Chronische Zieken in de Spotlights, Prof.dr. Frank J.G. Backx, sportarts

INDELING VOORDRACHT  Chronisch zieken en Sport  Zwemmen gezond  Risico's van zwemmen  Indicaties  Contra-indicaties

Jaarboek Sportgeneeskunde 2008 (verschenen 14 april 2009)

Chronische Ziekten en Sport Enorm speelveld 4:10 Nederlanders een chronische aandoening; prognose ↑ Visie op CZ en Bewegen/Sport is drastisch veranderd: overheidsnota’s Sportstimulering (Nationale Sportweek; april 2010) Vroeger en nu

Chronische Ziekten en Sport Vroeger: Besmettelijke zielsziekte (van Dieren, 1931) Gevaarlijk Achter de geraniums Remmende invloed van de medische stand

Ontmoedigingsbeleid bewegen/sport Maatschappelijke ontwikkelingen: Motorisering (per auto/brommer naar school) Technologie (electr. grasmaaier; autowasstraat) Televisie/video (bioscoop thuis) Computers (digikids; bestellingen via internet) Voortgaande woningbouw (noodzakelijke speelruimte om in de buitenlucht lichamelijk actief te kunnen zijn)

Doelgroepen Chronisch zieken, zijn personen die een aandoening hebben, maar dat nog niet weten. Bron: Lacroix, 1980

Bewegingsarmoede Chronisch ziek Bewegingsarmoede Bewegingsangst Minder fitheid (Deconditionering) Verergering chronische ziekte Sociaal isolement

Chronische Ziekten en Sport Werkdefinitie Sport : - elke vorm van bewegen die (in de ogen van de respondent) ‘omwille van de sport’ wordt uitgevoerd, - zowel op amateur- en topsportniveau, als recreatieve of wedstrijdgerichte activiteit, - en in georganiseerde of ongeorganiseerde vorm (OBiN). Inactief ADL OTRecreatiefWedstrijdTopsport Sport- en Beweegcontinuum Sport heeft verschillende vormen: - Sport als doel - Sport als middel

Zelfs topsport ! Astma Diabetes mellitus Tumoren Dwarslaesie

Inactief topsport

BRAVO: 3) BRAVO: Bewegen: meer Roken: stoppen Alcohol: matigen Voeding: gezonde Ontspanning: voldoende BRAVO VWS: 1) nota ‘Sportmedische begeleiding’ (1987) Vraag: wat weten we over Sport/Bewegen bij Chronisch Ziek(t)en? 2) Sportmedische advisering bij Chronische ziekten (1988)

Chronische Ziekten en Sport Nu: Rest-capaciteit benutten (halfvolle glas) Leefstijl wijzigen Gedoseerde aanpak Ontwikkelingen: - Fondsen/Stichtingen: NHS→KWF - Industrie: Nintendo-Wii - Medici: bijscholingen

Chronische Ziekten en Sport Acties (leefstijlcampagnes; NISB): Publieksacties: Heel Nederland Danst Massamediale aandacht: Pb 51 (radio+TV) Nederland in Beweging (TV) Websites (30minutenBewegen.nl) Week voor de Chronisch Zieken - Doelgroep: naast jeugd, ouderen, ook CZ - Intermediairen: gezondheidscentra; HA, FT - Middel: beweegevenementen, ’Bewegen op recept’, Beweegkuur, etc.

Ongeschikte groepen?? Post-kanker M. Bechterew Cystic fibrosis Schizofrenie Parkinson Post-CVA

Belasting-Belastbaarheid Belasting Belastbaarheid De power van sport/bewegen in zijn algemeenheid is bewezen, maar: Wat is de optimale belasting? Wat is de individuele belastbaarheid? Bestaan er specifieke risico’s? Wat is de invloed van medicatie? Dit vraagt om navigatie in dit proces door bekwame begeleiders

Maatschappelijke trends Obesitas Chronische ziekten ↑ Minder gym op school Minder vrije speelruimte Gevolg: Bewegingsarmoede ↑ Contra-attack: van A naar Z(wembad)

Zwemmen Algemeen (1)  Basisactiviteit: naast gaan en lopen  Fysieke voordelen  Voor iedereen mogelijk cq. haalbaar ?

