(vaardigheids-) evaluatie in het vak godsdienst Hoger Diocesaan Godsdienstinstituut Gent Godsdienstdidactische modules Module 4, les 3:

Intro: bezinningsmomentje

Wonderen De godsdienstlerares werd aangesteld tot ombudsvrouw voor God.

”Zou God geen wonder willen doen?”, hoorde zij een leerling vragen, “want het weer is slecht en onze klas zou graag een kringge- sprek hebben in het park naast de school.”

”Zou God geen wonder willen doen?”, noteerde zij tijdens een klassenraad, “want al onze moeite voor deze jongen was weer eens vergeefs, géén vooruitgang na een jaar hard werken.”

”Zou God geen wonder willen doen?”, hoorde zij een praktijkleraar klagen, “'t Is hopeloos met mijn collega's: ze komen zelden tot een goed overleg.”

Zou God, zou Hij...? Maar de godsdienst- lerares kon God nergens vinden. Zij zag ’s avonds in de spiegel alleen Gods ombudsvrouw.

In bed bleef de kwestie door haar hoofd spoken: “Waarom vragen de mensen steeds weer wonderen voor alles wat ze willen ? God is toch bij hen ?

Laat ze eens goed naar Hem luisteren! Of laat ze naar Jezus kijken: Hij was mens, luisterde en deed wonderen, want Hij wist dat God bij Hem was.”

Plots kwam zij tot het besef dat alleen mensen wonderen kunnen doen, en dat God..., dat God erop zit te wachten… Met een glimlach viel de godsdienstlerares in slaap.

Gebed samen God, als U mij zwart op wit kon garanderen dat wij geen hersenschim vereren, zou geloven in U eenvoudig zijn. Maar omdat mijn twijfel altijd blijft, niets zwart op wit, maar enkel grijs, kan ik mij zo moeilijk naar U keren. God, help mij door het grijze heen, help me een levenskleur te kiezen: mezelf eerlijk engageren om een origineel beeld van U te zijn. Amen

NAAR EEN ALTERNATIEVE EVALUATIE VOOR HET VAK GODSDIENST

NIEUWE MANIER VAN LEREN

Leren is actief en constructief geworden Leren is cumulatief en niet linerair geworden Leren is zelfregulerend geworden Leren is doelgericht geworden Leren is context- en situatiegebonden geworden Leren is collaboratief geworden NIEUWE MANIER VAN LEREN

VERRUIMDE PRESTATIES VAN DE LEERLINGEN: 5 VAARDIGHEDEN Sociaal Cognitief Affectief Meta-cognitief Levensbeschouwelijk

Levensbeschouwelijke vaardigheden = vaardig worden in levensbeschouwelijke bedachtzaamheid en levensbeschouwelijke communicatie

Levensbe- schouwelijke vaardigheden Attent worden voor de (eigen) ervaring van de levensbeschouwelijke dimensie van de werkelijkheid Luisterend omgaan met de pluraliteit van het zinaanbod De eigen levensbeschouwelij ke ervaringen en reflecties uitdrukken Het eigen verhaal verbinden met de rijkdom van het christelijk verhaal en het ermee confronteren De eigen positie motiveren t.a.v. levensbeschouwelijke vragen en ervaringen Consequenties voor het eigen handelen bevragen en vorm geven

EVALUATIE IS …

'Evalueren' is afkomstig van het Latijnse woord 'valus', waarde. Evalueren is dus waarderen of bevestigen. Jongeren hebben nood aan waardering. Ze zien dit graag neergeschreven in een cijfer, een beoordeling of een commentaar. Of ze horen dit graag in een bemoediging of een reactie.

Evalueren in het vak godsdienst mag geen doel op zich zijn, maar moet de levensbeschouwelijk- godsdienstige groei van de leerlingen dienen.

Evalueren mag nooit tot doel hebben een leerling of een klasgroep te sanctioneren.

Evalueren is een permanente activiteit die zich gedurende het hele schooljaar afspeelt o.b.v. concrete (objectiveerbare) waarnemingen en vaststellingen door de leerkracht, de medeleerlingen of de leerling zelf met als doel de ouders, de leerling, de collega's en de leerkracht inzicht te geven in de vakkennis, de levensbeschouwelijke en communicatieve vaardigheden en de attitudes van de leerling.

