1 van 22 Hoofdstuk 5 Geletterdheid: lezen

2 van 22 Achtergrondkennis Kennis over lezen: o kennis van de wereld o kennis van de taal:  orthografische kennis en fonologische kennis  morfologische kennis  semantische kennis  syntactische kennis  tekstuele kennis en pragmatische kennis

3 van 22 Achtergrondkennis Modellen van het leesproces o het bottum-upmodel o het top-downmodel o het interactieve model Strategisch lezen o leesdoel en leesmanier o inzetten van kennis o monitoren o reflectie

4 van 22 Het belang van lezen Maatschappelijke, culturele en persoonlijke belangen Schoolse leesvaardigheid

5 van 22 Achtergronden en tendensen bij leesonderwijs Het leesonderwijs in de vorige eeuw Waarom lezen? Omgaan met achterstanden

6 van 22 Wettelijk kader: kerndoelen en referentieniveaus Kerndoelen: aanbodsverplichting o tussendoelen beginnende geletterdheid o tussendoelen gevorderde geletterdheid Referentieniveau: niveaubepaling o Voor het eind van de basisschool worden de niveaus 1F en 2F/1S (fundamenteel niveau en streefniveau) gehanteerd o Het referentiekader geeft aan:  welke teksten kinderen moeten kunnen lezen  welke taken zij daarbij moeten uitvoeren  wat kenmerken van die taakuitvoering zijn Dus: wat ze moeten kunnen met deze teksten

7 van 22 Referentieniveaus: leerstoflijnen Taken o leesomgeving o functies o leestaken  lezen van informatieve teksten  lezen van instructies  lezen van betogende teksten  lezen van verhalen  lezen van poëzie

8 van 22 Referentieniveaus: leerstoflijnen Tekstkenmerken o onderwerp o structuur o aanwijzingen voor inhoud en/of structuur o stijl o relatie tussen woord en beeld o kenmerken van verhalen en gedichten o AVI/CLIB en leesLAT

9 van 22 Referentieniveaus: leerstoflijnen Kenmerken taakuitvoering o leestechniek en woordenschat o begrijpen en interpreteren o evalueren o studietechnieken o opzoeken

10 van 22 Visies op leeronderwijs Traditioneel leesonderwijs Lezen en interactief taalonderwijs Lezen en taakgericht taalonderwijs Taal en lezen bij andere vakken Lezen en communicatief taalonderwijs: taalvorming

11 van 22 Didactiek: aanpak door de leraar Leesomgeving Leesmotivatie Tussendoelen

12 van 22 Tussendoelen beginnende geletterdheid Boekoriëntatie en verhaalbegrip o voorspellende, concluderende en samenvattende vragen stellen o interactief voorlezen o gedigitaliseerde prentenboeken o controle of verhaal begrepen is o prentenboeken lezen op een literaire manier Kinderen raken zo bekend met: o relaties tussen gesproken en geschreven taal o functies van geschreven taal

13 van 22 Tussendoelen beginnende geletterdheid Taalbewustzijn en alfabetisch principe o bekend maken met grafemen (tekens) en fonemen (klanken) Functioneel lezen en schrijven Technisch lezen en schrijven o elementaire leeshandeling o visuele en auditieve analyse o (niet) klankzuivere woorden o visuele en auditieve synthese o spellingspatronen lezen Begrijpend lezen en schrijven

14 van 22 Tussendoelen gevorderde geletterdheid Begrijpend lezen o teksten o leesdoelen o leesmanieren o leesstrategieën Technisch lezen o woordherkenning o voorlezen Leeswoordenschat Reflecteren op taal Informatieverwerving

15 van 22 Tussendoelen gevorderde geletterdheid Begrijpend lezen: strategieën o vóór het lezen  onderwerp van de tekst bepalen  leestaak bekijken  lesdoel en leesdoel bepalen o tijdens het lezen o na het lezen

16 van 22 Tussendoelen gevorderde geletterdheid Begrijpend lezen: strategieën o vóór het lezen o tijdens het lezen  verloop van de tekst voorspellen  actief lezen  leesmanier aanpassen o na het lezen

17 van 22 Tussendoelen gevorderde geletterdheid Begrijpend lezen: strategieën o vóór het lezen o tijdens het lezen o na het lezen  reflectie op: heb ik mijn leesdoel bereikt? –zo ja: waar heb ik op gelet en hoe heb ik gelezen? –zo nee: waar lag dat aan?  ga ik het de volgende deer weer zo doen of anders?

18 van 22 Vormgeven aan strategisch leesonderwijs Werkwijzen o directe instructie  uitleggen en voordoen  oefening en begeleiding  verwerking en toepassing o reciprocal teaching o probleemgestuurd lezen

19 van 22 Vormgeven aan strategisch leesonderwijs Werkwijzen o directe instructie o reciprocal teaching  vragen stellen  verhelderen  samenvatten  voorspellen o probleemgestuurd lezen

20 van 22 Vormgeven aan strategisch leesonderwijs Werkwijzen o directe instructie o reciprocal teaching o probleemgestuurd lezen  de leerlingen krijgen een taak, waarbij ze teksten moeten lezen om die taak tot een goed einde te brengen

21 van 22 Tussendoelen gevorderde geletterdheid Technisch lezen en leeswoordenschat o snelle woordherkenning o hardop voorlezen Reflectie op geschreven taal (evalueren) o op de tekst zelf o op de leesaanpak Informatieverwerking (studietechnieken, opzoeken en wegwijs worden) o omgaan met informatiebronnen o informatie op een handige manier weergeven

22 van 22 Evaluatie en omgaan met verschillen Methodegebonden evaluatie Genormeerde toetsen Leerlingdossiers Observaties Leergesprekken