Welkom op de cursus Basisveiligheid VCA Versie 4.7 6652_705 1

Telefoon uit a.u.b.. 6650_700 2

Tijdens het examen is het tonen van een geldig legitimatiebewijs verplicht. 6652_700 3

VCA: alleen op je werk?

Uw gastheer fff voorstellen Johan Schuppert vroeger hovenier…..

rugproblemen

Basisveiligheid VCA gezondheid welzijn Introductie veiligheid Opleiding over veiligheid gezondheid welzijn voor werknemers 6652_700 7 6652_705 7

Veilig werken

Het nut van VCA Veiligheids Checklist Aannemers Geldbesparing. (materialen, ziekenhuis opname) Leedbesparing

Cijfers 2011 arbeidsongevallen. privé-ongeval Sportblessures Verkeersongeval geweld

Werk ongevallen (2011) 200.000 x medische hulp 76.000 x spoed eisende hulp. (SEH) 5100 x ziekenhuisopname na SEH 7.900 x ziekenhuisopname (direct) 80 doden Bron: www.veiligheid.nl

kosten 2011 De totale directe medische kosten van arbeidsongevallen: 2,6 miljard euro (= 2.600.000.000 euro) Verzuimkosten (2009) : 210 miljoen

Wie zal dat betalen? Werkgevers en werknemers.

1. Arbeidsomstandigheden en milieu 2. Arbo in de praktijk Basisveiligheid VCA Introductie Hoofdstukindeling 1. Arbeidsomstandigheden en milieu 2. Arbo in de praktijk 3. Gevaarlijke stoffen 4. Etikettering en Signalering 5. Elektriciteit 6. Brand- en explosiegevaar 7. Werken in besloten ruimten 8. Werkplekeisen algemeen 9. Hijs- en hefwerktuigen 10. Werken op hoogte 11. Handgereedschap 12. Gereedschapsmachines 13. Persoonlijke beschermingsmiddelen 6652_700 14 6652_705 14

Hoofdstuk 1 Arbeidsomstandigheden en milieu Basisveiligheid VCA Arbeidsomstandigheden en milieu Hoofdstuk 1 Arbeidsomstandigheden en milieu 1.1 De Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) 1.2 Rechten en plichten 1.3 Toezicht en de Inspectie SZW 1.4 Arbo-ondersteuning 1.5 Milieu en Europese richtlijnen 1.6 Vragen 6652_700 15 6652_705 15

Arbeidsomstandigheden en milieu Basisveiligheid VCA Arbeidsomstandigheden en milieu Belangrijkste elementen van de Arbowet: veiligheid en gezondheid; voortdurende verbetering; werkgever en werknemer verantwoordelijk; samenwerking en overleg; deskundige ondersteuning. 6652_700 16 6652_705 16

Arbeidsomstandigheden en milieu Basisveiligheid VCA Arbeidsomstandigheden en milieu Arbowet Arbowet  doelvoorschriften Arbobesluit  toelichting Hulpmiddel bij overheidstoezicht en – handhaving Arbocatalogus  door werkgever en werknemers opgesteld Branche brochure  informatie van Inspectie SZW voor bedrijven 6652_700 17 6652_705 17

Arbeidsomstandigheden en milieu Arbeidstijdenwet Regels voor werk en rusttijden. Maximale werktijd per dag en week. Hoeveel uren werken en hoeveel uren rust. Rekening houden met werknemer zijn zorgtaken in gezin. 6652_700 18

Arbeidsomstandigheden en milieu Basisveiligheid VCA Arbeidsomstandigheden en milieu Plichten van de werkgever: risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E); opstellen van plan van aanpak; voeren van beleid; geven van voorlichting; onderzoeken, melden en registreren van ongevallen; zorgen voor veilige middelen en werkmethoden. redelijkerwijs 6652_700 19 6652_705 19

Arbeidsomstandigheden en milieu Basisveiligheid VCA Arbeidsomstandigheden en milieu Verantwoordelijkheden werknemers: geen gevaar veroorzaken beveiligingen en persoonlijke beschermings middelen toepassen voorlichting en instructie volgen gereedschap (en machines) op de juiste manier gebruiken melden van gevaar meewerken aan ongevallen- onderzoek 6652_700 20 6652_705 20

