen/besturen Corporaties: van 764 (1997) naar 381 (2012) Scholen voortgezet onderwijs: van 1005 (1994) naar 645 (2013) tot 363 in 2015 Governance: –Dominantie van stichtingsmodel –Introductie van corporate governance elementen: RvB – RvT –Introductie van governance codes: hoge naleving naar de letter vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016

Financiële kengetallen, topinkomens Financiële kengetallen: –Golfbewegingen maar op sectorniveau (nog) niet verontrustend –Grote verschillen tussen instellingen Topinkomens: – in alle sectoren een issue en aan banden gelegd vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016

Sectoroverschrijdende vraagstukken Betrokkenheid stakeholders: – lastig bij grootschalige organisaties met brede taakopdracht Stichtingsvorm: –Wie is eigenaar? Raad van Toezicht: –Publiek belang of organisatiebelang? Brief minister EZ ‘Borging van publieke belangen’ : “Raden van toezicht zijn ten principale geroepen om de dienstverlening aan burgers centraal te stellen in hun toezicht op de instelling” vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016

Schaalvergroting en lokale verankering kunnen samengaan:  Grootschalige back office en kleinschalige front office? Maar: lokale verankering en maatwerk noodzakelijk En: stel kwaliteit dienstverlening en financiële contituïteit voorop  Daarnaast: Fusietoets (zie onderwijs), betrek belanghebbenden bij fusies Reflectie 1: Schaal vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016

Reflectie 2: Intern toezicht Legitimiteits- en effectiviteitsvraagstukken Voldoende derde ‘derde partijen betrokken bij beleid en toezicht? Bijvoorbeeld externe belanghebbenden of interne partijen zoals een controller of werknemers  Zie ook WRR (2014), ‘Van tweeluik naar driehoeken’ Voldoende bevoegdheden RvT/RvC bij dochters, deelnemingen en verbindingen? vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016

Reflectie 3: Kerntaken Taakverbreding in alledrie de sectoren: waar is de kerntaak? Duidelijk en helder omschreven kerntaken nodig in combinatie met ruimte om lokaal maatwerk te leveren op een financieel verantwoorde en op een transparante wijze vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016 Maatschappelijk ondernemen 2.0 Zie publicatie: Van meedeinen naar koers zetten. Strategische keuzes van woningcorporaties in een veranderend krachtenveld ( ), Van Montfort, Schulz, Buwalda

Maatschappelijk ondernemen Maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen niet door:  ‘meer en groter’ (exploiteren van commercieel vastgoed of het uitbreiden van de dienstverlening), maar door: A.Maatschappelijke waarde te creëren  Bijv. door ‘doelgroepen’ bedienen, zoals studenten (eenvoudig bouwen), ouderen (levensloop bestendig bouwen) of asielzoekers (flexibel bouwen) B.Te investeren in duurzaamheid:  ‘Eco-denken’ en rentmeesterschap t.a.v. maatschappelijk kapitaal vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni

2.Duurzaamheid en flexibiliteit zijn onderdeel van de invulling van de kerntaak. Dat betekent bijvoorbeeld:  flexibel bouwen (afbreekbaar /tijdelijk waar nodig) en  duurzaam bouwen. duurzaam als: ‘milieuvriendelijk’ (duurzame materialen, ‘cradle to cradle’, levensloop bestendig) duurzaam als: ‘aanpasbaar (‘levensloop bestendig’ bouwen) 3. Slimme en slanke bedrijfsvoering met een centrale positie voor huurdersbelangen en kwaliteit van de dienstverlening vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni Maatschappelijk ondernemen 2.0