ALTERNATIEVE EVALUATIE IN HET VAK GODSDIENST Formele evaluatie  informele evaluatie Formatieve evaluatie  summatieve evaluatie Procesevaluatie  productevaluatie Permanente evaluatie  gespreide evaluatie

ALTERNATIEVE EVALUATIE IN HET VAK GODSDIENST GOEDE EVALUATIE IS … DOELMATIG BILLIJK EN RECHTVAARDIG Valide, authentiek Betrouwbaar Efficiënt en haalbaar Objectief Doorzichtig Genormeerd

Traditionele evaluatie- vormen Alternatieve evaluatie- vormen Aangepastheid Integratie evaluatie + instructie Betrokkenheid vd leerlingen Constructiegerichtheid Levensechtheid Constructiegerichtheid Aangepastheid Integratie evaluatie + instructie Betrokkenheid vd leerlingen Levensechtheid

Aangepastheid aan de kenmerken van de leerlingen Voor elke leerling een aparte evaluatiemethode = onmogelijk te realiseren Mogelijke oplossing = verschillende evaluatievormen in één toets, overhoring of opdracht Vb. – Leestekst met kruiswoordraadsel, waar/niet waar-vragen of open vraag met argumentatie (2 v.d. 3 laten kiezen) - Bij een project BZL of een portfolio punten geven op verschillende vaardigheden: inhoud, samenwerking, kwaliteit v.d. presentatie en luisterbereidheid.

Verwevenheid van de evaluatie met de instructie (het onderwijzen én het leren) Het permanent verzamelen van evaluatiegegevens moet ten dienste staan van het leerproces zelf om: - de taakgerichtheid en het cognitief verwerkings- niveau van de leerlingen te verhogen - de eigen onderwijsmethode bij te sturen “Ik evalueer de leerlingen terwijl ze leren en zij leren terwijl ik hen evalueer.” Vb. – mondelinge evaluatie bij het begin van de les - vaardigheidsevaluatie in de loop van een project BZL - korte time-out met evaluatie en instructie tijdens een OLG, klasgesprek of bordassociatie

Betrokkenheid van de leerlingen Door leerlingen op drie verschillende wijzen te betrekken in het evaluatieproces gaan ze gemotiveerder en beter presteren: Vóór het evaluatieproces: - de doelstellingen en criteria duiden - inspraak in de wijze en het tijdstip Tijdens het evaluatieproces: - zelfevaluatie - co-evaluatie - peerevaluatie Na de evaluatie samen reflecteren over de evaluatie- resultaten

Constructiegerichtheid = vaardigheidsevaluatie De lln kunnen in bepaalde didactische werkvormen vaardigheden demonstreren… Vb. – presentatie geven - groepswerk - stellingenspel - opzoeken op internet - bordassociatie …een taak vervullen die resulteert in het creëren van een product Vb. – collage of kunstwerkje - digitale video - logboek of portfolio - rollenspel schrijven en/of spelen of Vaardigheden: - (Meta)cognitief: kwaliteit/juistheid/diepgang v.d. inhoud, kennis - Motorisch: creativiteit, spreek/schrijfvaardigheid, degelijkheid - Affectief/levensbeschouwelijk: luisterbereidheid en respect, positieve ingesteldheid, ernst, betrokkenheid

Authentieke of levensechte evaluatie Duidelijk verband tussen wat geëvalueerd wordt en de buitenschoolse wereld Vb. – De vaardigheid om actief te luisteren inoefenen en evalueren a.h.v. een interview met een bejaarde, een zieke of gehandicapte, dat op tape wordt vastgelegd - De vaardigheid om te communiceren en te argumenteren inoefenen en evalueren a.h.v. een stellingenspel of een debat - Het nemen van verantwoordelijkheid en het werken in team inoefenen en evalueren in een project BZL: de lln kiezen het onderwerp, zoeken informatie op via het internet, verwerken dit in groepswerk, maken samen een paper en presenteren die voor de klas

ONTWIKKELEN VAN ALTERNATIEVE BEOORDELINGS- INSTRUMENTEN

Grafische schalen Kwalitatieve schalen Gecombineerde schalen ONTWIKKELEN VAN ALTERNATIEVE BEOORDELINGS- INSTRUMENTEN + SAM-schaal voor de evaluatie van attitudes

Grafische schaal = een continuüm met aan de uiteinden de meest negatieve en meest positieve graad Vb.: Presentatie: Heldere Verwarde uiteenzetting uiteenzetting Degelijke Oppervlakkige inhoud inhoud Ernstig Licht opgevat

Kwalitatieve schaal = een schaal met adjectieven of symbolen i.p.v. getallen of letters Vb.: Presentatie: UitstekendGoedKan beter Helderheid X Degelijkheid X Ernst X Helderheid X Degelijkheid X Ernst X

