THEMA: LANDBOUW EN VOEDSELZEKERHEID (werktitel) Veerkracht zit om te beginnen in de ‘ontlading’, loskoppeling en herijking van twee woorden  LANDBOUW: van “gesectoriseerd” begrip terug naar "bioproductie" van de open ruimte (in principe indifferent t.o.v. huidige sectoren) = landbouw sensu lato = bioproductie en gerelateerde diensten  OPEN RUIMTE: van vaag ruimtelijk begrip tot het ruimtelijk geheel van het "bioproductief substraat" (in principe indifferent t.o.v. stad – buitengebied)

- de 'herruimtelijking' van een geselecteerde dienst: menselijke voeding; capaciteit voor voedselproductie als proxy voor bioproductie en andere diensten in het algemeen  PARTIËLE TERUGPLOOIING NAAR DE VLAAMSE RUIMTE: reductie van ecologische voetafdruk van Vlaanderen & andere afwentelingen, en definitie van graden van ruimtelijke zelfvoorziening  AANGEPASTE RUIMTETYPOLOGIEËN: trade-offs en cohabitaties van diensten, met specifieke aandacht voor capaciteiten van voedselvoorziening (en andere door bioproductie bepaalde diensten)

VEERKRACHT ZELFVOORZIENING (vraag) BIOPRODUCTIEVE RUIMTE (aanbod) onderzoekstap 1: theorievorming / review klimaat demografie klimaat demografie

ecologische en economische grondslagen: op zoek naar koppels tussen bioproductie en zelfvoorziening enerzijds, veerkracht anderzijds; definitie van eenheden “bioproductie” en “voeding” (bijv. koolstofeenheden, energie-equivalenten, basisrantsoenen,…) ….. review vanuit agro-ecologische en agro-economische systeemkennis

WERELD wereldvoedselvraagstuk wereldvoedselmarkt landgraai grondstoffenschaarste (bijv. fosfaat) wereld(bio-)energiemarkt EUROPA GLB na 2013 grondstoffenimport voedselimport & -export ecologisch voetspoor water... onderzoekstap 2: zoektocht naar landbouwscenario's op Vlaams niveau Externe voorwaarden van veerkracht in Vlaanderen

EUROPA -beleidsperiode GLB en plattelandsbeleid? -Verder randvoorwaardenbeleid (cross- compliance) en vergroening? -post 2020 ? -… Vlaanderen - Beleidsplan Ruimte - Groenboek / Witboek Ruimte - Witboek Landbouw Interne beleidsvoorwaarden voor veerkracht anno 2012

VLAANDEREN Welke toekomstbeelden? welke breedbeeld-scenario's ? -ruimtelijke ontwikkeling -klimaat, demografie (zusterthema’s veerkracht) -welke van de 4 IPCC scenario's, of nog andere? welke landbouw- & voedselmodellen ? stijlen? partnerschappen? - high-tech / agroecologie - industriële landbouw / boerenlandbouw

onderzoekstap 3: nieuwe ruimtelijke typologie met aandacht voor veerkracht & voedselzekerheid KLASSIEK: ZONES EN SECTOREN * STAD – BUITENGEBIED * LANDBOUW – NATUUR – BOSBOUW *.... INNOVATIEF: PARTIELE LOSKOPPELING VAN ZONES, SECTOREN én OPEN RUIMTE ZELF VASTLEGGING VAN RUIMTELIJKE REFERENTIES -“Officieel" areaal landbouw & basiscriterium "bodem” -Alle onversteende bodem -…

min-criteria: openruimte-fragmentatie; openruimte-gentrificatie; transformatie naar niet-bioproductie, grondbeslag voor niet- voedinggerichte bioproductie (= veerkrachtbeperkende factoren) plus-criteria: capaciteit in BP van tuincomplex, natuurcomplex, stedelijke zones (stadslandbouw), agroforestry, alternatieve substraten voor bioproductie (=veerkrachtverruimende factoren) RELATIEVE VEERKRACHT TOV REFERENTIES ABSOLUTE VEERKRACHT AANBODCAPACITEIT tov REFERENTIE-AANBOD SUBSTITUEERBAARHEID tussen types bioproductie

FRAGMENTEN (BOR = BASIS OPENRUIMTE EENHEDEN)

hybrid landuse landuse “in between standard categories”, the example of “horsification” Flanders: hectare pasture for “hobby horses” > 10% of current agricultural area mental association of horsekeepers with agriculture is low (K. Bomans) 11

The Garden Complex the strategic importance of the totality of domestic gardens (food, ecosystem services, environmental impacts, health,.....) (Valerie Dewaelheyns)

"the unrecorded agriculture"

Herdefinitie bioproductieruimtes (stadsmilieu, polder, tuincomplex, VEN, actieradius voedselteam,…..) Definitie & bepaling van capaciteit en veerkracht Vb: “tuincomplex”: min = huidige productiefractie max = elke tuin produceert voor 100% van productief deel ervan veerkracht ≈ f (max – min) Modulatie in relatie tot:  andere diensten  klimaatrandvoorwaarden  demografische ontwikkelingen (voedselvraag)

onderzoekstap 4: modellen voor ruimtelijke allocatie en inrichting INPUTS Selectie van scenario’s van bioproductiemodellen en voorzieningdrempels Scenario’s van sturende factoren (demografie, wetgeving,…) (in samenwerking met projectpartners) Ruimtelijke en typologische veerkrachtbeelden Schokscenario’s (in samenwerking met projectpartners ) CASUSONDERZOEK