Taalkennis les 7

Talen in Friesland Welke taal wordt het meest gesproken in Friesland, denk je? Hoe veel mensen spreken thuis vooral Fries, Nederlands, dialect of een buitenlandse taal? Hoe veel mensen spreken er meer dan één taal in hun dagelijks leven?

Moedertalen Moedertaal is de taal die mensen als kind als eerste leren. Cijfers van 2011 in Friesland: Fries: 54% Nederlands: 35% Anders: 11%

Taalbeheersing Mensen leren ook talen bij. De beheersing van Nederlands en Fries: Fries (spreken): 75% Fries (verstaan): 94% Nederlands: 100%

Talen door de tijd? Welke talen beheersten de Friezen rond 1400? En rond 1600? En rond 1900? En rond 1970?

Middeleeuwen Tussen 1000 en 1250 spreken de mensen Fries en schrijven ze Latijn. Vraag: wie zijn die "ze" die Latijn schreven? Na 1250 wordt er steeds meer geschreven, door meer mensen. Dat gebeurt in het Fries Vraag: wie schrijft er dan nog meer en waarom?

Middeleeuwen Na 1250 worden er eerst wetboeken in het Fries geschreven. De rol van hat Latijn wordt steeds kleiner. Mensen schrijven onderling ook Fries. Voor contacten met het buitenland wordt het Hollands gebruikt. Tussen is het Fries de normale schrijftaal bij gemeenten, rechtbanken enz.

Saksische tijd Vraag: wat gebeurde er in 1498?

Saksische tijd In 1498 werd Albrecht van Saksen de baas in Friesland. Hij voerde het Nederduits als bestuurstaal in. In de praktijk was dat Hollands. Tot 1515 schreven de mensen in Friesland nog vooral in het Fries. Daarna ging het heel snel over op het Nederlands. Ook de spreektaal werd Nederlands.

16 e eeuw Rond 1550: *schrijftaal: Hollands * spreektaal: Fries (platteland), Fries en Hollands (steden) Rond 1580: * schrijftaal: Hollands * spreektaal: Fries (platteland), Hollands (steden)

Het Bildt Rond 1500 werd de Middelzee ingepolderd. Dat werd gedaan door arbeiders uit Holland. Zij bleven daar ook wonen en hielden aan hun Hollandse dialect vast. Hoe heet dat dialect?

17 e eeuw Tussen is de schrijftaal bijna altijd Hollands. Dat verandert dan sterk. Het Standaardnederlands ontstaat. Vraag: wie hebben in de 17 e eeuw sterk bijgedragen aan de vorming van het Standaardnederlands?

17 e eeuw Vraag: hoe heet de bekende Friese schrijver van wie in de 17 e eeuw (1667) voor het eerst in lange tijd weer een Fries boek verscheen?

20 e eeuw Tot in de jaren 1950: Het Bildt: Bildts Stellingwerven: Stellingwerfs/Fries Platteland: Fries Steden: Hollands (Stadsfries) Schrijftaal: Standaardnederlands Vraag: wat denk je dat er in de jaren 60 veranderde?

Moderne tijd Het Bildt: Bildts en Fries Stellingwerven: Nederlands en Stellingwerfs Platteland: Fries -> Fries + Nederlands Steden: Hollands (Stadsfries) -> Nederlands + Stadsfries Schrijftaal: Standaardnederlands en Fries

Ontwikkelingen Hollands en Standaardnederlands groeien uit elkaar. Hollands wordt Stadsfries genoemd. Stellingwerfs verdwijnt. Het Fries wordt schrijftaal. Vraag: wat gebeurde er in 1951? En in 1955? En in 1980? En in 1985? En in 1993? En in 1997?

Ontwikkelingen De kennis van het Nederlands wordt tussen 1950 en 2013 steeds groter. Friezen worden tweetalig. Er komen ook eentalige Friezen. Het Fries is sinds de jaren 60 de moedertaal van 55% van de Friezen. Sinds de jaren 60 spreekt zo'n 75% fan de Friezen Fries en kan zo'n 95% het verstaan. De kennis van het Engels neemt toe. Er komen anderstalige buitenlanders naar Friesland. (Vraag: waar komen die vandaan?)

Vragen Welke talen beheersten de Friezen rond 1400? En rond 1600? En rond 1900? En rond 1970?

Vragen Wanneer was het Fries de belangrijkste schrijftaal in Friesland? Wanneer verdween het Fries als schrijftaal? Welke taal werd toen de schrijftaal? Hoe wordt die taal nu genoemd?