DE IDEALE UNIVERSITEIT Een geschiedenis van spanningen Henk Procee Em. hoogleraar Universiteit Twente www.henkprocee.nl.

Presentatie over: "DE IDEALE UNIVERSITEIT Een geschiedenis van spanningen Henk Procee Em. hoogleraar Universiteit Twente www.henkprocee.nl."— Transcript van de presentatie:

1 DE IDEALE UNIVERSITEIT Een geschiedenis van spanningen Henk Procee Em. hoogleraar Universiteit Twente www.henkprocee.nl

2 Henk Procee - filosofie en reflectie

3 DE IDEALE UNIVERSITEIT: thema’s  Aanleiding: De Nieuwe Universiteit  De lange geschiedenis van de universiteit in het kort  Doorwerkende spanningen uit die geschiedenis  Ratio en oratio  Vrijheid versus vrijheid  Kritisch versus kritisch  Onderzoek en onderwijs  Formeel en informeel curriculum  Ivoren toren en ondernemende universiteit  Framing Henk Procee - filosofie en reflectie

4 De Nieuwe Universiteit Voor een kritische universiteit en maatschappij Eisen van de Bezetting February 13, 2015 by NewUni 1. Democratisering en decentralisering van het bestuur van de universiteit. 2. Afschaffing van het huidige allocatiemodel: financiering op basis van kwaliteit, niet op basis van kwantiteit. 3. Stopzetting van het huidige Profiel 2016 (FGw). 4. Referenda per instituut en opleiding over de samenwerking tussen de UvA en de VU op de FNWI. 5. Duurzame carrièreperspectieven voor al het personeel. 6. Geen vastgoedspeculatie met onderwijsgeld. De algehele onderliggende motivatie bij al deze punten is onvrede met de huidige bestuurswijze. Top-down, op rendement gericht beleid ondermijnt namelijk waar een universiteit om zou moeten draaien: onderwijs en onderzoek.  Henk Procee - filosofie en reflectie

5 “De Nieuwe Universiteit” is an effort by students, teachers and researchers to re-align the methods of the university with its own mission: “to explore the potential of nature and improve the quality of life”. We are part of a larger national movement and sympathise with the protest at the UvA. Here in Wageningen we may face different challenges than they do at the University of Amsterdam, but both ours and theirs are rooted in the same problem: excessive efficiency-thinking. This manifest is made to address the problems and to propose the required solutions. For now, we are optimistic to make meaningful progress without having to occupy university buildings and invite any person involved with the Wageningen University to join the conversation in our scheduled GA’s. DNU does not blame or protest against individuals, but does condemn actions and rejects the ideology behind these actions. Henk Procee - filosofie en reflectie

6 A preliminary list of demands, in no particular order:  A clear and enforceable barrier between science and corporate influence  More democratic involvement for students and teachers  An independent press for The Resource  The acknowledgement that efficiency thinking takes place at the Wageningen University and active opposition against the excessive efficiency measures that are imposed from the national government  Trans-disciplinary research and education: the convergence of scientific fields is needed to tackle the greatest challenges in life science.  Divestment from fossil fuels  Restructuring of the strict tenure track system Henk Procee - filosofie en reflectie

7 DE IDEALE UNIVERSITEIT: Vragen Van wie is de universiteit? Voor wie is de universiteit? Waartoe is de universiteit? Hoe moet de universiteit georganiseerd worden? En daarom: terug naar het begin Henk Procee - filosofie en reflectie

8 DE OUDHEID  Socrates  469-399 bc  Plato : Academie  427-347 bc Aristoteles : Lyceum  384-322 bc  Isocrates: School voor retorica  436-338 bc

9 DE OUDHEID LOGOS - betekenissen 1.Woord (Isocrates): communicatie 2.Rede (Socrates): kritiek Henk Procee - filosofie en reflectie

10 MIDDELEEUWEN Europa's oudste universiteit de Universiteit van Bologna Italië, 1088 Henk Procee - filosofie en reflectie

11 Nederland  1425 Leuven  1575 Leiden  1585 Franeker  …….  1880 Vrije Universiteit  1905 Delft  1918 Wageningen  1961 Twente (laatste drie tot 1986 hogeschool) Henk Procee - filosofie en reflectie

12 Artes Liberales Henk Procee - filosofie en reflectie

13 ORATIO en RATIO  Nadruk op trivium: oratorische traditie (woord, Isocrates) Na de VERLICHTING  Nadruk op quadrivium rationalistische traditie (rede, Socrates) ‘ Henk Procee - filosofie en reflectie

14 Twee soorten vrijheid Als God me met de ene hand de waarheid zou aanbieden en met de andere het zoeken naar waarheid, dan zou ik voor de tweede mogelijkheid kiezen. Gotthold Lessing 1.Voor vrije mensen 2.Om mensen vrij te maken Alfred Upman, president van de Miami University,1930: The liberal arts, we say, are the liberalizing arts, the studies that liberate the mind and send it questing on strange and alluring adventures. Henk Procee - filosofie en reflectie

15 DE IDEALE UNIVERSITEIT Situatie universiteiten rond 1800 Drie hogere faculteiten (overheidstoezicht) Een lagere faculteit (“filosofische”) (Later: indeling in disciplines) Scheiding onderzoek - onderwijs Henk Procee - filosofie en reflectie

16 BILDUNG Wilhelm von Humboldt (1767-1835) taalkundige, diplomaat, politicus Henk Procee - filosofie en reflectie

17 BILDUNG Centrale uitgangspunt van Von Humboldt: Het kenmerk van de universiteit moet Henk Procee - filosofie en reflectie wetenschappelijk denken zijn niet wetenschappelijke kennis

