Het primitieve en de primitivistische kunst

Presentatie over: "Het primitieve en de primitivistische kunst"— Transcript van de presentatie:

1 Het primitieve en de primitivistische kunst
Beginnen

2 Inleidende vraag Inleidende vraag De eerste uitzending van het SBS-programma ‘Groeten terug’ trok maar liefst 1,7 miljoen kijkers. Waarom is het programma zo'n daverend succes? 'De formule staat borg voor een absolute cultuurshock voor de logees', luidt het op de website van SBS. 'Zij zijn niet op de hoogte van de wereld waarin wij leven, laat staan dat ze die zullen begrijpen.‘ Een Himba-vrouw struikelt in al haar verbazing over de roltrap, een Mentawai moet uitgelegd krijgen hoe een wc wordt gebruikt, een televisie is 'een kastje met mensen', een douche is 'water uit de muur', en de Himba-chief vraagt zich af waar zijn Haagse gastheer nu toch zijn vee heeft ondergebracht. bron: Lachen om die 'primitievelingen' op TV. Inleiding Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Vraag 5 Vraag 6 Vraag 7 Vraag 8 Vraag 9 Hoe op dit moment wordt gekeken naar “primitieve” culturen kan je zien in een programma zoals groeten terug. Kijk naar bron 1 en beantwoordt de vraag. Hoe worden deze mensen in beeld gezet? Noem minstens drie voorbeelden uit het fragment en beargumenteer ze. Vraag 10 Bron 1 Bron 1 Bron 2 Bron 3 Bron 4 Bron 5 Bron 6 Bronnen

3 Veel succes met het maken van de toets
Inleidende vraag Inleiding Deze CD rom is een oefen examen die je een beeld geeft over de soort vragen die je kan verwachten bij je eindexamen. Het onderwerp dat we gaan behandelen is het “Primitivisme” Dit thema hebben we opgedeeld in: Primitieve kunst: hier verstaan we objecten onder die afkomstig zijn van volkeren in Afrika, Amerika of Oceanië. Primitivistische kunst: dit zijn kunstwerken uit het begin van de 20ste eeuw die geïnspireerd zijn door primitieve objecten of door primitief gedachtegoed. Voor de duidelijkheid: (uit de dikke van Dalle) pri·mi·tief (bijvoeglijk naamwoord; primitiviteit) 1 behorend tot het vroegste stadium in een ontwikkeling, met name van het leven en de maatschappij 2 (primitiever, primitiefst) gebrekkig 3 (beeldende kunst) behorend tot die periode die aan de Italiaanse renaissancekunst voorafging 4 van de eerste orde Veel succes met het maken van de toets Inleiding Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Vraag 5 Vraag 6 Vraag 7 Vraag 8 Vraag 9 Vraag 10 Bron 1 Bron 1 Bron 2 Bron 3 Bron 4 Bron 5 Bron 6 Bronnen

4 Lees bron 2. Noem drie redenen waarom het niet als kunst werd
Inleidende vraag De benaming ‘primitieve kunst’ is ontstaan in het begin van de twintigste eeuw. Voor deze tijd werden deze objecten niet als kunst gezien maar als gebruiksvoorwerpen. In de gouden eeuw was het populair om deze voorwerpen - die door de VOC meegebracht werden uit landen zoals Afrika, Amerika, Australië en het Oceaniësche gebied - te verzamelen. De VOC bracht o.a. kledingstukken, wapens, beeldjes en maskers mee. Inleiding Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 Lees bron 2. Noem drie redenen waarom het niet als kunst werd beschouwt in de gouden eeuw. Vraag 4 Vraag 5 Vraag 6 Vraag 7 Vraag 8 Vraag 9 Vraag 10 Bron 1 Bron 1 Bron 2 Bron 3 Bron 4 Koningsmasker. Cameroon, Tikaar. Zgn. olifantsmasker, versierd met koninklijke kauri schelpen en kralen in diverse kleuren. L. 18 cm. Monumentale koningspijp. Cameroon, Bamoun. Met afbeeldingen van koning en koningin. Voorzien van de dubbelkoppige slang en de hagedis als koninklijke symbolen. De koning draagt een vruchtbaarheidshoorn en zit op een troon. De koningin draagt de koninklijke rok. H. 304 cm. Bron 5 Bron 6 Bronnen

