Krimp in de gemeente Sudwest Fryslan en de gemeente Leeuwarden

Probleemstelling Krimp gaat hier gepaard met een sterke vergrijzing van de bevolking en een sterke daling van de beroepsbevolking. Voorzieningen en bedrijven verdwijnen waardoor de leefbaarheid en vitaliteit van de regio onder druk komt te staan. Minder bewoners, minder koopkracht, minder bedrijven leidt ook tot minder voorzieningen, minder zorg, minder vrijwilligers en een minder aantrekkelijk woon- en leefklimaat, dat weer leidt tot minder bewoners.

Doelstelling Vaststellen van krimp in de kleine kernen binnen de gemeente Sudwest Fryslan en de gemeente Leeuwarden. Vaststellen van krimp in de kleine kernen binnen de gemeente Sudwest Fryslan en de gemeente Leeuwarden. Kennis verkrijgen over de effecten van bevolkingsdaling in de gemeente Sudwest Fryslan en de gemeente Leeuwarden. Kennis verkrijgen over de effecten van bevolkingsdaling in de gemeente Sudwest Fryslan en de gemeente Leeuwarden. Inzicht verkrijgen in de te nemen maatregelen en eventuele kosten ten aanzien van krimpgebieden en kleine kernen. Inzicht verkrijgen in de te nemen maatregelen en eventuele kosten ten aanzien van krimpgebieden en kleine kernen. Aandragen van de te nemen oplossingen en mogelijke alternatieven Aandragen van de te nemen oplossingen en mogelijke alternatieven

Vraagstelling Wat zijn de effecten van krimp op de voorzieningen, het economisch perspectief, de bevolkingssamenstelling, het inwoneraantal, de leefbaarheid en de vitaliteit van de gemeente Sudwest Fryslan, de gemeente Leeuwarden en de provincie Fryslan in een breder perspectief.

Methodologie De informatie komt tot stand door literatuurstudie (context van krimp: mondiaal, Europees, Nederland), aan de hand van cijfers en beleidsdocumenten wordt de mate van krimp of groei in kaart gebracht. De effecten van krimp worden in kaart gebracht doormiddel van cijfers, literatuur, beleidsdocumenten, dorps- en wijkvisies.

Achtergronden krimp Bevolkingsdaling, huishoudensdaling en een veranderende bevolkingssamenstelling (vergrijzing) Bevolkingsdaling, huishoudensdaling en een veranderende bevolkingssamenstelling (vergrijzing) Op alle schalen (Mondiaal, Europees, Nationaal, regionaal en lokaal) Op alle schalen (Mondiaal, Europees, Nationaal, regionaal en lokaal) Effecten op de vitaliteit en leefbaarheid van een gebied. Effecten op de vitaliteit en leefbaarheid van een gebied. Kans op een negatieve spiraal, daling van bewoners leidt tot een daling van voorzieningen, dat leidt tot een daling van het aantal inwoners Kans op een negatieve spiraal, daling van bewoners leidt tot een daling van voorzieningen, dat leidt tot een daling van het aantal inwoners

Achtergronden Krimp Mondiaal: instroom van migranten uit minder welvarende landen met hoge vruchtbaarheidscijfers naar westerse economieen met lage vruchtbaarheidscijfers. Mondiaal: instroom van migranten uit minder welvarende landen met hoge vruchtbaarheidscijfers naar westerse economieen met lage vruchtbaarheidscijfers. Europees: zeer lage vruchtbaarheidscijfers in Noord en Oost Europese landen leiden tot krimp van de bevolking. Sterke migratie uit Oost europese landen naar West-Europese landen Europees: zeer lage vruchtbaarheidscijfers in Noord en Oost Europese landen leiden tot krimp van de bevolking. Sterke migratie uit Oost europese landen naar West-Europese landen Nationaal: sterke trek naar de Randstad vanuit de rest van Nederland Nationaal: sterke trek naar de Randstad vanuit de rest van Nederland Regionaal: sterke trek naar de steden en grotere kernen vanuit de plattelandsgebieden en kleine kernen Regionaal: sterke trek naar de steden en grotere kernen vanuit de plattelandsgebieden en kleine kernen

Prognoses wereldbevolking en mondiale migratie

Krimp in Europa

Krimp in Nederland

Conclusies Vanuit een Europese context geen dramatische problemen met krimp in Nederland Vanuit een Europese context geen dramatische problemen met krimp in Nederland Op alle schalen vergroting van verschillen door schaalvergroting, globalisering, automatisering Op alle schalen vergroting van verschillen door schaalvergroting, globalisering, automatisering Sterke mate van urbanisatie: trek naar de steden en grote kernen door jongeren en gezinnen. Sterke mate van urbanisatie: trek naar de steden en grote kernen door jongeren en gezinnen. Na 2035 een indirect effect van krimp op de welvaart, het veranderende consumentengedrag en de ruimtelijke inrichting van het landschap Na 2035 een indirect effect van krimp op de welvaart, het veranderende consumentengedrag en de ruimtelijke inrichting van het landschap Afname van de beroepsbevolking, een sterkere demografische druk door meer ouderen en minder jongeren Afname van de beroepsbevolking, een sterkere demografische druk door meer ouderen en minder jongeren

