Rehabilitatie: een introductie Kick-off VORMINGSPROGRAMMA FUNCTIE 3 PSYCHOSOCIALE REHABILITATIE Brussel 7 november 2013 Presentatie: Lies Korevaar

Doelstelling De deelnemers op een interactieve wijze informatie verstrekken over de Individuele Rehabilitatie-benadering (IRB), zodat zij deze kunnen vergelijken met andere rehabilitatiemodellen St. Rehabilitatie '92

Overzicht Herstel & Herstelondersteunende zorg Introductie rehabilitatie Rehabilitatieproces Rehabilitatie-oefening Belemmeringen in de praktijk Toepassing binnen eigen organisatie

Herstel & Herstelondersteunende zorg

Herstel ≠ Genezen Herstel betekent niet dat het lijden en de symptomen zijn verdwenen en een terugkeer op premorbide heeft plaatsgevonden

Herstel = Herstel heeft te maken met het ontstaan van een nieuwe betekenis en zin in het leven, terwijl men over de gevolgen van de aandoening heen groeit (Anthony, 1993)

Van psychische ziekte naar participatieprobleem Een persoon ontwikkelt een psychische ziekte

Van ziekte naar participatieprobleem Stigma, discriminatie + sociale uitsluiting Ziekte

Van ziekte naar participatieprobleem Iatrogene effecten van opname en behandeling: ervaringen met mede-patiënten bijwerkingen medicatie Ziekte

Van ziekte naar participatieprobleem Gebrek aan zelfbepaling Ziekte

Van ziekte naar participatieprobleem Negatieve gevolgen van werkeloosheid + gebrek aan opleiding Ziekte

Van ziekte naar participatieprobleem Verstoorde dromen Ziekte

≠ Dit Dit Ziekte Ziekte

participatieprobleem? Wat is de ziekte? Ziekte Ziekte Wat is het participatieprobleem?

Herstel van gezondheid Herstel van dagelijks functioneren Aspecten van herstel Herstel van identiteit of persoon Herstel van gezondheid Herstel van dagelijks functioneren Herstel van maatschappelijke rollen

Wat is herstelondersteunende zorg? Alle ondersteuning van herstel die vanuit de professionele zorg wordt gegeven Ondersteuning van de aspecten van herstel Volgens de kenmerken van herstelondersteunende zorg

Ondersteuning van aspecten van herstel (WAT) Wanneer je wilt werken aan… Dan kun je gebruik maken van… Om te bereiken… Herstel van persoon/ identiteit Herstelwerkgroepen Zelfhulpgroepen Psychotherapie Persoonlijke identiteit, beter zelfgevoel, zingeving Herstel van gezondheid Psychotherapie, Gesprekken Leren omgaan met symptomen Behandeling met medicatie Bemoeizorg Genezing van ziekte Minder symptomen Gezond leven Herstel van dagelijks functioneren Rehabilitatie in de leefomgeving Beter dagelijks functioneren thuis, zelfzorg, huishouden, financiën Herstel van maatschappelijk rolfunctioneren Rehabilitatie in de maatschappij Maatschappelijke identiteit, vervullen van rollen

Introductie rehabilitatie

Doelgroep rehabilitatie Mensen met ernstige en langdurige psychische beperkingen die hen belemmeren in het vervullen van maatschappelijke / sociale rollen

DRIE ASPECTEN VAN DE ZORG / HULPVERLENING Veiligheid, Gezondheid en Stabiliteit Milieu- gericht Probleem- gericht Begeleiding (Care) Behandeling (Cure) Ontwikkelings- gericht Rehabilitatie wonen, werken, leren, socialiseren

St. Rehabilitatie '92 / Lectoraat Rehabilitatie

Traditioneel behandel-/begeleidingsplan Medicatie inname Dag-nacht ritme Persoonlijke hygiëne Financiële problemen Opruimen huis/kamer Opleiding (ver)volgen

Rehabilitatie-/behandel-/ begeleidingsplan Opleiding (ver)volgen Medicatie inname Dag-nacht ritme Persoonlijke hygiëne Financiële problemen (Opruimen huis/kamer)

Agenda oefening Werkdag Probleem- Ontwikkel.- Milieu- gericht gericht gericht Ochtend Middag Avond

Missie IRB HET HELPEN VAN MENSEN MET (LANGDURIGE EN ERNSTIGE) PSYCHISCHE BEPERKINGEN BIJ HET VERKENNEN, KIEZEN, VERKRIJGEN EN BEHOUDEN VAN MAATSCHAPPELIJKE ROLLEN IN DE OMGEVING VAN EIGEN KEUZE

Vaardigheden + Hulpbronnen Uitgangspunt IRB Rol + Omgeving van voorkeur Vaardigheden + Hulpbronnen Succes + Tevredenheid

