Organisatie-ontwikkeling door research in action Leni Beukema 27 februari 2014

Wat gaan we doen? Introductie ‘ research in action ’ en handelingsonderzoek Varianten van research in action Kernvragen over opzet en uitvoering van een handelingsonderzoek: koppeling met eigen afstudeeronderzoek Als tijd: relatie onderzoeker en mede-onderzoekers nader bekeken

Beelden en vragen Wat komt in je op bij ‘ research in action ’ en ‘ handelingsonderzoek ’ ? Welke vragen heb je naar aanleiding van de literatuur van vandaag?

Regulatieve cyclus probleem definitie diagnose ontwerp interventie evaluatie

Plaatsbepaling van onderzoeksbenadering In termen van Boeije Kritisch-emancipatorisch (en interpretatief) Vanuit praktijkgericht onderzoek ontwikkelen van theorie Theorie als heuristisch kader

Uitgangspunten ‘Research in action ’ 1.Wetenschappelijke kennis inzetten als hulpbron voor innovatie en empowerment onderzochten 2. Zeggen, doen en veranderen 3.Wederkerige relatie onderzoeker – onderzochten 4.Geen complexiteitsreductie 5.Reflexiviteit

Ad 1.Wetenschappelijke kennis voor innovatie en empowerment Wetenschappelijke kennis inzetten als hulpbron voor innovatie en empowerment onderzochten Local/ emergent Wetenschappelijk onderzoek als waarden geladen activiteit (dus deels elite/ a-priori) Expliciteringsplicht

Ad 2. Zeggen, doen en veranderen Inzicht in handelen van mensen en de bijbehorende betekenissen, waarden én hulpbronnen Dualiteit van structuur Zoeken naar mogelijkheden eigen handelen veranderingsgericht te maken: praktische en discursieve kennis

Ad 3. Wederkerige relatie onderzoeker - onderzochten Relatie tussen onderzoeker en mede-onderzoeker(s) in onderzoeksleerproces communicatieve symmetrie wederkerig adequaat Nieuw soort kennis gebruik van mode 1, 2 en 3 kennis alledaagse en wetenschappelijke kennis gelijkwaardig die voortdurend wordt ge(re)produceerd dubbele hermeneutiek

Ad 4. Geen complexiteitsreductie Individueel handelen, collectief handelen en sociale ontwikkelingen/ voorwaarden (dus ook: micro, meso, macro) Inter- of transdisciplinariteit Discourse analyse als een belangrijke methode van data- analyse

Ad 5. Reflexiviteit Kennis als uitkomst van permanente en alledaagse discussie en ontwikkeling Reflexief onderzoek Bewust van eigen vooronderstellingen Onderzoeker als persoon Onderzoeker in positie betreffende context Resultaten en proces zijn beiden uitkomsten van onderzoek: meta-niveau altijd betrokken

Sentimenteel/ Judith Herzberg Ze zitten in de auto in een file, de radio staat aan, uitlaatgassen en muziek, een lied waarvan hij zegt dat hij het mooi vindt, over brandende violen en een dans die doorgaat tot het einde van de liefde. Niet het lied maar wat hij zegt maakt dat zij hem niet aan kan kijken. Nu komt er in de auto nog iets bij: muziek en uitlaatgassen en verlegenheid. Verlegenheid omdat de dans tot aan het eind van liefde veel te veel is, te ver naar vroeger reikt, te ver vooruit, zijn ziel puilt opeens onbeschermd, zo onbeschermd, zij zegt alleen: ‘ Sentimenteel ’. Ja zegt hij, sentimenteel. Nooit zal zij weten of hij weet hoe zij dat woord heeft aangegrepen. Nooit zal hij weten wat zij begrepen heeft, hoe ver en ver, nooit zal zij weten dat hij begreep dat zij begreep wat hem opeens beving, tenzij iemand, geschiedschrijver misschien, later precies recontrstrueert hoe dat met mensen toen en toen met radio ’ s in files ging.

Handelen in organisaties Dualiteit van structuur en verschillende niveaus van betekenisgeving (Weick) Het individuele niveau Het intersubjectieve niveau Generieke subjectiviteit Extrasubjectiviteit

Routines als basis van verandering Afkondigen van verandering is niet realisatie daarvan Onderbewuste, praktisch bewustzijn en discursief bewustzijn Basis van individueel veranderen is praktisch bewustzijn discursief maken (reflexie) Interactie over deze reflexie vraagt uitdaging én veiligheid Tempo van verandering afstemmen op tempo van gesprek (en omgekeerd)