Arbeidsomstandigheden en milieu Basisveiligheid VCA Arbeidsomstandigheden en milieu Rechten van de werknemers: recht op werkonderbreking als: ernstig gevaar dreigt voor mensen; direct dreigend; arbeidsinspectie kan niet tijdig ter plaatse zijn; direct melden aan leidinggevende. Ook melden aan de Inspectie SZW 6652_700 21 6652_705 21

Werk stilleggen

Arbeidsomstandigheden en milieu De Inspectie SZW Inspecteurs van SZW controleren op naleving van de Arbowet Inspecteurs van SZW zijn bevoegd om onderzoek te doen bij bedrijven Inspecteurs van SZW mogen werknemers vragen naar een geldige legitimatie 6652_700 23

Arbeidsomstandigheden en milieu Basisveiligheid VCA Arbeidsomstandigheden en milieu De arbeidsinspectie: geeft een waarschuwing stelt een “eis tot naleving” legt het werk stil geeft een boete (lik-op-stukbeleid) stelt een procesverbaal op 6652_700 24 6652_705 24

Arbeidsomstandigheden en milieu Basisveiligheid VCA Arbeidsomstandigheden en milieu Deskundige ondersteuning Om de werkgevers en werknemers te helpen bij de uitvoering van een goed Arbo-beleid zijn er de volgende mogelijkheden: Interne deskundige (bijvoorbeeld preventiemedewerker en/of Arbodeskundige/veiligheidskundige; Het bedrijf is aangesloten bij een interne of externe gecertificeerde Arbo-dienst (vangnetregeling); Het bedrijf heeft een contract afgesloten met een bedrijfsarts (maatwerkregeling). 6652_700 25 6652_705 25

Arbeidsomstandigheden en milieu Basisveiligheid VCA Arbeidsomstandigheden en milieu Deskundige ondersteuning: De preventiemedewerker stelt o.a. de RI&E op en het plan van aanpak; De RI&E moet wel getoetst worden door een gecertificeerde Arbodeskundige en deze adviseert over het plan van aanpak. 6652_700 26 6652_705 26

Risico-inventarisatie en Evaluatie (RI&E) Verplicht voor alle bedrijven met (ingeleend) personeel Inventarisatie van gevaren bij het werk en de kans op negatieve effecten Evaluatie: plan van aanpak gevaren en risico’s voor mensen voorkomen of zo klein mogelijk houden RI&E en plan van aanpak: regelmatig bijstellen

Arbeidsomstandigheden en milieu Basisveiligheid VCA Arbeidsomstandigheden en milieu Deskundige ondersteuning Medewerking van de interne of externe Arbodienst of van een bedrijfsarts is verplicht voor: het begeleiden van zieke werknemers; het uitvoeren van het (vrijwillige) Periodieke Medisch Onderzoek (PMO); uitvoeren van aanstellingskeuringen als deze noodzakelijk zijn voor de functie. In ieder geval moeten bedrijven zelf ook over Arbo-deskundigheid beschikken. 6652_700 28 6652_705 28

Arbeidsomstandigheden en milieu WET MILIEUBEHEER Doelen: Bescherming/verbetering van milieu Doelmatige verwijdering van afvalstoffen Dus: productieprocessen aanpassen; uitstoot beperken; afval verminderen en scheiden. 6650_700 29

Arbeidsomstandigheden en milieu MILIEUWETGEVING Wet Milieubeheer, doel: bescherming en verbetering van milieu Wet Milieubeheer Wet Verontreiniging Oppervlaktewateren: Vergunning met voorschriften en Uitvoeringsbesluiten met regels Wet Milieugevaarlijke Stoffen(nu EG-verordening REACH), doel: mens en milieu te beschermen tegen gevaarlijke stoffen Bevat regels over Meldingsplicht, Werkzaamheden, Etikettering en Verpakking REACH=Registratie Evaluatie Autorisatie Chemische stoffen 6652_700 30

CE-markering CE = Conformité Européene CE = Europese richtlijn voor gebruikveiligheid van producten Verplicht voor o.a. arbeidsmiddelen, werkkleding, persoonlijke beschermingsmiddelen etc. Verplicht in alle EU-landen 6652_700 31

Hoofdstuk 2 Arbo in de praktijk Basisveiligheid VCA Arbo in de Praktijk Hoofdstuk 2 Arbo in de praktijk 2.1 Risico’s 2.2 Ongevalbeheersing 2.3 Preventie 2.4 Het melden van ongevallen 2.5 Taak Risico Analyse en Laatste Minuut Risico Analyse 2.6 Veilig gedrag 2.7 Procedures en instructies, signalering 2.8 Noodsituaties en Bedrijfsnoodplan 2.9 Vragen 6652_700 32 6652_705 32

