Leef- en leer- en werkklimaat in de residentiele instellingen Het belang van het behandelen van het onderwerp in het HBO-onderwijs Marjorie Beld, MSc.Hogeschooldocent & onderzoeker Windesheim, Domein Gezondheid en Welzijn, SPH / lectoraat Sturing in de Jeugdzorg

Definitie van Gehechtheid “Elke vorm van gedrag die tot gevolg heeft dat een persoon de nabijheid zoekt of bewaart van een specifiek persoon die ervaren wordt als sterker en die bescherming kan bieden in angstige situaties en bij vermoeidheid en ziekte.” Bowlby, 1988

Kindermishandeling en -verwaarlozing bij delinquente Jongeren Asscher et al., 2015

Wat doet dit filmpje met jou? Een voorbeeld uit gedwongen kader

Intern werkmodel Gehechtheids- ervaring Gehechtheids- ervaring Gehechtheids- ervaring Gehechtheids- ervaring Gehechtheids- ervaring Gehechtheids- ervaring Gehechtheids- ervaring Gehechtheids- ervaring Gehechtheids- ervaring Gehechtheids- ervaring Intern Werkmodel van gehechtheid

Vijandige Vertekening Wat gebeurt er? Aandacht voor dreiging Waarom gebeurt dit? Toeschrijven vijandigheid Wat wil ik in deze situatie bereiken? Instrumentele doelen Wat kan ik in deze situatie doen? Vijandige Reacties overwegen Wat is de beste Reactie? Geen rekening houden met gevolgen Reactie Gebrekkige sociale vaardigheden Intern Werkmodel Crick & Dodge, 1994

Sociale Informatieverwerking van cliënten met gedragsproblemen Competitie In het nadeel zijn Omgang met autoriteit Hulp ontvangen/geven Van der Helm

De belangrijkste pijler van het leef- en leerklimaat: responsiviteit van medewerkers = contact maken Onderzoek 2014 Jacqueline van der Linden: nadeelsituaties smeulen de hele tijd in sociale situaties van cliënten met LVB Oorzaak: dominant gedrag van anderen en van zichzelf Transactionele processen tussen cliënten de professional

Agressie roept dominantie-reflex op Norman e.a. 2014: Attachment-security priming attenuates amygdala activation to social and linguistic threat. Social Cognitive and Affective Neuroscience, 2014; DOI: /scan/nsu127 Terug naar het filmpje: een voorbeeld uit gedwongen kader van dominant gedrag

Twee systemen (Den Ouden e.a.., 2012): coöperatie versus competitie Aangestuurd door de hersenhormonen: een wankel evenwicht serotonine/oxytocine: contact, vertrouwen, samenwerken versus dopamine/testosteron: competitie en dominantie Uitleg in onze hersenen

Angst voor controleverlies leidt tot verschuiving stresssysteem naar meer dominant gedrag (= gepercipieerde veiligheid) Gevolg: pm’ers gaan nadeelsituaties creëren in plaats van vertrouwen en contact opbouwen: ’als ik binnen kom zit jij op je bed’ Cliënten gaan daarop reageren door meer testosteron en dopamine aan te maken, worden minder gevoelig voor straf (HPA-as) en meer gevoelig voor ‘beloning’ (cola, sigaretten, blowen, alcohol!). En worden agressiever/negatiever. -> gedrag wordt instrumenteel ingezet. Bij stress (controleverlies) van der Helm, 2011

Wederzijds contactverlies (Fluttert, 2012, vd Helm, 2013), wantrouwen en opbouwen spanning Gaat ook onder de huid mw. zitten (Lambert, 2012): opbouw stress Antwoord: deze mechanismen (de dominantiestrijd!) herkennen en tijdig de coercieve (afdwing) cyclus stoppen. Maar hoe? Gevolg voor het leef- en leerklimaat

Onderzoek Schubert et al Residentiele behandeling kan gedragsproblemen en recidive significant verminderen wanneer jongeren een positief leefklimaat ervaren (en wanneer sprake is van goede nazorg). Wat is leefklimaat?