Bondgenootschap In de eerste plaats uitgaan van wat de cliënt met ons en anderen verbindt, en niet van datgene wat hem van ons en anderen onderscheidt

Wonen Werken Leren Soc. Contacten Rehabilitatieproces Wens cliënt Levensterrein? Wonen Werken Leren Soc. Contacten Verkennen Kiezen Verkrijgen Behouden

Rehabilitatie-oefening

Wonen Dagbesteding Soc. Contacten Verkennen (doelvaardigheid) Rehabilitatieproces Wens cliënt Levensterrein? Wonen Dagbesteding Soc. Contacten Verkennen (doelvaardigheid) Kiezen Verkrijgen Behouden

Verkennen: doelvaardigheid beoordelen

Verkennen: van wens naar doel 1 Wens ≠ doel Een wens representeert een zeker verlangen, maar hoeft niet per definitie bereikbaar te zijn Een doel is meer dan alleen maar een wens; het is een gewenste (eind)situatie die als bereikbaar wordt beschouwd.

Verkennen: van wens naar doel 2 Doelvaardigheid beoordelen: Noodzaak vaststellen (intern + extern) Inzet taxeren Omgevingsbesef taxeren Identiteitsbesef taxeren Begeleidingsbehoefte inschatten

Van wens naar doel 2a Inzet taxeren: - Gevoelde noodzaak - Positieve verwachtingen - Geloof in eigen kunnen - Steun

Begeleidingsbehoefte/contactstijl Fysieke nabijheid Emotionele nabijheid Intellectuele/verstandelijke nabijheid Geestelijke/levensbeschouwelijke nabijheid

Van wens naar doel 3 Doelvaardigheidsprofiel

Doelvaardigheid oefening Casus Doelvaardigheidsprofiel

Nabespreking

Rehabilitatie als brug tussen zorg en maatschappij Wonen Huurder Patiënt Cliënt Burger Collega Werken Leren Leerling Dochter-rol Socialiseren 39

Belemmeringen om rehabilitatie in de praktijk te brengen Stigma Zelfstandigheid ≠ zelfredzaamheid Scholing hulpverleners Implementatie

Chronisch zieken en gehandicapten behoren tot de meest achtergestelde groep in onze samenleving. (Rapportage Gehandicapten 2002)

EINSTEIN

Uitspraken hulpverleners ‘Is bij haar al eerder geprobeerd en nooit gelukt’ ‘Er zijn geen omgevingen waar onze cliënten heen kunnen’ ‘Daar is deze cliënt helemaal niet aan toe’ ‘Het voorkomen van achteruitgang, het verzorgen staat bij ons centraal; niet de toekomstwensen van de persoon ‘Hij is eindelijk stabiel; voorlopig niks meer aan doen’ ‘Onze cliënten hebben/uiten geen wensen’ ‘Dat doel is veel te hoog gegrepen’

Zelfstandigheid vs Zelfredzaamheid Zelfstandigheid/autonomie betekent dat je woont in het huis van je keuze, dat je zelf bepaalt wie je vrienden zijn en wanneer je ze wilt zien, dat je kiest hoe je, binnen beschikbare mogelijkheden, je dag doorbrengt Zelfredzaamheid betekent dat je je eigen huishouden kunt doen, dat je je vrienden zonder hulp kunt opzoeken en dat je de activiteiten die je op de dag wilt ondernemen zelf kunt uitvoeren

Vermindering van zelfredzaamheid betekent niet dat er ook verlies van zelfstandigheid/autonomie hoeft plaats te vinden

REHABILITATIE IN HET (REGULIERE) ONDERWIJS VOOR HULPVERLENERS Curricula HBO-V, MWD & SPH Probleem- gericht Milieu- gericht Begeleiding/ Verzorging (Care) 40% Behandeling (Cure) 55% Ontwikkelings- gericht Rehabilitatie wonen, werken, leren, socialiseren < 5%

Als je alleen een hamer hebt, lijkt elk probleem op een spijker

REHABILITATIE IN HET (REGULIERE) ONDERWIJS VOOR HULPVERLENERS Curricula HBO-V, MWD & SPH Probleem- gericht Milieu- gericht Begeleiding/ verzorging 1/3 Behandeling 1/3 Ontwikkelings- gericht Rehabilitatie 1/3

Scholing van VAK-mensen op het gebied van rehabilitatie Vaardigheden Attitude Kennis

Fasen en modules van rehabilitatie Een band: actief luisteren, vragen stellen, doorvragen Terreinen: wonen, dagbesteding, sociale contacten Doeltypen: veranderdoelen, behoud-doelen Fasen: Verkennen Kiezen Verkrijgen Behouden van eigen doelen Modules: doelvaardigheid doel stellen functionele diagnostiek hulpbrondiagnostiek vaardigheden leren hulpbronnen gebruiken