Zwemmen Algemeen (2) Zwemmen zo oud als mensheid (s.g. water=lichaam) Doel: geen verdrinking; en lichaamsreiniging Heilzame werking; gezondheidsbevordering Naaktlooperij (van Dieren, 1931) Wedstrijdzwemmen: vanaf 1896 Olympisch (Ned. hofleverancier qua medaillewinst in Athene) Weinig 'evidence', veel 'experience‘, behoudens over hydrotherapie (Geytenbeek 2008)

Zwemmen gezond! (1) Fysiologische kenmerken:  Cyclisch bewegingspatroon (herhalingen)  Vrije slag: voortstuwing voor 90% bovenlichaam  Kracht, vnl kracht-UHV  Coordinatie: onnodige waterweerstand↓  Lenigheid: schouders, enkels en WK  Goed voor spieren en gewrichten

Zwemmen gezond! (2) Doelgroepen:  Jong en Oud  Chronische ziekten of handicaps  Geblesseerden/revalidanten Voordelen:  Sociaal  Psychisch  Lichamelijk

Zwemmen gezond! (3) Meerwaarde door:  Drijfeffect i.p.v. zwaartekracht (zwemspecifiek)  Watertemperatuur (chronische ziekten/handicaps)  Snelle vorderingen bij inactieven!  Nieuwe vrienden  Lachen  Veilig  Minder stijve spieren/gewrichten (aquafitness; reumapatienten)  1-1 kwaliteit begeleiding (epilepsie; blindheid)

Risico's Zwemmen (1) Absoluut: blessures/jr - 31% medisch behandeld gaan naar een SEH-post van een Zkh ziekenhuisopnames 31% van SEH-gevallen betreft een hoofdletsel, vnl. huidwonden Oorzaak: val (44%), vnl. uitglijden in zwembad Relatief: 0,4 blessures/1.000 zwemuren (norm=1,0) Conclusie : zwemmen is een Low risk sport bron: Hildebrandt e.a.2004; Schmikli 2005; Schoots e.a., 2009

Risico's Zwemmen (2)  Verdrinking (N= 125/jr; 15% zwem-gerelateerd)  Onderkoeling  Spierkramp  KNO: trommelvliesperforatie  Oogklachten (chloor)  Huid: zwemmerseczeem  Rugklachten (verkeerde techniek)

Zwem-geïnduceerde oorzaken Acuut: - Botsingen: andere zwemmers, randbassin, springplank - Huidverwondingen Chronisch: - Overbelasting - Ziekten: KNO; ogen Preventie - Beschermkap oren - Chloorbrilletje - Alcohol mijden

Indicaties  Rugklachten (geen school-/vlinderslag; wel rugslag)  Knieklachten: M.Osgood Schlatter; chondropathie (geen schoolslag; wel vrije of rugslag)  Gewrichtsziekten, zoals artrose en jeugdreuma  Spierziekten  Hoge bloeddruk  Astma  Overgewicht  Zwangerschap bron: Geytenbeek, 2008

Contra-Indicaties (1) Absoluut:  Hartaandoeningen - aortastenose - cardiomyopathie - ritme-stoornissen met risico op collaps  Oorafwijkingen: trommelvliesperforatie  Diabetes mellitus: bij ontregeling  Gestoorde temperatuurhuishouding

Contra-Indicaties (2) Relatief:  Infecties in KNO-gebied  Epilepsie  Retinabloeding/- ablatio  Huid- en oogklachten door chloor-allergie

Conclusies Zwemmen is:  laagdrempelig  een ''life-time sport''  een ''low risk sport'‘ Zwemmen draagt bij aan:  bevordering van de gezondheid  handhaving van de gezondheid Randvoorwaarden  Goede zwemaccommodaties  Adequate begeleiding

Instructeurs als voorbeeld

Chronische ziekten Oplossing: meer bewegen in water

Conclusie Waar een wil is, is een weg!, Oók voor personen met een chronische ziekte