5 Gebruik als hulpbron Bron 3
Inleidende vraag Primitieve kunst verschilt sterk van de westerse kunst van die tijd. Primitieve kunst neigt bewust naar het Mysterieuze en esoterische en is ontstaan door nauwe samenhang met religie en magie. De exacte betekenis van een magisch voorwerp of een religieus masker bleef voorbehouden aan ingewijden, soms een kleine groep binnen een gemeenschap. Door de komst van de Europeanen is er veel verloren gegaan. Door ziektes en door Christendom. Inleiding Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Vraag 5 Vraag 6 Vraag 7 De Polynesiërs werden door missionarissen afgeschilderd als beeldvereerders. Ontkracht deze stelling in twee zinnen. Gebruik als hulpbron Bron 3 Vraag 8 Vraag 9 Vraag 10 Bron 1 Bron 1 Bron 2 Bron 3 Bron 4 Bron 5 De god A’a Rurutu, Austal-Eilanden gedateerd voor 1821 gemaakt van ijzerhout hoogte 112 Bron 6 Bronnen

6 Inleidende vraag Een Sjamaan is een man (met hoge uitzondering een vrouw) die door zijn contact met geesten het weer kan beheersen, de toekomst kan voorspellen en vooral de zieken en geestelijk gestoorden kan genezen. Inleiding Vraag 1 Je wordt een sjamaan door een traumatische ervaring of door het erven van de functie. De beginnende sjamaan moet op zoek naar een geest die bereid is om hem te helpen, meestal een ziel van een zeezoogdier of een landdier, waarbij de otter als de machtigste werd beschouwt. De geesten waar de sjamaan contact mee heeft staan tussen de stervelingen en de schepende goden. Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Vraag 5 Vraag 6 Vraag 7 Is dit geloof of is het magie? Noem een argument voor geloof en een argument voor magie. Gebruik hiervoor bron 3. Vraag 8 Vraag 9 Vraag 10 Bron 1 Bron 1 Bron 2 Bron 3 Bron 4 Bron 5 Bron 6 Rituele dans door Siberische sjamaan in vogelkostuum. Bronnen

7 Beschrijf dit masker geef 4 eigenschappen
Inleidende vraag Hier zie je een Tsimshian masker van een zeegeest. Dit soort maskers werd door de sjamaan zelf gemaakt of door houtsnijders onder leiding de geesten uitbeelden met wie hij in contact stond. Inleiding Vraag 1 De sjamaan daagt maskers om de geest die hem bijstond te belichamen. Voor verschillende gelegenheden had hij ook verschillende maskers, dus werd hij door anderen geesten begeleid. De maskers zijn dus niet als kunst bedoelt maar als gebruiksvoorwerp. Het masker maakte de drager ervan tot iemand anders. Zonder het masker was de sjamaan gelijk aan elk ander lid van zijn gemeenschap. Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Vraag 5 Vraag 6 Beschrijf dit masker geef 4 eigenschappen Vraag 7 Vraag 8 Vraag 9 Vraag 10 Bron 1 Bron 1 Bron 2 Sjamanenmasker van een zeegeest Tsimshian-beeldhouwer gemaakt, 54,6 cm lang Gesneden en beschilderd hout Bron 3 Bron 4 Bron 5 Bron 6 Bronnen

