Gemeente Dordrecht 14 januari 2015 Ontslakken: aanpak, voorbeelden, dilemma’s prof. mr. Friso de Zeeuw, praktijkhoogleraar Gebiedsontwikkeling TU Delft directeur Nieuwe Markten Bouwfonds Ontwikkeling Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling

Ontslakken is: sneller goedkoper flexibeler en daarmee ook leuker werken (in principe een eenvoudig paradigma….) 1 Praktijkleerstoel gebiedsontwikkeling

Beleidsdichtheid enorm toegenomen 30 jaar welvaart produceert stapeling van beleid ”drama van de goede bedoelingen” ”pech moet weg; naar de risicoloze samenleving” vrije beslisruimte en directe communicatie is ingeperkt complexiteit is sterk toegenomen 2 Praktijkleerstoel gebiedsontwikkeling

Twee gelijkwaardige elementen van ontslakken dimmen met beleid, regels, normen, nota’s manier van werken, houding, gedrag en communicatie schrijf je een brief van 20 blz. aan een initiatiefnemer of ga je in gesprek? zonder ontslakkingskuur blijft uitnodigingsplanologie een holle kreet 3 Praktijkleerstoel gebiedsontwikkeling

Initiatiefnemer door de hoepel maak de hoepel voor de initiatiefnemer groter en hou hem lager verplaats je in de leefwereld van de initiatiefnemer, met erkenning van de waarde van de systeemwereld (leerstuk van Jürgen Habermas) naast alle beleid, normen en nota’s staat: de gezond-verstand-benadering Naa presentatie, Datum4 Praktijkleerstoel gebiedsontwikkeling

”Komt er een investeerder bij de gemeente…” met twee investeringsvoorstellen: - 25 woningen (passen in bestemmingsplan) - 25 woningen binnenstedelijk (passen niet in bestemmingsplan) drie vragen: - hoe lang duurt het voordat ik vergunning heb? - wat ben ik aan leges en andere kosten kwijt? - aan welke nadere eisen moet ik voldoen? 5 Praktijkleerstoel gebiedsontwikkeling

Andere benadering van het initiatief niet: in serie geschakeld, waarbij alle sectoren toetsend hun plasje over het initiatief doen maar een gezamelijke, snelle basis-beoordeling: - voegt dit initiatief wat toe aan stad of buurt? - schaadt het andere belangen? 6 Praktijkleerstoel gebiedsontwikkeling

Psychologisch invalshoek anders werken, met anderen: - geeft soms spanning - en emotionele blokkades 7 Praktijkleerstoel gebiedsontwikkeling

Ontslakken in Eindhoven: waardevolle uitgangspunten april Praktijkleerstoel gebiedsontwikkeling

9 Ontslakken in Amstelveen: deregulering

10 Ontslakken in Amstelveen: deregulering

Overheidsparticipatietrap 11 (gebaseerd op: Raad voor het openbaar bestuur) niets doen faciliteren stimuleren regisseren reguleren zelf doen Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling (bewerking van schema van de Raad voor het openbaar bestuur)

niets doen / los laten: geen overheidsbemoeienis; niet in proces en niet inhoudelijk faciliteren: initiatief van buiten, overheid maakt mogelijk stimuleren: overheid wil een doelstelling realiseren; ondersteunt deze (bijvoorbeeld financieel), uitvoering doen anderen regisseren: andere partijen hebben een rol, maar de overheid heeft de ”regie” valkuil: ”Es soll demokratisch aussehen, aber wir müssen alles in der Hand haben” zelf doen: overheid voert zelf uit; sluit samenwerking met andere partijen niet uit, bij voorbeeld PPS 12 Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling

Faciliteren in 2 varianten actief de gemeente faciliteert, met betrokkenheid; zij ruimt bij voorbeeld (pro-actief) barrières uit de weg voor investeerder of initiatiefnemer passief geen echt commitment; bureaucratische houding; stagnatie is vooral het probleem van de investeerder of initiatiefnemer 13 Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling

14 Havenkwartier, Breda tot 2023 super ontslakt

Bedrijven en activiteiten in Havenkwartier Electron (culturele broedplaats) de Belcrumhaven met de historische woonschepen en hun bewoners het bedrijf Nemeijtek (vrieshallen) en Passina (geconcentreerde fruitsappen) het bedrijf Manitowoc (hijskranen) en een aantal bedrijven op de kop van hun pand (Plugged Agency, Stappen Breda, Lesgo, Strafwerk,….) Emmaus (tweedehands winkel, maar gaat verhuizen) Veilingkade 8 (CLIB, B-in Motion en diverse kunstenaars en bedrijfjes) en Veilingkade 9 (Stichting Braak!, Vorst grafisch ontwerp en Wiesje Peels fotografie) de Skatehal Pier 15 Belcrum Beach de Sloepensteiger (Stichting Aakwaa) de Partyboot (waarschijnlijk) STEK (het dorp) de Mark e.a. 15 Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling

16 Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling

Horeca-paviljoen, Hoorn horeca-keet op de IJsselmeerdijk tijdelijk gefaciliteerd met evenementen- vergunning nu definitief plan, met ’hap uit de dijk’ 17 Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling

18

19

20

Evaluatie tot nu toe gangbaar: gemeente wijst af en waterschap grijpt naar de Rennies gemeentebestuur nu: ”willen we dit”? Ja actief faciliteren: arbeidsintensief voortdurende vraag: wat is je rol? 21 Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling

22 Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling Nijmegen, Waalfront Ontslakken, ook bij grootschalige gebiedsontwikkeling

23 Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling

24 Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling

25 Praktijkleerstoel gebiedsontwikkeling Maak onderscheid naar deelgebieden

26 Praktijkleerstoel gebiedsontwikkeling

27 Praktijkleerstoel gebiedsontwikkeling

28 Praktijkleerstoel gebiedsontwikkeling

Marktpartijen moeten ook ontslakken wat mag men van professionele marktpartijen verwachten? transparantie (kosten; winst/verlies; risico) uitmuntende kennis van de markt oog voor publieke belang communicatief (richting overheid) doet ook communicatie en interactie met de omgeving 29 Praktijkleerstoel gebiedsontwikkeling

30 Gemeente Amstelveen

31 Hoe ver zijn we: Buurt geïnformeerd over nieuwe aanpak Raadsleden meegenomen, ook artikel in raadsledennieuws Nieuw tenderdocument opgesteld Voorstel tender eind november naar college Publicatie in december Hobbels tot nu toe: Raadsleden zowel positief als behoorlijk kritisch Omwonenden zijn nog afwachtend Rem op eigen inbreng! Best lastig hoe om te gaan met bepalen grondprijs zonder kaders vooraf. Gemeente Amstelveen

Aparte aandacht voor regionale diensten regionale, intergemeentelijke diensten: - R.U.D. - Veiligheidsregio - G.G.D. - ….. kwaliteitsverhogend, want bundelen expertise kunnen echter bestuurlijke afwegingsruimte beperken betrek ze tijdig en slik niet alle adviezen voor zoete koek 32 Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling

Dilemma’s leerstuk Max Weber: zorgvuldige besluitvorming met dossiervorming en controle leidt tot een voorspelbare en rechtmatige overheid. gezond-verstand-benadering versus willekeur & cliëntalisme maatwerk, flexibiliteit & dynamiek versus rechtszekerheid & voorspelbaarheid als het fout gaat, is de wethouder de klos (want afgeweken van het advies van de brandweer) tijd voor een andere verantwoordingslogica 33 Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling

Nog meer dilemma’s gemeentebestuur & investeerder willen wel, maar de bevolking niet; die wil zekerheid en weinig verandering ’ruimtelijke kwaliteit in kwetsbare gebieden gaat verloren, omdat de gemeente op elk investerings- iniatief positief reageert’ ’de samenhang in het gebied gaat verloren met een collectie losse, individuele projecten’ 34 Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling

35 ‘Ontslakken’ betekent niet alles goed vinden; Algemeen gevoel: ’dat doen we al’, maar wel diverse sectorale checklijstjes.

36

Dilemma’s (3) wees je bewust van knuffelinitiatieven: mooie verhalen maar geen geld en soms geen organisatievermogen en hoe ga je om met boefjes die evident handelen in strijd met gemaakte afspraken? forse ambtelijke inzet kan maar op beperkt aantal initiatieven 37 Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling

Succesfactoren (1) géén hobby van één bestuurder, maar breed draagvlak binnen B&W, raad en ambtenaren evalueer besluitvorming over afgehandelde projecten werk met pilots, maar zorg wel voor verbreding anders blijft het een onschuldig reservaat gemeenten kunnen van elkaar leren 38 Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling

Succesfactoren (2) zoek het rechtstreekse contact met initiatiefnemers doe aan verwachtingen-management bij knuffelinitiatieven en boefjes en bij af te wijzen initiatieven voorkom dat regionale diensten en hun adviezen zich verzelfstandigen 39 Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling

Succesfactoren (3) doe aan risico-beoordeling langs een lijn waar bestuurlijk & ambtelijk overeenstemming over is her-verdeel de ambtelijke capaciteitsinzet: beperk de inzet op eenvoudige projecten & geef extra aandacht aan complexe dit alles lukt alleen met een beetje dapperheid en durf 40 Praktijkleerstoel Gebiedsontwikkeling