18 BILDUNG Dit uitgangspunt heeft gevolgen: 1. onderzoek en innovatie: Bildung und Aufklärung 2. sterke relatie onderzoek – onderwijs: Lehre und Forschung 3. geen aansturing door geldschieters: Freiheit und Einsamkeit 4. vorming intellectueel karakter studenten: Bildung durch Wissenschaft 5. rol docenten geen kennisoverdracht maar introductie in wetenschappelijk denken: Einheit von Lehre und Forschung Henk Procee - filosofie en reflectie

19 BILDUNG - losse citaten Bij uitgangspunt Es ist eine Eigentümlichkeit der höheren wissenschaftlichen Anstalten, daß sie die Wissenschaft immer als ein noch nicht ganz aufgelöstes Problem behandeln, und daher immer im Forschen bleiben, da die Schule es nur mit fertigen und abgemachten Kentnissen zu tun hat und lehrt. Henk Procee - filosofie en reflectie

20 BILDUNG - losse citaten Studenten en docenten Die Verhältnis zwischen Lehrer und Studenten wird daher durchaus ein anderes als vorher. Der erstere ist nicht für die letzteren. Beide sind für die Wissenschaft da. Das Kollegienhören selbst ist eigentlich nur zufällig; das wesentlich Notwendige ist, daß der Student zwischen der Schule und dem Eintritt ins Leben eine Anzahl von Jahren ausschließlich dem wissenschaftlichen Nachdenken an einem Orte widme, der Lehrer und Lernende in sich vereinigt. Henk Procee - filosofie en reflectie

21 BILDUNG - losse citaten Bij studenten Ihr (universitaire vorming) Wesen besteht darin, innerlich die objektive Wissenschaft mit der subjektiven Bildung, äusserlich den vollendeten Schulunterricht mit dem beginnenden Studium unter eigener Leitung zu verknüpfen. Denn nur die Wissenschaft die aus dem Inneren stammt und in’s Innere gepflantzt werden kann, bildet auch den Charakter um. Henk Procee - filosofie en reflectie

22 LIBERAL EDUCATION John Henry Newman (1801-1890) classicus, wiskundige, kardinaal Henk Procee - filosofie en reflectie

23 LIBERAL EDUCATION Taak van de universiteit: 1 Expansion of the mind 2 Cultivation of the mind verantwoordelijke gentleman Henk Procee - filosofie en reflectie

24 LIBERAL EDUCATION: The Idea of the University If then a practical end must be assigned to a University course, I say it is that of training good members of society... It is the education which gives a man a clear, conscious view of their own opinions and judgements, a truth in developing them, an eloquence in expressing them, and a force in urging them. It teaches him to see things as they are, to go right to the point, to disentangle a skein of thought to detect what is sophistical and to discard what is irrelevant. Henk Procee - filosofie en reflectie

25 LIBERAL EDUCATION: The Idea of the University Certainly a liberal education does manifest itself in a courtesy, propriety, and polish of word and action, which is beautiful in itself, and acceptable to others; but it does much more. It brings the mind into form,—for the mind is like the body. Henk Procee - filosofie en reflectie

26 LIBERAL EDUCATION: The Idea of the University The nature of the case …recommend to us this division of intellectual labour between Academies and Universities. To discover and to teach are distinct functions; they are also distinct gifts, and are not commonly found united in the same person. Scheiding van onderzoek en onderwijs Henk Procee - filosofie en reflectie

27 LIBERAL EDUCATION GEVOLGEN: 1.scheiding onderzoek onderwijs 2.Sterk tutorial systeem 3.Inzicht in de samenhang der wetenschappen 4.Bevordering van het maatschappelijke verantwoordelijkheidsbesef Henk Procee - filosofie en reflectie

28 ACADEMISCHE VORMING in Nederland Onduidelijke mix van Von Humboldt en Newman Henk Procee - filosofie en reflectie

29 In Nederland Na 1800: de patriottenbeweging Binnen de universiteiten: disputen Universiteiten: formeel curriculum Disputen: informeel curriculum Henk Procee - filosofie en reflectie

30 De Kritische Universiteit Steeds meer studenten uit andere milieus Start 1968 Kritiek op ivoren toren (maatschappelijke irrelevantie) regentenmentaliteit (machtsverhoudingen) Gevolgen democratisering, inspraak, verandering bestuursstructuur Henk Procee - filosofie en reflectie

31 De ondernemende universiteit Vanaf de jaren 90 van de vorige eeuw maatschappelijke relevantie wordt vertaald naar betaalbaarheid bestuur wordt top-down (CvB, RvT, benoemde decanen) bestuur wordt verantwoordelijk voor de financiën (van ambtelijk naar lump sum) universiteiten de definiëren zichzelf als spelers op een internationale concurrerende markt (research universiteiten) Henk Procee - filosofie en reflectie

32 Lessen uit bedrijfsleven Universiteit als productiebedrijf voor onderzoek en onderwijs * centrale rol beheer * personeel als productiefactor (lean management) * student als klant (hebben veel in te brengen) * internationale concurrentie * rendement

33 Nog meer lessen uit bedrijfsleven Verwar NIET met elkaar: * Product en Proces * Inspanningsverplichting en Resultaatverplichting Henk Procee - filosofie en reflectie

34 Spanningen 1.Vrijheid (van of voor) 2.Kritiek (Popper of Marx) 3.Curriculum (formeel en informeel) 4.Student als rite de passage of als volwassene 5.Onderwijs en onderzoek 6.Vorming en opleiding 7.Eenheid of veelheid 8.HRD en HRM Henk Procee - filosofie en reflectie

35 FRAMING Van wie is de universiteit? Voor wie is de universiteit? Waartoe is de universiteit? Hoe moet de universiteit georganiseerd worden? Henk Procee - filosofie en reflectie