BRONNEN VAN RISICO’S het soort werk kennis en ervaring Basisveiligheid VCA Arbo in de Praktijk BRONNEN VAN RISICO’S het soort werk kennis en ervaring de werkplek zelf het welzijn de mentaliteit 6652_700 33 6652_705 33

Ervaring en aard werk

Regels naleven

IS HET BEWUST NEMEN VAN AANVAARDBARE RISICO’S Basisveiligheid VCA Arbo in de Praktijk VEILIGHEID: IS HET BEWUST NEMEN VAN AANVAARDBARE RISICO’S 6652_700 36 6652_705 36

Arbo in de praktijk Risico = mate van waarschijnlijkheid dat een bepaald effect zal plaatsvinden Risico = kans x effect

Risico = kans x effect

Een ongeval is ongewenst met schade en/of letsel tot gevolg Basisveiligheid VCA Arbo in de Praktijk Een ongeval is ongewenst met schade en/of letsel tot gevolg Een bijna-ongeval is ongewenst maar heeft geen schade en/of letsel tot gevolg Wat een geluk! 6652_700 39 6652_705 39

Bijna ongeluk

ongeluk

ijsberg

Ongevallen gebeuren niet zo maar Basisveiligheid VCA Arbo in de Praktijk Ongevallen gebeuren niet zo maar Er gaat een reeks aan gebeurtenissen vooraf: ongevallen voorkomen door: voorkomen van onveilige handelingen voorkomenvan onveilige situaties Maatregelen: bv. taak- of werkomschrijving, toezicht instructie en voorlichting 6652_700 43 6652_705 43

Veiligheid is een taak voor iedereen! Basisveiligheid VCA Arbo in de Praktijk Veiligheid is een taak voor iedereen! 20% onveilige situaties! 80 % onveilige handelingen! 6652_700 44 6652_705 44

Onveilige situatie

Onveilige handeling

Als er toch een (bijna-)ongeval plaatsvindt .. Basisveiligheid VCA Arbo in de Praktijk Als er toch een (bijna-)ongeval plaatsvindt .. Intern nummer Melden en Registreren 6652_700 47 6652_705 47

Arbo in de Praktijk TRA en LMRA Taak Risico Analyse analyse van de gevaren bij uitvoering van risicovolle taken veiligheid en de gezondheid van werknemers. Doel: risico’s te analyseren en te evalueren afspreken van juiste beheersmaatregelen Toepassing bij: uitvoering van risicovolle taken / werkzaamheden uitvoering van werk in een risicovolle omgeving

Laatste minuut risico analyse Arbo in de Praktijk TRA en LMRA Laatste minuut risico analyse Een LMRA of Start Werk Analyse: Uitvoeren voor je echt aan het werk gaat Korte risico controle en “zelf check” Eerst denken dan pas doen 6652_700 49

Je zodanig gedragen dat je jezelf en anderen niet in gevaar brengt Arbo in de Praktijk Veiligheidsgedrag Veilig gedrag is: Je zodanig gedragen dat je jezelf en anderen niet in gevaar brengt Dat bereik je door: je aan de veiligheidsvoorschriften houden; aanwijzingen en instructies opvolgen; onveilige handelingen stoppen; onveilige situaties opheffen; onveilig gedrag: persoon aanspreken of melden aan leidinggevende; orde en netheid betrachten. 6652_700 50

Gevaar van alcohol en drugsgebruik: Arbo in de Praktijk Veiligheidsgedrag Gevaar van alcohol en drugsgebruik: verminderde waakzaamheid; verminderd of problematisch functioneren; verminderd inschattingsvermogen van situaties; drempelverlagend voor grensoverschrijdend gedrag; overschatting van de eigen mogelijkheden; verhoogde werkdruk op collega’s en verstoring van de werkorganisatie. 6652_700 51

Procedures en instructies Arbo in de Praktijk Procedures en instructies Algemene veiligheidsregels hebben betrekking op: aan en afmelden; verkeersregels op het terrein; hoe te handelen bij calamiteiten; scheiden van afval; melden van ongevallen, brand en incidenten. Deze zijn bedoeld voor: de gehele organisatie; eigen personeel; uitzendkrachten; andere personen op de locatie; personeel van aannemers en onderaannemers. 6652_700 52

