Irma Thijssen Sr adviseur utiliteitsbouw RVO.nl Ventilatie in scholen 24 maart 2016 Building Holland

Er gaat veel mis met ventilatie in schoolgebouwen. Zowel bij de aanschaf, als bij de aanleg, het gebruik en onderhoud. Dit leidt tot een te hoog CO2 gehalte, hoger ziekteverzuim en lagere leerprestaties, comfortklachten en hoge onderhouds- en energiekosten. Hoe kan het beter? Wat kunnen opdrachtgevers doen? En wat kan de installatiesector doen? Irma Thijssen, RVO.nl: de problematiek, Green Deal Scholen en instrumenten van RVO Wim Lengkeek, PO-Raad en trekker van de Green Deal Scholen: visie PO-Raad en ervaringen van schoolbesturen Ronald Schilt, directeur adviesbureau Merosch: ervaringen in bestaande en nieuwbouw scholen met installaties Discussie met de zaal aan de hand van prikkelende stellingen

Problematiek kinderen in een lokaal 50 m 2 Geen ventilatievoorzieningen of ze werken niet goed  Hoger ziekteverzuim  Meer last van allergieën  Lagere leerprestaties Hoge onderhouds- en energiekosten Wantrouwen bij gemeenten en schoolbesturen voor marktpartijen

9.000 scholen PO+VO, gemiddeld 40 jaar oud 16 mln m2 (10 mln obv aantal lln)

Energiekosten versus normvergoedingen

Doordecentralisatie januari 2015: schoolbesturen verantwoordelijk voor beheer en onderhoud en installaties Hoe kan het beter?

Er gaat veel mis met de installaties in bestaande scholen 1 op de 3 ventilatoren doet het niet Kanalen niet of niet goed aangesloten Filters 5 jaar lang niet vervangen Wtw ventilatoren draaien continu Wtw units onjuist ingeregeld, ontregeld of uitgezet vanwege geluidsoverlast Na brandoefening ventilatoren niet aangezet Geen onderhoudscontract voor wtw Meters zijn niet geplaatst Te warm in de zomer, te koud in de winter Verwarming staat aan in vakanties WKO niet aangesloten Etc. GEVOLG: Ongezonde binnenlucht Slecht comfort Hoge onderhouds- en energiekosten

Klaverblad: dak

Focus Huygens: dak

Penta College: centrale LBK op dak

Plein Oost: machinekamer

Plein Oost machinekamer – LBK en inverters PV

Achtbaan: decentrale wtw units

Bernadette Maria: Centraal systeem met textiele luchtverdeelslangen

Penta College: aan- en afvoerpijpen centraal systeem weggewerkt in verlaagd plafond

Wat kunnen opdrachtgevers doen? 1.Voldoende kennis en expertise, evt ingehuurd 2.Goede samenwerking bestuur, directie, gebruikers 3.In bestaande scholen is altijd een oplossing op maat nodig 4.Voorkeur voor ventilatiesysteem met wtw, CO2-sturing, beheer op afstand 5.Denk bij kosten aan TCO: aanschaf + onderhoud 15 jaar 6.Zoek installateur met ervaring in scholen en met wtw 7.Sluit onderhoudscontract af (bureau met ervaring met wtw; liefst voor min. 5 jaar; prestatie afspraken) 8.Aanwezigheid en controle op het werk 9.Schakel onafhankelijke deskundige in bij oplevering (of: verlate oplevering) 10.Stel iemand verantwoordelijk voor dagelijks beheer

De Cirkel: conciërge verzorgt dagelijks beheer

Wat kan de installatiesector doen? 1.Hou rekening met (onvoldoende) deskundigheid schoolbestuur; Geef extra informatie, wees servicegericht 2.Verwachtingenmanagement; WTW is geen AIRCO; elektriciteits- en onderhoudskosten tijdens exploitatie 3.Betrek alle partijen, creëer goede sfeer 4.Wijs op belang van goed beheer en onderhoud 5.Adviseer op maat en geef keuzes aan; LBK op dak staat wellicht niet mooi, maar gezonde binnenlucht is belangrijker Decentraal is misschien goedkoper in aanschaf maar duurder in onderhoud 6.Lever kwaliteit: goed apparaat, juiste aanleg, goed aangesloten en ingeregeld 7.Maak prestatie afspraken, geef garanties af 8.Bied aan om min. 1 (5) jaar verantw. te blijven voor functioneren en prestaties 9.Geef duidelijke instructies aan gebruikers en beheerder 10.Hou rekening met wantrouwen

Organisatie VNG, PO/VO-raad, 4 ministeries, Ruimte-OK, Klimaatverbond, RVO, GGD, Energiesprong Algemeen Helpdesk voor vragen Website voor kennisdelen Agenderen en verbreden Specifiek Verduurzamen IHP, 15 gemeenten Verduurzamen (D)MOP, bijdrage adviezen voor 150 scholen Energieneutrale renovaties, 10 scholen Verduurzamen monumenten, 10 scholen (Restauratiefonds) Green Deal Scholen

Hulpmiddelen 1: Instrumenten Website Programma van Eisen Frisse Scholen Frisse Scholen Toets Leidraad verduurzamen basisscholen Verbetermaatregelen Tool zonnestroom Installatiescan voor scholen Energie & Binnenmilieu Advies Rapport gebalanceerde ventilatie Krachtenveldanalyse Praktijkvoorbeelden

Hulpmiddelen 2: Nieuwbouw, contracten Database : ca. 500 voorbeeldprojectenwww.rvo.nl/energiezuiniggebouwd NESK scholen gebouwd voor de toekomst Top 15 energieneutrale scholen Whitepaper ervaringen van 6 koplopers Leidraad Aanbesteden Leidraad Energie Prestatie Contracten 3 Whitepapers met ESCo voorbeelden Monitoring rapportages

Installatiescan Scholen Optimaal inregelen van klimaatinstallaties leidt tot energiebesparing en binnenmilieuverbetering Scholen kunnen de inregeling en het functioneren van (klimaat)installaties laten controleren door hun installateur / onderhoudsmonteur Installatiescan bestaat uit: Rapportageformulier > resultaten + aanbevolen maatregelen Handleiding voor de installateur

Installatiescan - rapportageformulier

Vragen en stellingen Schoolbesturen moeten betere opdrachtgevers zijn Schoolbesturen moeten een betere uitvraag formuleren Installateurs moeten beter werk afleveren Installateurs moeten meer service bieden Onderhoudscontracten zijn essentieel: liefst bundelen Er zijn te veel kwaliteitszorgsystemen en kwaliteitsverklaringen Financiering lijkt een probleem, maar is het niet Normvergoeding voor onderhoud en energie is veel te laag Scholen zouden vaker met Energieprestatiecontracten moeten werken