8 Inleidende vraag Eind negentiende eeuw kwam uit de romantiek, de kunststroming waarin kunstenaars de natuur boven de cultuur stelden, het primitivisme voort. Deze kunstenaars deelden een grote belangstelling voor primitieve kunst. Onder primitivisme ofwel primitivistische kunst verstaan we dan ook het nastreven en in zich opnemen van een primitieve manier van kunst maken. Inleiding Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 Waar was de belangstelling van de avant-garde schilders voor de uitheemse kunst op gebaseerd? Geef je antwoord in minstens twee zinnen. Vraag 4 Vraag 5 Vraag 6 Vraag 7 Vraag 8 Vraag 9 Vraag 10 Bron 1 Bron 1 Bron 2 Bron 3 Bron 4 Bron 5 Bron 6 Picasso in zijn atelier in de Bateau Lavoir, 1908 Bronnen

9 Inleidende vraag Les Demoiselles d’Avignon is een revolutionair werk waarin ruimte en structuur op een geheel nieuwe wijze worden benaderd. Inleiding Vraag 1 A. Bekijk Bron 4. Op welke manier breekt het schilderij met de conventionele schilderstraditie van de negentiende eeuw? Noem 2 verschillen. Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Vraag 5 B Wat voegen de Afrikaanse motieven toe aan de betekenis van het kunstwerk? Vraag 6 Vraag 7 Vraag 8 Vraag 9 Vraag 10 Bron 1 Bron 1 Bron 2 Bron 3 Bron 4 Zie Bron 3. Les Demoiselles d'Avignon. Pablo Picasso. 1907 Olieverf op doek , x cm Bron 5 Bron 6 Bronnen

10 A. Belijk de afbeeldingen en noem 3 beeldende verschillen.
Links zie je een voorbeeld van de academische stijl tegen het einde van de negentiende eeuw. Daarnaast, uit dezelfde periode en met hetzelfde thema een primitivistisch schilderij. Inleidende vraag Inleiding A. Belijk de afbeeldingen en noem 3 beeldende verschillen. Vraag 1 B. Leg aan de hand van je antwoord bij vraag A uit welke stijl je beter bij het thema vindt passen en waarom. Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Vraag 5 Vraag 6 Vraag 7 Vraag 8 Vraag 9 Vraag 10 Bron 1 Bron 1 Bron 2 Bron 3 Bron 4 Bron 5 Bron 6 The Pardon in Brittany Pascal Dagnan-Bouveret, 1886 Olieverf op doek, 114,6cm x 84,8 Women in a Meadow/ Pardon at Pont-Aven Emile Bernard Breton, 1888, Olieverf op doek, 92 x 74 cm Bronnen

11 Inleidende vraag Les fauves (De Wilden) In geschriften over moderne kunst uit het eerste decennium van de twintigste eeuw werden termen als ‘primitief’, ‘expressief’ en ‘decoratief’ vaak gebruikt om de waarde aan te geven van de ‘moderne’ of avant-gardistische kwaliteiten van de betreffende werken. Inleiding Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 Lees Bron 5 en noem twee tegenstellingen die in het schilderij verenigt worden. Vraag 4 Vraag 5 Vraag 6 Vraag 7 Vraag 8 Vraag 9 Vraag 10 Bron 1 Bron 1 Bron 2 Bron 3 Bron 4 Bron 5 Bron 6 Le bonheur de vivre (The Joy of Life), Henri Matisse, ,Olieverf op doek 175 x 241 cm Bronnen

12 Number 1A, Jackson Pollock, (1948) 172,7 x 264,2 cm.
Inleidende vraag De moderne primitivistische kunstenaars zagen zichzelf als spiritueel nageslacht van primitieve stammen, kinderen, gekken en andere achtergestelden. De functie van hun werk was om tegen de gestelde orde van het Westen in te gaan. Om dit te bereiken probeerden ze de regelloze werkwijze van de oermens te laten herleven en vorm te geven aan moderne mythes. De kunstenaar was dus een soort sjamaan. Bij niemand is deze rol duidelijker dan bij Jackson Pollock. Inleiding Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Noem drie punten waaruit de invloed van primitieve culturen blijkt op het werk van Jackson Pollock. Raadpleeg bron 6. Vraag 5 Vraag 6 Vraag 7 Vraag 8 Vraag 9 Vraag 10 Bron 1 Bron 1 Bron 2 Bron 3 Bron 4 Bron 5 Bron 6 Number 1A, Jackson Pollock, (1948) 172,7 x 264,2 cm. Bronnen