Procedures en instructies Arbo in de Praktijk Procedures en instructies Specifieke veiligheidsregels hebben betrekking op: betreden van besloten ruimten; werken op hoogte; warm/heet werk; werken in explosiegevaarlijke omgeving; gebruik van de vereiste persoonlijke beschermingsmiddelen; graafwerkzaamheden; gebruik van specifieke gereedschappen, apparatuur en werktuigen. Zij hebben betrekking op: toezicht - afscherming - signalering opleiding - ventilatie markering inspectie 6652_700 53

Bedrijfshulpverleningsplan Arbo in de Praktijk Bedrijfshulpverleningsplan Doel: voorbereid zijn op noodsituaties; noodsituaties bestrijden; slachtoffers voorkomen en beperken; slachtoffers helpen. Het BHV plan moet bij iedereen bekend zijn, dus ook bij bezoekers. 6652_700 54

Bedrijfshulpverleningsplan Arbo in de Praktijk Bedrijfshulpverleningsplan In de instructies staat onder meer het volgende: onmiddellijk werk onderbreken, externe communicatie stoppen; instructies van de opdrachtgever opvolgen; zich naar de evacuatieplaats begeven, conform evacuatieplan of instructies BHV-er; evacueren dwars op de windrichting; bij aankomst op de evacuatieplaats aanwezigheid melden. Gebruik geen liften! 6652_700 55

Arbo in de Praktijk Wat te doen in geval van nood: eerst melden / alarmeren handelen en maatregelen nemen situatie veiligstellen en erger voorkomen beëindiging incident / noodsituatie door hoofd bedrijfsnoodorganisatie 6652_700 56

Maatregelen ter voorkoming van ongevallen Arbo in de praktijk Maatregelen ter voorkoming van ongevallen (preventie) de mens de omgeving de organisatie de techniek

Kick back motorzaag Techniek: veiligheidsketting Mens: PBM’s/uitgerust Organisatie: cursus motorzagen verplicht Omgeving: veilige werkplek

Hoofdstuk 3 Gevaarlijke stoffen Basisveiligheid VCA Gevaarlijke stoffen Hoofdstuk 3 Gevaarlijke stoffen 3.1 Risico’s door opname van gevaarlijke stoffen 3.2 Gevaarlijke stoffen en vergiftiging 3.3 Soorten gevaarlijke stoffen 3.4 Industriële gascilinders en opslag in vaten en tanks 3.5 Biologische stoffen 3.6 Grenswaarden 3.7 Maatregelen tegen gevaarlijke stoffen 3.8 Vragen 6652_700 59 6652_705 59

Gevaarlijke stoffen

Opname van gevaarlijke stoffen via: Basisveiligheid VCA Gevaarlijke stoffen Opname van gevaarlijke stoffen via: spijsverteringsorganen (mond) ademhalingsorganen (longen) huid 6652_700 61 6652_705 61

Voorkomen van opname in het lichaam: Gevaarlijke stoffen Voorkomen van opname in het lichaam: draag beschermende kleding en schoeisel; zorg voor goede ventilatie en/of adembescherming; eet,drink en rook niet op de werkplek; trek vuile werkkleding uit bij pauzes en einde werkdag; was altijd eerst je handen en gezicht als je gaat eten,drinken en roken; verzorg wondjes zoals het hoort. 6652_700 62

Vergiftiging ACUUT CHRONISCH Gevaarlijke stoffen 63 Basisveiligheid VCA Gevaarlijke stoffen Vergiftiging ACUUT CHRONISCH 6652_700 63 6652_705 63

Risico’s van gevaarlijke stoffen: reukgrens ligt hoger dan de grenswaarde; sommige gevaarlijke stoffen ruiken aangenaam; sommige gevaarlijke stoffen schakelen de reukzenuw al bij lage concentraties uit waardoor je denkt dat je veilig bent (H2S); maskering van gevaarlijke stoffen door andere (niet) gevaarlijke stoffen; geur is persoonsafhankelijk. 6652_700 64

Vormen waarin gevaarlijke stoffen kunnen voorkomen: Basisveiligheid VCA Gevaarlijke stoffen Vormen waarin gevaarlijke stoffen kunnen voorkomen: Gas Damp Vloeistof Vaste stof Nevel Stof 6652_700 65 6652_705 65

Gevaarlijke stoffen Eigenschappen: explosief Oxiderend. (roesten of met 02 branden) zeer licht ontvlambaar, licht ontvlambaar, ontvlambaar (zeer) giftig. schadelijk of irriterend bijtend of corrosief kankerverwekkend milieugevaarlijk Sensibiliserend (gevoelig maken voor een stof) 6652_700 66

