Talent stimuleren Inzichten vanuit recent wetenschappelijk onderzoek Paul van Geert Universiteit Groningen

WAT IS TALENT?

Een algemene definitie talent is het potentieel van een persoon o om een bepaald niveau van geconsolideerde excellentie te ontwikkelen o op een domeinspecifiek prestatiegebied, o en dat tot uitdrukking komt in observeerbare performance o welke excellent is relatief tot de leeftijd of groep waartoe de betreffende persoon behoort.

Modellen van talent Actiotope model (Ziegler, 2005), Munich Model of Giftedness (Heller, 2007), Munich Dynamic Achievement Model (Perleth & Heller, 2007) Wisdom, Intelligence, and Creativity, Synthesized (Sternberg, 2003). Differentiated Model of Giftedness and Talent ( Gagné, 2004) o Intrapersoonlijke variabelen (lichamelijke kenmerken, motivatie, doorzettingsvermogen, aanpassingsvermogen etc.) en omgevingsvariabelen (sociale factoren, ouders, leerkracht, talent-coach) zijn allemaal componenten van talent en dragen bij aan de ontwikkeling van excellentie

Wat is talent? En wat is het niet? talent is domeinspecifiek o specifieke uitingen van wetenschap, sport, kunst, technologie… o Geen algemeen vermogen, bv intelligentie Is het maken van tests ook niet een talent (bv CITO- toetsen)? talent is een emergent contextueel proces o een proces van ontstaan, in transactie met de omgeving o Het is geen vaststaande psychologische eigenschap van een persoon (bv een vaststaande begaafdheid…) o Genetische componenten corresponderen met een breed reactiespectrum en werken epigenetisch (ontwikkeling ↔genetische invloed) Heeft consequenties voor diagnostiek/assessment van talent en stimuleren van talent

Talent en excelleren… Talent is verbonden aan het concept “excelleren” Latijn excellere van ex “uit van" + cellere “hoog oprijzen, torenen," Excellentie in vergelijking met de norm: de allerbesten (Normbenadering) Excellentie in vergelijking met de norm: de allerbesten (Normbenadering) Excellentie in vergelijking met criteria: voldoen aan hoge eisen (Criteriumbenadering) Excellentie in vergelijking met criteria: voldoen aan hoge eisen (Criteriumbenadering) Excellentie in vergelijking met jezelf: stimuleren van het beste in ieder persoon (Ipsatieve benadering) Excellentie in vergelijking met jezelf: stimuleren van het beste in ieder persoon (Ipsatieve benadering) Elke visie hangt samen met een specifiek perspectief op talentassessment en –bevordering… Welke keuze maken we? Elke visie hangt samen met een specifiek perspectief op talentassessment en –bevordering… Welke keuze maken we?

Aspecten van excellentie: emergentiefase Excellentie is een bepaalde vorm van leren en ontwikkelen: “talent” Een excellente of talentvolle leerling o Is een leerling die een hoge mate van domein-specifiek leerpotentieel laat zien o zodanig dat de standaard onderwijs-leercontext voor dat domein onvoldoende is om aan de daaraan verbonden leerbehoefte te voldoen o waardoor een aangepast aanbod en leercontext gewenst zijn of lijken Het leerproces kenmerkt zich door een groei- orientatie, volgehouden en grote inspanning en deliberate practice Voor het onderwijs ligt de nadruk op de emergentiefase… maar om talent te kunnen bevorderen moeten we voldoende weten over wat excellentie in de consolidatiefase betekent Voor het onderwijs ligt de nadruk op de emergentiefase… maar om talent te kunnen bevorderen moeten we voldoende weten over wat excellentie in de consolidatiefase betekent

Aspecten van excellentie: consolidatiefase Consolidatiefase: excellentie o Superieure, domein-specifieke, reproduceerbare prestatie van een persoon/team o gemeten op basis van producten o die worden beoordeeld op basis van consensuele expert assessment Bv sportprestaties (bv. aantal gemaakte goals, wetenschappelijke prestaties (bv. publicaties, …) De fasen overlappen….

Kenmerken van excellentietrajecten In een individueel excellentietraject kunnen de bouwstenen van de excellentie in de loop van de ontwikkeling veranderen Excellente prestaties kunnen op verschillende leeftijden ontstaan (vroege en late bloeiers) Het ontwikkelingsproces is meestal niet-lineair: o S-vormig, stapsgewijs, plotse veranderingen, tijdelijke teruggang Vroege indicatoren zijn vaak onbetrouwbaar

Kenmerken van excellentietrajecten Excellentietrajecten zijn complex en vertonen enorme individuele verschillen Excellentietrajecten zijn complex en vertonen enorme individuele verschillen o Vrijwel geen enkel individueel traject correspondeert met het “gemiddelde” traject afgeleid uit klassiek onderzoek naar groepsverschillen Excellentietrajecten gaan gepaard met grote en duurzame inspanning, duurzaam oefenen gericht op prestatieverbetering (“deliberate practice”), en een op groei en leren gebaseerde omgang met fouten en mislukkingen (“growth mindset”) Excellentietrajecten gaan gepaard met grote en duurzame inspanning, duurzaam oefenen gericht op prestatieverbetering (“deliberate practice”), en een op groei en leren gebaseerde omgang met fouten en mislukkingen (“growth mindset”)

Richard Krajicek years

Richard Krajicek en Paul Dogger

Irving Berlin & Cole Porter

Excellente prestaties zijn ontzettend scheef verdeeld De normaalverdeling is het slechts denkbare model voor excellentie o Klassieke visie op excellentie als bv de 1% van de rechter staart is niet houdbaar in het licht van de feiten Hoe ziet de verdeling van excellente prestaties er dan uit?