Varianten van Research in Action De lijn van organisatiestudies (1) Lewin (vanaf jaren 50 in US) Natuurlijke experimenten Verandering als proces naar nieuwe stabiliteit (unfreezing, changing, freezing) Groepsdynamica Tavistock institute of Human Relations (vanaf WOII)/ Norwegian Industrial Democravy Project (jaren 60/70) Sociotechniek Psychologische eisen aan banen Semi-autonome groepen

Varianten van Research in Action De lijn van organisatiestudies (2) Lerende organisaties (Argyris jaren 90) beleden theorie/ gehanteerde theorie single en double loop leren van model 1 naar model 2 organisaties Pragmatisch actieonderzoek (Greenwood&Levin, 1998) kennisontwikkeling door handelen de rol van participatieve democratie

Theorie U, Scharmer (MIT, 2011) Verandering als co-creatie Leren van de toekomst Open geest (reflexie op vooronderstellingen) Open hart (voelen) Open wil (niet bang voor de toekomst)

Varianten van Research in Action De lijn van democratiseringsbewegingen (1) Kritisch actieonderzoek(Frankfurter Schule/ Habermas, kritische psychologie/ Holzkamp, adult learning/ Freire) Wetenschap voor emancipatie Feministische invloeden

Varianten van Research in Action De lijn van democratiseringsbewegingen (2) Participatory Action Research (Borda) Ontwikkelingsvraagstukken Community based democratie Persoonlijke groei, zelfactualisatie (Reason, Heron) Wederkerige relaties centraal Communities of practice

Kernvragen bij opzet en uitvoering Research in Action (RiA) Research in Action: voor wie? Wiens positie en hupbronnen moeten versterkt (primaire doelgroep)? Wie of welke organisatie vraagt/ betaalt? Wat is de verhouding tussen deze twee? Hoe gaat de onderzoeker om met deze relatie in het project?

Kernvragen bij opzet en uitvoering Research in Action (RiA) Research in Action: waarvoor? Wat zijn (of zouden moeten zijn) de doelen van de onderzoeker in termen van het veranderen van de situatie van de onderzochten? Zijn dit dezelfde doelen als de onderzochten zelf formuleren? Hoe verhouden deze twee zich tot elkaar en hoe gaat de onderzoeker om met deze relatie?

Kernvragen bij opzet en uitvoering Research in Action (RiA) Research in Action: wanneer? Wat is de planning van het project (hoe lang, welke stappen worden onderscheiden)? Wat is een wenselijke planning om de doelstellingen van het project te realiseren? Hoe verhouden beschikbare en wenselijke tijd zich tot elkaar en hoe gaat de onderzoeker daarmee om?

Kernvragen bij opzet en uitvoering Research in Action (RiA) Research in Action: en daarna….? Wat zal het eindresultaat (of resultaten)van het project zijn? Is dat ook wat de mede-onderzoekers nodig hebben om hun situatie te veranderen? Hoe verhouden deze twee zich tot elkaar en hoe gaat de onderzoeker hiermee om?

Relatie onderzoeker – mede- onderzoeker nader bekeken Continuüm Onderzoek naar handelen van anderen Doel en implementatie van verandering samen, onderzoeker onderzoekt proces Zowel interventie als onderzoek in samenwerking Onderzoeker leert mede-onderzoekers het vak Onderzoekers en mede-onderzoekers betrokken in wederkerig onderzoeksleerproces

Wie zijn mede-onderzoekers Voorbeelden van collega-studenten: GGZ: één ‘ formele ’ co-onderzoeker en mensen die kennis inbrengen Politie: onderzoeksleider, onderzoeksteam en participanten Electronica concern: kerngroep als onderzoeksteam

Verschillende posities Primaire doelgroep van het onderzoek als co-onderzoekers? Over wiens kennis hebben we het? Is dat gelaagd of niet? Co-onderzoekers als formele club of als deelnemers aan het onderzoek?

Verder lezen Boog, B., M.Slagter, I. Jacobs_Moonen, F. Meijering (ed.) (2005), Focus op Action research. De professional als handelingsonderzoeker. Van Gorcum, Assen, p. 154 – 186 Coenen, H. (1989), Handelingsonderzoek als exemplarisch leren, Van Arkel, Utrecht Greenwood, D.J. & M.Levin (1998), Introduction to Action research. Social Research for Social Change, Sage, Thousand Oaks/ London/New Delhi Heron, J. (1996), Co-operative inquiry. Research into the Human Condition, Sage, Thousand Oaks/ London/New Delhi Reason, P. & H. Bradbury (2001), Handbook of Action Research, Sage, Thousand Oaks/ London/New Delhi Tromp, C. (2004) Breedbeeld wetenschap. Een kritisch-reflexief onderzoeksmodel gebaseerd op een breed rationaliteitsbegrip, Utrecht: Jan van Arkel