Gecombineerde schaal = een schaal met een combinatie van cijfers of letters en kwalitatieve beschrijvingen Vb.: Gecombineerde 5-puntenschaal voor een presentatie: Helderheid van de uiteenzetting: O 5 – uitstekend O 4 – goed O 3 – gewoon voldoende O 2 – onvoldoende O 1 – niet goed Degelijkheid van de inhoud: O 5 – uitstekend O 4 – goed O 3 – gewoon voldoende O 2 – onvoldoende O 1 – niet goed Ernst bij de presentatie: O 5 – uitstekend O 4 – goed O 3 – gewoon voldoende O 2 – onvoldoende O 1 – niet goed

Resultaatgerichtheid Zin voor initiatief12345 Inzet, doorzetting12345 Kwaliteitszorg12345 Werkmethodiek12345 Discipline, zich houden aan regels12345 Leergierigheid, interesse12345 Persoonlijke bedenking leraar12345 Alarmniveau Niet aanwezig Matig aanwezig Sterk aanwezig Zeer sterk aanwezig SAM-schaal voor de evaluatie van attitudes

Resultaatgerichtheid Zin voor initiatief12345 Inzet, doorzetting12345 Kwaliteitszorg12345 Werkmethodiek12345 Discipline, zich houden aan regels12345 Leergierigheid, interesse12345 Persoonlijke bedenking leraar12345 Alarmniveau Niet aanwezig Matig aanwezigSterk aanwezig Zeer sterk aanwezig SAM-schaal voor de evaluatie van attitudes Resultaatgerichtheid = de voortdurende mentale concentratie op en gedrevenheid naar het einddoel van een activiteit

Resultaatgerichtheid Zin voor initiatief12345 Inzet, doorzetting12345 Kwaliteitszorg12345 Werkmethodiek12345 Discipline, zich houden aan regels12345 Leergierigheid, interesse12345 Persoonlijke bedenking leraar12345 Alarmniveau Niet aanwezig Matig aanwezigSterk aanwezig Zeer sterk aanwezig SAM-schaal voor de evaluatie van attitudes Zin voor initiatief = het opstarten van een gepaste handeling, een nieuwe handeling beginnen

Resultaatgerichtheid Zin voor initiatief12345 Inzet, doorzetting12345 Kwaliteitszorg12345 Werkmethodiek12345 Discipline, zich houden aan regels12345 Leergierigheid, interesse12345 Persoonlijke bedenking leraar12345 Alarmniveau Niet aanwezig Matig aanwezigSterk aanwezig Zeer sterk aanwezig SAM-schaal voor de evaluatie van attitudes Inzet, doorzetting = een opgestarte handeling tot een goed einde brengen, een tempo volgen

Resultaatgerichtheid Zin voor initiatief12345 Inzet, doorzetting12345 Kwaliteitszorg12345 Werkmethodiek12345 Discipline, zich houden aan regels12345 Leergierigheid, interesse12345 Persoonlijke bedenking leraar12345 Alarmniveau Niet aanwezig Matig aanwezigSterk aanwezig Zeer sterk aanwezig SAM-schaal voor de evaluatie van attitudes Kwaliteitszorg = zorg en nauwkeurigheid die besteed wordt aan het eigen handelen

Resultaatgerichtheid Zin voor initiatief12345 Inzet, doorzetting12345 Kwaliteitszorg12345 Werkmethodiek12345 Discipline, zich houden aan regels12345 Leergierigheid, interesse12345 Persoonlijke bedenking leraar12345 Alarmniveau Niet aanwezig Matig aanwezigSterk aanwezig Zeer sterk aanwezig SAM-schaal voor de evaluatie van attitudes Werkmethodiek = handelen volgens een efficiënt en effectief stappen- plan

Resultaatgerichtheid Zin voor initiatief12345 Inzet, doorzetting12345 Kwaliteitszorg12345 Werkmethodiek12345 Discipline, zich houden aan regels12345 Leergierigheid, interesse12345 Persoonlijke bedenking leraar12345 Alarmniveau Niet aanwezig Matig aanwezigSterk aanwezig Zeer sterk aanwezig SAM-schaal voor de evaluatie van attitudes Discipline, zich houden aan regels = handelen volgens de regels en afspraken die in de school/klas gelden

Resultaatgerichtheid Zin voor initiatief12345 Inzet, doorzetting12345 Kwaliteitszorg12345 Werkmethodiek12345 Discipline, zich houden aan regels12345 Leergierigheid, interesse12345 Persoonlijke bedenking leraar12345 Alarmniveau Niet aanwezig Matig aanwezigSterk aanwezig Zeer sterk aanwezig SAM-schaal voor de evaluatie van attitudes Leergierigheid, interesse = gerichtheid op leren in de les