Krimp in Fryslan De bevolking van Fryslan zal als geheel tot 2025 stijgen, daarna geleidelijk dalen tot 2040 tot het niveau van Het aantal huishoudens stijgt nog langer door. De bevolking van Fryslan zal als geheel tot 2025 stijgen, daarna geleidelijk dalen tot 2040 tot het niveau van Het aantal huishoudens stijgt nog langer door en

Krimp in Fryslan Sterke toename van het aantal krimpende gemeenten Sterke toename van het aantal krimpende gemeenten Vervrouwelijking en vergrijzing van de beroepsbevolking Vervrouwelijking en vergrijzing van de beroepsbevolking Stijging aantal alleenstaanden (vergrijzing, gezinsverdunningen, indivualisering en scheidingen) Stijging aantal alleenstaanden (vergrijzing, gezinsverdunningen, indivualisering en scheidingen) Structureel vertrekoverschot (Randstad en Groningen) Structureel vertrekoverschot (Randstad en Groningen)

Inwonertal en huishoudsoorten

Bevolking en potentiële beroepsbevolking tot 2030

Conclusie Economisch zwakkere regio’s zullen meer last krijgen van de negatieve gevolgen van krimp. Ook komt krimp meer voor in regio’s met een zwakkere economische structuur (gemeenten met gemiddeld lagere inkomens). Het onderscheidt tussen zwakke en sterke economische regio’s is cruciaal voor gemeentelijk en provinciaal beleid, woningcorporaties (huurders met veelal lagere inkomens), de toegang tot (lokale) voorzieningen (mobiliteit en de aanwezigheid van kwalitatief goede voorzieningen), de leefbaarheid, de economie, de arbeidsmarkt en de woningmarkt (daling van huizenprijzen, veranderde vraag woningen door vergrijzing en individualisering).

Krimp in de gemeente Sudwest Fryslan Qua oppervlakte is het de grootste gemeente van Nederland en is het de tweede grootste gemeente van Fryslan wat betreft inwoners (82000) en arbeidsplaatsen (32000). Qua oppervlakte is het de grootste gemeente van Nederland en is het de tweede grootste gemeente van Fryslan wat betreft inwoners (82000) en arbeidsplaatsen (32000). Relatief veel ouderen, kleine kernen, laag geboortecijfer en een lage bevolkingsdichtheid Relatief veel ouderen, kleine kernen, laag geboortecijfer en een lage bevolkingsdichtheid Concentratie van bevolking en werkgelegenheid in de cluster Bolsward-Sneek Concentratie van bevolking en werkgelegenheid in de cluster Bolsward-Sneek De regionale en bovenregionale voorzieningen liggen ook binnen het cluster Bolsward-Sneek De regionale en bovenregionale voorzieningen liggen ook binnen het cluster Bolsward-Sneek Grote verschillen tussen krimp en groeikernen Grote verschillen tussen krimp en groeikernen Stijging van het aantal inactieven door vergrijzing en een vertrekoverschot van jongeren en gezinnen Stijging van het aantal inactieven door vergrijzing en een vertrekoverschot van jongeren en gezinnen

Bevolking naar leeftijd

Werkgelegenheid Stijging van de werkgelegenheid met 22% Stijging van de werkgelegenheid met 22% Industrie, handel en gezondheidszorg belangrijke sectoren Industrie, handel en gezondheidszorg belangrijke sectoren Concentratie in de stedelijke zone (gezondheidzorg) Concentratie in de stedelijke zone (gezondheidzorg) Diversiteit en menging van functies in de landelijke gebieden met nadruk op behoud van het landschap, rust en ruimte. Diversiteit en menging van functies in de landelijke gebieden met nadruk op behoud van het landschap, rust en ruimte. Toerisme en recreatie zijn belangrijke sectoren voor de werkgelegenheid en uitstraling van de provincie Toerisme en recreatie zijn belangrijke sectoren voor de werkgelegenheid en uitstraling van de provincie

Clusters Sudwest Fryslan

Analyse Dorpsvisies Behoud rust, ruimte en groen in het landschap Behoud rust, ruimte en groen in het landschap Pragmatische geleidelijke uitbreiding woningen en bedrijven Pragmatische geleidelijke uitbreiding woningen en bedrijven Behoefte aan meer starterswoningen en levensloopwoningen Behoefte aan meer starterswoningen en levensloopwoningen Agrarische dorpen en dorpen afhankelijk van toerisme en recreatie Agrarische dorpen en dorpen afhankelijk van toerisme en recreatie