13 Inleidende vraag Om deze laatste opgave te beantwoorden kan je eventueel nog de voorgaande bronnen bekijken en lezen. Inleiding Vraag 1 Welke esthetische of technische kenmerken van “primitieve” driedimensionale sculpturen” (Vooral Figuren en maskers) kan je terug vinden in schilderijen van de Primitvisten? Noem minstens twee Kenmerken Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Vraag 5 Vraag 6 Vraag 7 Vraag 8 Vraag 9 Vraag 10 Koninginnenbeeld. Cameroon. Voorstellende de koningin als moeder van alle tweelingen. Gezeten op een stoel met de tweeling in haar handen en een groter kind op haar rug. Tweelingen waren uitsluitend koninklijk bezit. Het beeld is vervaardigd van klei. H. 57 cm. Bron 1 Bron 1 Terracotta slavenbeeld. Cameroon, Bamoun. Mannelijk figuur met bolle wangen en bolle buik. Om nek, handen en voet(en) draagt hij slavenarmbanden. Op de rug bevindt zich een opening waarin palmolie werd gegoten. Mogelijk een grafbeeld. H. 20 cm. Bron 2 Bron 3 Bron 4 Bron 5 Stel houten vruchtbaarheidsbeelden. Cameroon, Bamoun. Versierd met glazen kralen. De hoofden bezet met kauri schelpen. H. 98 cm. Bron 6 Bronnen

14 Inleidende vraag Tijdens de jaren van de VOC en de kolonisatie werden er tentoonstellingen gehouden om de Europeanen de anderen wereldbewoners te laten zien. Carl Hagenbeck, een Duitse handelaar in wilden dieren, organiseerde vanaf 1874 op groten schaal Volkstentoonstelingen. Deze werden gehouden in de lokalen dierentuinen. De tentoonstellingen waren een groot succes. In Nederland was er de tentoonstelling “De wilden van Afrika”. De brochure bij de tentoonstelling informeerde de bezoekers dat de tentoongestelde 'meer op apen dan mensen lijken' maar 'ondanks hun woestheid zijn deze Bosjesmannen niet gevaarlijk, zelfs de meest vreesachtige kan u met de grootste gerustheid naderen en betasten'. Inleiding Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Vraag 5 Vraag 6 Vraag 7 Vraag 8 Vraag 9 Vraag 10 Bron 1 Bron 1 Saartjie Baartman, een jonge Khoi-Khoi ('Hottentot') vrouw werd rond 1800 door Nederlandse kolonisten in Zuid-Afrika verkocht aan een Britse scheepsarts. Deze liet haar in Londen als de 'Hottentot Venus' op kermissen optreden waar ze haar achterwerk moest laten zien. Bron 2 Bron 3 Bron 4 Bron 5 Bron 6 Bronnen

15 het aanbidden van het door mens gemaakte beeld.
Inleidende vraag We zien hier A’a de god geworden voorvader van de heersende familie op het eiland Rurutu. Uitgebeeld met zijn nakomelingen die de plaats innemen van zijn fysieke kenmerken. De fallische vorm van het figuur onderstreept de voortplantingssymboliek. Een beeld zoals dit werd door de Polynesiërs gezien als een ritueel beeld waar de geest van een god door middel van rituelen tijdelijk naar toe kon worden gelokt. Inleiding Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Vraag 5 Vraag 6 Vraag 7 Vraag 8 Vraag 9 Vraag 10 Beeldenverering: het aanbidden van het door mens gemaakte beeld. Bron 1 Bron 1 Bron 2 Bron 3 Bron 4 ma·gie (dev)   1 alle manieren waarop de mens de natuurlijke krachten probeert te domineren met behulp van bezweringen, drankjes enz. gods·dienst (dem) 1 geheel van de leerstellingen en plechtigheden van een volk of kerkgenootschap   2 (geen meervoud) verering, aanbidding van God Bron 5 Bron 6 Bronnen