Ontwikkelingen Structureel onderzoek naar leefklimaat voor de praktijk en in samenwerking met instellingen Academisering met als doel versterking van professionals en professionalisering van de sector en het HBO en WO samen met HL en UvA: een uitnodiging aan de sector

Samenwerkingsverband Hogeschool Windesheim; lectoraat ‘Sturing in de jeugdzorg’ -Lector dr. Jack de Swart -Kenniskringlid drs. Marjorie Beld Hogeschool Leiden -Lector dr. Peer van der Helm en lector dr. Chris Kuijper Universiteit van Amsterdam; Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen. Afdeling Pedagogiek, Onderwijskunde en Lerarenopleiding -Prof. Dr. Geert- Jan Stams

Onderzoek naar eigenschappen behandelmilieu (PGCI) 1.responsiviteit pm’er 2.Leren en zingeving (perspectief) 3.Repressiviteit 4.Sfeer, structuur, veiligheid en onderlinge verhoudingen op de groep (PGCI, van der Helm, Stams & van der Laan, 2011, 36 items)

Onderzoek : Een positief behandelmilieu bepaald: -Behandelmotivatie -ILOC -criminele cognities -Denkfouten -Empathie -actieve coping -stabilisatie & agressie -sociale informatieverwerking

Werkklimaat De medewerker als sleutel van de behandeling: moeten kijken naar de wisselwerking op de groep: wat doet de patient met jou (Sameroff 2009; voortschrijdend inzicht: het veld zegt: ‘dat had ik je wel kunnen vertellen’). Een van de moeilijkste taakopgaven is therapeutisch te blijven handelen in weerwil van gebrek aan motivatie en agressie Structuur en veiligheid bieden en tegelijkertijd flexibel blijven (individuele behoeften patienten) Ook dysfunctionele gedachten en gevoelens medewerkers: 5G

Transactionele processen bij conflicten op de groep Mw en patienten bepalen samen het leefklimaat Maar: bij agressie gaan mw strakker optreden (forceren) of trekken zich terug (toegeven of vermijden) dit maakt patienten onzeker en angstig-gevolg agressie Toegeven/vermijden/forceren zijn dysfunctionele manieren om met conflict op de groep om te gaan Gevolg: afname contact en destabilisatie patienten en mw! Negatieve feedback cyclus kan ook positieve feedback cyclus worden, nodig: support en groei!

Conclusie De professional is de sleutel naar een succesvolle behandeling Voorwaarden voor de professional: leiderschap en communicatie binnen het team Voortdurend afvragen: hoe verwerf en behoud je invloed bij de patiënten? Voorwaarden voor is een sociaal-therapeutische instelling (Lipsey, 2007), responsiviteit/groei/ atmosfeer en minder repressie die een verbeterde sociale informatieverwerking op gang kan brengen en daardoor minder agressie en meer prosociaal gedrag: dat komt van pas in de maatschappij!

En onderwijs dan? -Integrale residentiele behandeling -Leraren staan er alleen voor -Leerlingen gaan wekelijks 28 uur naar school, 40 (48) weken per jaar!

Basisgedachte Optimaliseren residentiele behandeluitkomsten: Leefklimaat is basisvoorwaardelijk en gaat samen met een optimaal werkklimaat en leerklimaat

Leerklimaat in de residentiele zorg voor jongeren, een vergeten groep?

Gras groeit niet harder door er aan te trekken Weer naar school gaan is wennen en stilzitten moet je leren Je moet ook leren omgaan met sociale nadeelsituaties En theorieonderwijs is niet makkelijk (dus niet altijd leuk), dus ga je rotzooi trappen.

Gevolg: negatieve coercieve cyclus Minder contact docent/cliënt agressie en geweld Angst in de klas: andere leerlingen worden bang en agressief tegelijkertijd om zich te beschermen Ze zorgen dat ze de klas uit worden gezet omdat ze bang zijn Op de groep zijn groepsleiders niet blij: naar kamer! (vd Helm & Austman 2011)

Leerklimaatonderzoek Factoren: Docentondersteuning Atmosfeer Disruptief gedrag Positief gedrag Groei Fysieke eigen veiligheid Fysieke veiligheid van de ander Sociale veiligheid Meer informatie op:

Leerklimaat: Opbrengsten Wetenschap (artikelen): Meetinstrument, valideringsstudie ‘Measuring classroom climate in (semi)secure and correctional prison schools.’ Meting effectiviteit: Ontwikkeling methodiek en trainingsinstrument ‘Meester in de Klas’. Beleid DJI (ministerie V&J) Werkveld Kwaliteitsverbetering werkveld en professionals bewerkstelligen; Kwaliteitsbewaking: periodieke monitoring; Opleiding Praktijkgerichter Kennisimpuls

Samenwerkingsverband Onderwijsinstellingen Alle aan de (9) Nederlandse JJI’s verbonden onderwijsinstellingen; Horizon Onderwijs (28 scholen) Intermetzo (5 scholen); Pluryn (3 scholen) Attendiz (6 scholen) SOTOG De Ambelt De onderwijsspecialisten Orion Amsterdam Altra Amsterdam

Bedankt voor de aandacht! Vragen? Contact: Marjorie Beld Windesheim | Domein Gezondheid en Welzijn E.: