Les 2 Maarten Luther. In 1511 gaat Luther voorgoed naar Wittenberg – 1511 naar Rome. Gestempeld.

In 1512 promotie. Voor Luther was dit vooral: trouw aan de Bijbel zijn en blijven. Psalmen / Romeinen / Galaten / Hebreën Augustinus. Schriftstudie heeft zijn ogen geopend voor het vinden van de genade in God. Woordverklaring binnen Bijbels taalveld

Luther handelde uit: Trouw aan de doktorseed Zoeken naar een genadig God Positieve insteek – niet uit ergernis. De rechtvaardige zal uit het geloof leven. Gerechtvaardigd op Golgotha. Verandering rond – alleen zonder Aristoteles theoloog 95 stellingen tegen aflaat vallen echt op. Onze Heer en meester Jezus Christus heeft, toen hij zeide: "Bekeert u, enz." (Engels:``Repent'') (Mt 4:17), bedoeld, dat het hele leven van de gelovigen een bekering- en-boetedoening moet zijn.Mt 4:17

Tetzel domicaan Preekt. Afbetaling schuld aarts- bisschop Mainz Pieterskerk te Rome Parochianen kwamen met brieven. Over de vrijbrief was weinig vastgesteld. Luther meende de paus geheel aan zijn kant te hebben. Gaat om de innerlijke boete tot de ingang in heerlijkheid. Schat van de kerk is het Evangelie.

Reactie Veel instemming bij Bijbels humanisten. Aartsbisschop grijpt in Rome hield het voor monnikentwist dominicaan / augustijn Gesprek in 1518 in Heidelberg Theologie van het kruis – niet schepping en haar heerlijkheid. Gaat om nieuwe visie op rechtvaardiging

Dominicaan Martin Bucer ziet het. Dominicaan Johan Eck verwerpt het. Zoekt Luther in context van ketterij te trekken. Dankzij politieke kwestie blijft Luther in Duitsland 1518 Augsburg kardinaal Cajetanus.

Leipzig juli 1519 Luther stelt gezag van de Paus ter discussie Via Eck moet hij ook het concilie haar gezag ontnemen – concilie van Konstanz veroordeelde Hus. Curialisten en conciliaristen zijn hem tegen Luther leert dan alleen op de Bijbel te steunen. Waar het Woord is, is de kerk – priesterschap van alle gelovigen. Philippus Melanchton in 1518 in Wittenberg Hoogleraar Grieks Grondtalen grote rol Luther richt zich op het dagelijks leven Preek over goede werken Overheid moet kerk leiden tot heilig leven Drie sacramenten van Christus. Brood en wijn Vrijheid en dienst van de christen.

1521 Worms 15 juni 1520 reeds 41 uitspraken van Luther verworpen Eck brengt de bul 10 dec 1520 verbrandt Luther deze bul + wetboek 3 januari 1521 – ban 1521 Worms Karel V 26 mei in de rijksban Luther reeds op de Wartburg 12 weken N.T. in duits Veel spanning, omdat hij geen kerkleider was Veel aanval van de duivel Melanchton – geloofsleer – Christus kennen en Zijn weldaden

Lekepredikers uit Zwickau Openbaringen – tegen de kinderdoop – Karlstadt Zwickauer profeten In 1522 beeldenstorm. Luther naar Wittenberg Erkenning geloofsbezieling en zondebesef Heb geduld met de zwakken Niet de vorm maar de inhoud

Radicalisering Geen nieuwe wet – Schwärmer. Thomas Müntzer – totale vernieuwing in Allstedt. Echte geloofservaring in lijden gelegen Boerenopstand Bijbel + vrijheid van christen 12 artikelen Luther vindt het veel te actiematig Gewapende opstand. Totaal uiteengeslagen Velen teleurgesteld in Luther. Hij had geen programma.

Erasmus – wegbereider voor Luther – zo meende men Luther wil geen conflict In 1524 de kwestie van de vrije wil en knechtelijke wil. Wil van mens is als rijdier. Ook de humanisten moeten nu kiezen 13 juni 1525 huwelijk Katharina van Bora 1517 – 1521 ondekkingen chaotisch Frederik de Wijze - Johan de Standvastige.

Hendrik Voes en Johan van Essen 1 juli 1523 te Brussel verbrand Na 1523 liederen en opnieuw vooral preken rijksdag van Spiers – iedere vorst regelt zelf de geloofszaken kleine en groet catechismus In 1529 protestatie tegen de intrekking van edict van Spiers. Filips van Hessen de leider. Hoop op Zwitsers. Avondmaalsstrijd in 1529 te Marburg Sacramentariërs en consubstantiatie 25 juni 1530 Belijdenis van Augsburg – Confessio Augustana Werk van Melanchton verbond te Schmalkalden Besluiten van 1526 gehandhaafd. Scandinavische landen kiezen via de vorsten en de adel voor de Reformatie. 18 februari 1546 overlijdt Luther. Laatste fase veel terleurstellingen en neiging tot verbittering. Begraven te Wittenberg.