‘Op naar grensoverschrijdende drugpreventie-actie’ Een verklarend onderzoek naar middelengebruik bij middelbare scholieren in Zeeland, West-Vlaanderen en Oost-Vlaanderen

2 Programma 9u00Onthaal 9u30Verwelkoming Dhr. Dirk De fauw, Gedeputeerde West-Vlaanderen Dhr. Cees Liefting, Wethouder Terneuzen Dhr. Geert Lombaert, Onderzoeker De Sleutel Pauze Dhr. Peer van der Kreeft, Hoofd Preventie De Sleutel Dhr. Johan Maertens, Alg. Directeur, De Sleutel 12u00Alcoholvrije receptie

3 Verwelkoming Dhr. Dirk De fauw Gedeputeerde West-Vlaanderen Bevoegd voor o.m. welzijn, jeugd en gezondheid Lid van de Vakgroep Welzijn EUREGIO

4 Ervaringen en toekomst van grens- overschrijdende samenwerking … Dhr. Cees Liefting Wethouder gemeente Terneuzen Bevoegd voor o.m. onderwijs, jeugd-, en gezinszaken, volksgezondheid en voorlichting

5 Risico- en protectieve factoren i.v.m. middelengebruik: onderzoeksresultaten Dhr. Geert Lombaert Medewerker dienst Wetenschappelijk Onderzoek De Sleutel

Risico- en protectieve factoren in verband met middelengebruik Onderzoek bij 14- tot 18-jarige scholieren in de provincies West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen en Zeeland Geert Lombaert Dienst Wetenschappelijk Onderzoek De Sleutel 14 november 2005

7 Doelstellingen  Representatieve en vergelijkbare gegevens verzamelen over middelengebruik van 14 à 18-jarige scholieren in West-Vlaanderen, Oost- Vlaanderen en Zeeland  Aanknopingspunten bieden voor preventie door analyse van de kenmerken en factoren die samenhangen met gebruik

8 Theoretisch model  Middelengebruik thuissituatieschoolsituatie regio- en persoons-vrienden, vrije tijd en kenmerkenverenigingsleven middelengebruik in relatie tot de leefwereld

9 Legale en illegale middelen middelengebruik Sigaretten Alcohol Slaap- of kalmeringsmiddelen Geneesmiddelen Anabole steroïden Snuifmiddelen Cannabis en andere illegale middelen

10 Onderzoekspopulatie (1)  14 à 18-jarige leerlingen in het voltijds middelbaar of voortgezet onderwijs

11 Onderzoekspopulatie (2)

12 Onderzoekspopulatie (3) West-Vl Oost-Vl Zeeland 2de graad: lln lln lln lln 3de graad: lln lln lln lln

13  Toevallige steekproef per provincie  Gestratificeerd naar: Onderwijsnet (Vl) of onderwijsrichting (Z) Bestuurlijk arrondissement (Vl) of regio (Z) Grootte van de school Onderwijsaanbod  58 klassen in West- & Oost-Vlaanderen  47 klassen in Zeeland Steekproef

14 Gegevensverzameling  Via een individuele, schriftelijke en anonieme vragenlijst (EMCDDA-conform)  Afname vragenlijst: op school klassikaal tijdens schooluren (1 lesuur) onder begeleiding van geïnstrueerde enquêteur in bijzijn van leerkracht die zich afzijdig houdt  Afnames tussen 16 maart en 2 mei 2005

15 Participatie  Op het niveau van de school: 87,5% medewerking Alle vervangende scholen werken mee  Op het niveau van de leerlingen: 93% is aanwezig bij afname (6% ziek of wettig afw., 0,4% spijbelen, 0,8% onbekend) 1,5% weigeringen + onbetrouwbaar  Op het niveau van de vragen: 99% volledig ingevuld

16 Respondenten  3294 bruikbare vragenlijsten: 2de graad: N= % jongens / 50% meisjes Lft: 14 à 16 jaar (gem. 15,3 j)  1213 west-vlaanderen  1140 oost-vlaanderen  941 zeeland 3de graad: N= % jongens / 51% meisjes Lft: 16 à 18 jaar (gem. 17 j)

17 Interpretatie prevalentiecijfers  Legende: LT (lifetime) = ooit in het leven LY (last year) = tijdens het laatste jaar LM (last month) = tijdens de laatste maand (recent) Cijfers voor de totale onderzoekspopulatie Cijfers voor de leerlingen uit de 2de graad Cijfers voor de leerlingen uit de 3de graad ‘Vroege starters’= eerste gebruik op max.13 jaar

18 Gebruik van sigaretten

19 Eerste gebruik sigaretten

20 Gebruik van alcoholische drank

21 Eerste gebruik alcohol

22 Dronkenschap

23 Eerste dronkenschap

24 Gebruik van slaap- of kalm.mid.

25 Eerste gebruik slaap- of kalm.

26 Gebruik van cannabis

27 Eerste gebruik cannabis

28 Gebruik van andere middelen

29 Samenhang tussen … alcoholcannabis sigaretten Slaap- of kalmerings- middelen

30 Over de grens …

31 Risico- en protectieve factoren thuissituatieschoolsituatie regio- en persoons-vrienden, vrije tijd en kenmerkenverenigingsleven middelengebruik

32 sigaretten alcohol+dronkenschap slaap+kalmeringsmidd. cannabis andere illegale midd. Wat willen we verklaren ? een middel Gebruik van een middel Kans op gebruik neen - ja Mate of freq. van gebruik 1-2 / 3-5 / … / 40 of meer

33 Verklaren op basis van …(1)  Regio-kenmerken  Demografische kenmerken  Thuissituatie  Schoolsituatie  Verenigingsleven + sport  Participatie aan buitenshuis activiteiten  Product-kenmerken

34 Verklaren op basis van …(2)  Kenmerken m.b.t. de vriendenkring  Normerende invloeden (normative influences)  Beschikbaar geld  Zelfbeeld  Probleemgedrag

35 Interpretatie  Risico (R)-factoren: ‘verhogen’ de kans op gebruik en mate van gebruik  Protectieve (P) factoren: ‘verlagen’ de kans op gebruik en mate van gebruik  Samenhang  oorzaak-gevolg  Nadruk op de grote lijnen (vs. nuances)

36 Regio-kenmerken  provincie (school)  stedelijkheidsgraad school + woonplaats  grensstreek school + woonplaats Geen tot weinig essentiële risico- of protectieve factoren

37 Demografische kenmerken  geslacht  leeftijd  Nationaliteit  leeftijd en nationaliteit op zich vormen geen risico- of protectieve factoren  meisjes: R slaap- en kalmeringsmidd.  jongens: R overmatig alcoholgebruik, dronkenschap en freq. cannabisgebruik

38 Kenmerken thuissituatie (1)  gezinsstructuur  aanwezigheid thuis  betrokkenheid ouders  afspraken thuis  monitoring vader/moeder  steun omgeving

39 Kenmerken thuissituatie (2) Weinig prominente risico- en protectieve factoren  traditioneel gezin: P-factor frequent cannabisgebruik  aanwezigheid thuis: P-factor cannabisgebruik

40 Schoolsituatie (1)  onderwijsnet, onderwijsvorm en jaar  schoolresultaten  spijbelgedrag  assertiviteit in klas  relatie tot leerkrachten en klasgenoten

41 Schoolsituatie (2)  Onderwijsnet, opleidingsvorm en leerjaar zijn niet doorslaggevend  Slechte resultaten: R dronkenschap  Assertiviteit in klas: R-factor voor roken, dronkenschap en cannabisgebruik  Spijbelgedrag is niet essentieel  Relatie tot leerkrachten en klasgenoten is niet cruciaal

42 Verenigingsleven + sport  lidmaatschap verenigingen  actief beoefenen van sport weinig fundamentele factoren  actief sport beoefenen in clubverband: P-factor sigarettengebruik

43 Activiteiten buitenshuis (1)  film/toneel/theater  uitgaan (fuif, dancing, café, jeugdhuis, optreden)  uitgaan over de grens

44 Activiteiten buitenshuis (2)  uitgaan: sterke R-factor voor roken, alcoholgebruik, dronkenschap en cannabisgebruik  uitgaan over de grens: R-factor voor overmatig alcoholgebruik en dronkenschap

45 Product-kenmerken  Gepercipieerde toegang tot product  Risico-inschatting productgebruik  toegang tot product: sterke R-factor voor elk middel  risico-inschatting: sterke P-factor voor elk middel

46 Vriendenkring  aantal vrienden  samenstelling vriendenkring speelt beperkte rol  aantal vrienden: enkel R-factor overmatig alcoholgebruik en dronkenschap  geen vrienden op eigen school: R-factor voor roken

47 Normerende invloed (1)  Afkeuring door ouders en vrienden  Gedrag ouders en vrienden (i.c. gebruik)  afkeuring door ouders: sterk protectieve factor voor elk middel  afkeuring door vrienden: sterk protectieve factor voor elk middel, uitz. slaap- en kalmeringsmiddelen

48 Normerende invloed (2)  gebruik door ouders: R-factor voor alcoholgebruik, dronkenschap en slaap- en kalmeringsmiddelen  gebruik door vrienden: sterke R-factor voor elk middel

49 Beschikbaar geld  zakgeld  geld via baantje weinig risico- of protectieve factoren

50 Zelfbeeld  Positief zelfbeeld  Positief zelfbeeld: protectieve factor voor elk middel

51 Probleemgedrag  Minder ernstig probleemgedrag  Ernstig probleemgedrag  probleemgedrag: Risico-factor voor sigaretten, overmatig alcoholgebruik en dronkenschap

Normerende invloed Product-kenmerken Zelfbeeld Buitenshuis act. (uitgaan) Probleemgedrag Assertiviteit in klas Geslacht Thuissituatie Schoolresultaten Vriendenkring Verenigingsleven+sport Beschikbaar geld Onderwijsnet- en vorm Regio-kenmerken

Onderwijsnet- en vorm Beschikbaar geld Verenigingsleven+sport Vriendenkring Schoolresultaten Thuissituatie Geslacht Assertiviteit in klas Probleemgedrag Buitenshuis act. (uitgaan) Zelfbeeld Product-kenmerken Normerende invloed

pauze