Analyse Dorpsvisies Tekort aan vrijwilligers, wel een sterk verenigingsleven met veel participatie Tekort aan vrijwilligers, wel een sterk verenigingsleven met veel participatie Wens naar meer voorzieningen is vaak niet haalbaar (rendabel) Wens naar meer voorzieningen is vaak niet haalbaar (rendabel) Streven naar een evenwichtige bevolkingsopbouw, behoud ouderen en jongeren binnen het dorp Streven naar een evenwichtige bevolkingsopbouw, behoud ouderen en jongeren binnen het dorp Afspraken maken tussen dorpen om onderlinge concurrentie te voorkomen (integrale regionale visie) Afspraken maken tussen dorpen om onderlinge concurrentie te voorkomen (integrale regionale visie)

Conclusies Sudwest Fryslan Grote verschillen tussen de stedelijke en dorpse clusters Grote verschillen tussen de stedelijke en dorpse clusters Kleinschaligheid in de dorpen, grootschaligheid in de steden Kleinschaligheid in de dorpen, grootschaligheid in de steden Afname beroepsbevolking door vergrijzing Afname beroepsbevolking door vergrijzing Bovenlokale voorzieningen in dorpen met veel recreatie en toerisme Bovenlokale voorzieningen in dorpen met veel recreatie en toerisme Groei in de stedelijke clusters, afname van de bevolking in de kleine kernen Groei in de stedelijke clusters, afname van de bevolking in de kleine kernen

Conclusies Sudwest Fryslan Behoefte aan starterswoningen en levensloopwoningen, vooral in de dorpskernen Behoefte aan starterswoningen en levensloopwoningen, vooral in de dorpskernen Geleidelijke groei door inbreiding, herstructurering en vernieuwing van de woningvoorraad in de landelijke clusters Geleidelijke groei door inbreiding, herstructurering en vernieuwing van de woningvoorraad in de landelijke clusters Grote behoefte aan rust, ruimte en groen in de kleine kernen Grote behoefte aan rust, ruimte en groen in de kleine kernen Behoefte aan meer vrijwilligers om participatie en het verenigingsleven te versterken Behoefte aan meer vrijwilligers om participatie en het verenigingsleven te versterken

Conclusies Sudwest Fryslan Toekomst in de zorg en de detailhandel in de stedelijke clusters, landbouw, recreatie en toerisme in de landelijke clusters Toekomst in de zorg en de detailhandel in de stedelijke clusters, landbouw, recreatie en toerisme in de landelijke clusters Vergrijzing in de bouwnijverheid, transportsector, onderwijs en overheid Vergrijzing in de bouwnijverheid, transportsector, onderwijs en overheid Dorpen hebben moeite met het binden van jongeren, die veelal naar grotere kernen met meer voorzieningen trekken Dorpen hebben moeite met het binden van jongeren, die veelal naar grotere kernen met meer voorzieningen trekken Regionale afstemming om onderlinge concurrentie tussen dorpen te voorkomen Regionale afstemming om onderlinge concurrentie tussen dorpen te voorkomen

Krimp in gemeente Leeuwarden

Demografische gegevens gemeente Leeuwarden

Bevolkingspiramide gemeente Leeuwarden

Krimp in de gemeente Leeuwarden Relatief jonge bevolkingsopbouw, meer geboorten en meer gezinnen in vergelijking met de rest van de Provincie Fryslan Relatief jonge bevolkingsopbouw, meer geboorten en meer gezinnen in vergelijking met de rest van de Provincie Fryslan Jaarlijkse groei inwoners (natuurlijke aanwas en vestigingsoverschot Jaarlijkse groei inwoners (natuurlijke aanwas en vestigingsoverschot Groei van de stadskern daling in de dorpsgebieden Groei van de stadskern daling in de dorpsgebieden Verlies van inwoners aan de omliggende gemeenten, de stad Groningen en de Randstad. Vestiging inwoners uit het buitenland en de overige Friese gemeenten Verlies van inwoners aan de omliggende gemeenten, de stad Groningen en de Randstad. Vestiging inwoners uit het buitenland en de overige Friese gemeenten

Krimp in de gemeente Leeuwarden Relatief groot aandeel inwoners in de leeftijdsklasse Relatief groot aandeel inwoners in de leeftijdsklasse Veel bovenregionale voorzieningen (onderwijs, gezondheidszorg) Veel bovenregionale voorzieningen (onderwijs, gezondheidszorg) Veel inwoners werkzaam in de zorg, zakelijke dienstverlening en het openbaar bestuur Veel inwoners werkzaam in de zorg, zakelijke dienstverlening en het openbaar bestuur Daling aantal werkzoekenden in tijden van crisis Daling aantal werkzoekenden in tijden van crisis

Kaart migratiesaldo gem. Leeuwarden

Werkzame personen per sector

Conclusies  Grote verschillen tussen dorpen en wijken  Grote verschillen tussen de wijken  Relatief jonge bevolking in wijken met een negatief imago en slechte cijfers op de sociale index  Relatief veel gezinnen in de wijken met een positief imago en goede cijfers op de sociale index  Veel ouderen in de dorpen. Maar ook vertrek van ouderen naar wijken met zorgvoorzieningen