(organische)oplosmiddelen cyclische verbindingen zuren en logen Basisveiligheid VCA Gevaarlijke stoffen Soorten: (organische)oplosmiddelen cyclische verbindingen zuren en logen zware metalen koolmonoxide asbest cement huishoudmiddelen 6652_700 67 6652_705 67

Huishoudmiddelen Gevaarlijke stoffen Gebruik van gevaarlijke stoffen in het huishouden. Risico’s zijn dezelfde als in het bedrijf. Dus: dezelfde beschermende maatregelen nemen als in het bedrijf! *Houdt kinderen uit de buurt *Zorg dat kinderen er niet bij kunnen komen door gevaarlijke stoffen achter slot en grendel op te slaan. *Brandgevaarlijke stoffen koel opslaan. 6652_700 68

Industriële gascilinders Gevaarlijke stoffen Industriële gascilinders Kleurcodering op schouder van cilinder. Correct opslaan. Batterijen gasflessen niet opstellen op arbeidsplaats. Voldoende ventilatie van opslagruimte. Nooit opslaan in of bij kelders, putten en sleuven. Zuurstofflessen gescheiden houden van flessen met brandbare gassen. Aangepaste blusmiddelen. Water als koelmiddel bij opslagruimte.

Controleer opslagvaten en tanks regelmatig op lekkage. Gevaarlijke stoffen Preventieve maatregelen Controleer opslagvaten en tanks regelmatig op lekkage. Controleer bedrijfsinstallaties zoals leidingen, filters, afsluiters en verdeelstukken op lekkages. Zorg voor voldoende lekbakken. Ruim gelekte producten zo snel mogelijk op. 6652_700 70

Biologische stoffen Biologische stoffen komen bijvoorbeeld voor in de: Gevaarlijke stoffen Biologische stoffen Biologische stoffen komen bijvoorbeeld voor in de: afvalverwerkingindustrie; gezondheidszorg; landbouw; voedingsindustrie; waterzuiveringsinstallaties. 6652_700 71

Biologische stoffen Risico’s bij blootstelling: infecties; Gevaarlijke stoffen Biologische stoffen Risico’s bij blootstelling: infecties; vergiftigingen; allergie; schimmels. Wanneer? bij contact met dieren; werken in riolen; werken in vervuilde grond werken in bepaalde afdelingen van ziekenhuizen en verpleegcentra. 6652_700 72

Preventieve maatregelen bij Biologische stoffen: Gevaarlijke stoffen Preventieve maatregelen bij Biologische stoffen: inenten; blootgestelde werknemers beperken; duur blootstelling beperken; beschermende kleding gebruiken; huidcrème gebruiken; oogbescherming gebruiken; na het werk en bij pauze de handen en gezicht wassen. 6652_700 73

Grenswaarde Gevaarlijke stoffen Wordt uitgedrukt in: Basisveiligheid VCA Gevaarlijke stoffen Grenswaarde Wordt uitgedrukt in: deeltjes (gas) per miljoen deeltjes lucht [ppm] of milligram stof per kubieke meter [mg/m3] 6652_700 74 6652_705 74

Basisveiligheid VCA Gevaarlijke stoffen Grenswaarde Grenswaarde-TGG (Tijd gewogen gemiddelde) = maximaal 8 uur per dag of maximaal 40 uur per week Grenswaarde-C (Ceiling) = plafondwaarde ofwel maximale waarde ongeacht tijdsduur Grenswaarde-H Stoffen gaan gemakkelijk door de huid 6652_700 75 6652_705 75

grens waarde

Grenswaarde Gevaarlijke stoffen Grenswaarden zijn gezondheidskundige waarden. De grenswaarde geldt voor mensen die: niet meer dan 8 uur per dag werken; niet meer dan 40 uur per week werken; volwassen en gezond zijn; onder normale omstandigheden werken en geen zwaar werk doen. 6652_700 77

Maatregelen aan de bron Ventilatie Scheiden van mens en bron Basisveiligheid VCA Gevaarlijke stoffen Maatregelen ter voorkoming aan blootstelling: Maatregelen aan de bron Ventilatie Scheiden van mens en bron Persoonlijke bescherming 6652_700 78 6652_705 78

Scheiden bij de bron

Proeftoets H1 tm H3