IRB-scholing IRB-activiteiten Diagnostiek Planning Interventies Een band met de cliënt scheppen Doelvaardigheid beoordelen + ontwikkelen Het stellen van een rehabilitatiedoel * Persoonlijke criteria opsporen * Alternatieve omge vingen beschrijven * Een doel kiezen Functionele diagnostiek * Onmisbare praktische vaardigheden inventariseren * Het gebruik van praktische vaardigheden beschrijven * Het vaardigheidsfunctioneren beoordelen * De cliënt coachen Hulpbronnendiagnostiek * Onmisbare hulpbronnen definiëren * Het gebruik van hulpbronnen beschrijven * Aanwezige hulpbronnen beoordelen Vaardigheidsontwikkeling * Prioriteiten stellen * Doelen formuleren * Interventies plannen: - vaardigheidsles geven - stappenplan vaardigheids-toepassing maken * Tijdpad voor elke interventie maken * Verantwoordelijkheden benoemen Hulpbronontwikkeling - hulpbronnen coördineren - hulpbronnen ontwik kelen * Tijdpad voor elke inter ventie maken Vaardigheidsles * Inhoud schetsen * Les voorbereiden * Stappenplan vaardigheids-toepassing maken * Cliënt coachen Stappenplan vaardigheidstoepassing maken * Hindernissen opsporen * Stappenplan ontwik kelen * Uitvoering onder steunen Hulpbronnen coördineren * Cliënten verwijzen * Problemen oplossen * Gebruiksplan maken Hulpbronnen aanpassen * Bereidheid tot verandering beoordelen * Functioneren evalueren * Verandering voorstellen * Advies geven * Training geven

Ondersteunende aspecten Combinatie van: Handboek Rehabilitatie IRB-onderzoek, incl. RCT -> effectieve interventie Multidisciplinaire richtlijnen schizofrenie Databank effectieve methoden (Movisie) Master RC Toolkit IRB

Toepassingen IRB (modules) GGz Dak- en Thuislozen Opvang Verslavingszorg Ouderenzorg/-psychiatrie Jeugdzorg/-psychiatrie Arbeidsrehabilitatie Forensische Psychiatrie Begeleid Leren en Werken Sociale contacten Ouderrol

Implementatie IRB als onderdeel van herstelondersteunende zorg Programma Visie + Structuur + Omgevingen Missie + Uitgangs- Beleid-+Procedures.+Activiteiten-+Verslaglegging Sociale kaart + Organ. cultuur punten Scholing

Achtergrondinformatie www.rehabilitatie92.nl http://www.movisie.nl/esi/individuele-rehabilitatie-benadering-irb www.begeleidleren.nl www.bu.edu/cpr

A B C van Rehabilitatie

Van 12 13 14 van Behandeling

Naar A B C van Rehabilitatie

Vragen en discussie

Vaardigheden + Hulpbronnen Uitgangspunt IRB Rol + Omgeving van voorkeur Vaardigheden + Hulpbronnen Succes + Tevredenheid

Voorbeelden van rehabilitatiedoelen Ik wil vanaf 1 mei (tijdstermijn) het activiteitencentrum (omgeving) gaan bezoeken (als bezoeker: rol) Ik wil per september 2013 de opleiding gastheer gaan volgen bij opleiding X te Y Ik wil het komend halfjaar ieder weekend bij mijn ouders doorbrengen (rol: zoon en broer) Ik wil het komend jaar begeleid zelfstandig (rol) blijven wonen in mijn huidige 2-kamer flat (omgeving)

Functionele diagnostiek 1: vaardigheden Doel: Ik wil het komend halfjaar (tijdstermijn) 1x per maand een weekend bij mijn ouders doorbrengen (rol: zoon en broer) Gedragseisen: Afspraak maken Praatje maken Erheen reizen Iets samen doen Terugreizen Op de tijd letten Ouders begroeten Afscheid nemen Zus begroeten

Functionele diagnostiek 2 Doel: Ik wil het komend halfjaar (tijdstermijn) 1x per maand een weekend bij mijn ouders doorbrengen (rol: zoon en broer) Persoonlijk belangrijk gedrag (geen van omgeving): Iets leuks of lekkers meebrengen Even alleen zijn om uit te rusten

Functionele diagnostiek 3 Doel: Ik wil het komend halfjaar (tijdstermijn) 1x per maand een weekend bij mijn ouders doorbrengen (rol: zoon en broer) Achterhalen van vaardigheden: (wat moet je doen om….) Vaardigheden: Een praatje maken over algemene onderwerpen Zeggen dat ik iets nodig heb