Voorbeelden uit sport en wetenschap...

Verklaring vanuit de theorie van complexe dynamische systemen Elke persoon is te beschouwen als een individu- specifiek netwerk van elkaar beïnvloedende, veranderende componenten o Aspecten van intelligentie, motivatie, zelfbeeld, inspanning op verschillende domeinen, invloed van anderen, coaching, etc. De manier waarop die componenten elkaar op individu-specifieke wijze beïnvloeden creëert niet- lineaire trajecten van ontwikkeling Modellen gebaseerd op groepsonderzoek mogen niet worden gebruikt als modellen van inidviduele processen

Voorspellingen van het complexiteitsmodel Number of goals during inter-country matches (soccer) and victories at ATP-tournaments (tennis)

HOE TALENT OPSPOREN EN BEVORDEREN?

Recapitulatie: Waarmee rekening houden? Talent is een emergente, veranderende en complexe eigenschap van persoon en omgeving Het ontwikkelingstraject is complex en niet- lineair Er bestaan zeer grote individuele verschillen (idiosyncratisch proces)

Talent opsporen Assessmentmodellen voor talent Dynamische model Doorgaand In de context Domeinspecifiek Individu-gericht Houdt rekening met veranderlijkheid van talent Meervoudige maten Klassieke model Eenmalig Externe maten (bv tests) Algemene variabelen (bv intelligentie) Categoriaal Talent als stabiele persoonseigenschap Enkelvoudige maat (“begaafdheid”) Diagnostiek op basis van algemene meetinstrumenten (intelligentie, begaafdheid, …) geeft op zijn best secundaire informatie

Talent opsporen Waar is assessment op gericht? TALENT Uitdagingen, doelen Niveau van vaardigheden Growth Mindset Veerkracht en omgaan met falen en teleurstelling Ondersteunende achtergrtonds- factoren Competitieve achtergronds- factoren Motivatie Geïnvesteerde moeite doorzettingsvermogenMotivatie doorzettingsvermogen Leervorm Deliberate practice Leervorm Coaching, instructie Uitlokken, vragen en gebruiken van hulp Wetenschappelijke theorieën die zicht bieden op de complexiteit, het dynamisch en individuele karakter van talent bieden de beste achtergrond bv. triarchische theorie van intelligentie van Sternberg op gebied van intellectueel talent bv. triarchische theorie van intelligentie van Sternberg op gebied van intellectueel talent Wetenschappelijke theorieën die zicht bieden op de complexiteit, het dynamisch en individuele karakter van talent bieden de beste achtergrond bv. triarchische theorie van intelligentie van Sternberg op gebied van intellectueel talent bv. triarchische theorie van intelligentie van Sternberg op gebied van intellectueel talent

Talent opsporen Talent assessment in de praktijk Een belangrijk deel van de assessment gebeurt doorlopend en intuïtief door de “talent coach” o Directe observatie is een centrale bron van informatie Gebruik maken van instrumenten die specifieke, doorlopende assessment mogelijk maken o Bv Dingo Intervisie en bespreken van voortgang door leerkrachten en eventuele talent coaches

Talent bevorderen De meest gevolgde methodes zijn verrijking (enrichment) en groepering (ability grouping) Het bewijs voor de lange-termijn effectiviteit is niet sterk o Bv cognitieve verrijkingsprogramma’s leveren wisselende resultaten o Beste resultaat is 1 schooljaar voorop o Topsport talentscholen leveren niet meer/betere topsport op dan gewone scholing o Tijdelijke, statistisch significante effecten zijn niet hetzelfde als duurzame, betekenisvolle effecten Verrijkings- en groeperingsprogramma’s kunnen dienen als contexten voor de processen van individuele talentontwikkeling en –coaching Verrijkings- en groeperingsprogramma’s kunnen dienen als contexten voor de processen van individuele talentontwikkeling en –coaching Scholen kunnen helpen met de ontwikkeling van andere vormen van talentbevordering, binnen- en buitenschools Scholen kunnen helpen met de ontwikkeling van andere vormen van talentbevordering, binnen- en buitenschools Verrijkings- en groeperingsprogramma’s kunnen dienen als contexten voor de processen van individuele talentontwikkeling en –coaching Verrijkings- en groeperingsprogramma’s kunnen dienen als contexten voor de processen van individuele talentontwikkeling en –coaching Scholen kunnen helpen met de ontwikkeling van andere vormen van talentbevordering, binnen- en buitenschools Scholen kunnen helpen met de ontwikkeling van andere vormen van talentbevordering, binnen- en buitenschools

Talent bevorderen Effectieve talentcoaching Doorgaand monitoren van de veranderende individuele leerbehoefte Mogelijkheden bieden voor veranderende deliberate practice Ondersteunen van de focus op en motivatie voor leren en verbeteren Aandacht voor het dynamische, individu- specifieke netwerk van factoren dat ten grondslag ligt aan een bepaald talent