16 Inleidende vraag Vernoemd naar een uitgaanswijk in Barcelona, waar Picasso vandaan komt, is het werk bedoeld om te choqueren door middel van uitgesproken erotiek maar vooral de complete ‘lelijkheid’ ervan. Picasso deed hiermee een uitspraak, niet over de lichamelijke zedeloosheid maar over de verspilling, ziekte, lelijkheid en genadeloosheid van het leventje dat deze dames leidden. Inleiding Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Vraag 5 Vraag 6 Vraag 7 Vraag 8 Vraag 9 Vraag 10 Bron 1 Bron 1 Bron 2 Bron 3 Bron 4 Bron 5 Bron 6 Picasso was al met het revolutionaire kunstwerk begonnen voor hij de Afrikaanse sculpturen had gezien maar het aanschijn hiervan gaf wel de doorslag voor het uiteindelijke resultaat. Bronnen

17 Het problematische van het etiket ‘primitief’ en zijn
Inleidende vraag Critici ergerden zich rond het jaar 1905 dood aan een groep jonge progressieve kunstenaars, de Fauvisten genaamd. Hun fleurige schilderijen zorgden voor hevige opschudding, zoals van avant-gardisten verwacht kan worden, en kregen het etiket ‘wilde beesten’(les fauves) opgeplakt vanwege hun instinctieve, spontane expressie. De schilder Henri Matisse kan wel de wilde onder de wilden genoemd worden aangezien zijn werk de meest uitgesproken kenmerken van deze nieuwe beweging belichaamt. (zie: De Vrouw met de Hoed, 1905). Inleiding Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Vraag 5 Vraag 6 Vraag 7 Het problematische van het etiket ‘primitief’ en zijn verschuivende betekenis in de kunstbeschouwing van de vroege twintigste eeuw wordt versterkt als we proberen om de Fauvisten te definiëren. Critici gebruiken vaak de termen ‘barbare’, te vertalen als ‘primitief’ of ‘barbaars’ om hun werk te omschrijven. De schijnbaar naïeve aspecten van schilderijen als bijvoorbeeld De vrouw met de Hoed werd gezien als bewijs voor het gebrek aan artistieke bevoegdheid, ook wel beschreven als ‘niets te maken hebbend met schilderen de barbaarse en naïeve sport van een kind dat speelt met kleurtjes.’ De associatie met kinderlijk schilderen was een veelvoudig voorkomend commentaar. Zulke benadering van de artistieke expressie kon ook iets te maken hebben met de geschriften van Nietzsche die al in de late negentiende eeuw in Frankrijk werden verspreid en die enthousiast ontvangen werden door vele schrijvers en intellectuelen. In zijn ‘Die Geburt der Tragödie’ ontwikkelt hij de theorie van een absoluut contrast in de esthetische beleving. Waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen een apollinisch (doordacht en beheerst) en een dionysisch (extatisch, onbeheerst) aspect. Beide elementen zijn in meer of mindere mate in een kunstwerk vertegenwoordigd. Vraag 8 Vraag 9 Vraag 10 Bron 1 Bron 1 Bron 2 Bron 3 Bron 4 Bron 5 Bron 6 Bronnen

18 Inleidende vraag Inleiding Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Vraag 5 Vraag 6 Vraag 7 Vraag 8 Vraag 9 Vraag 10 Bron 1 Bron 1 Bron 2 Bron 3 Na het lezen van het artikel “Primitieve Kunst en Picasso” van John Graham uit 1937 raakte Pollok zeer geïnteresseerd in Picasso. In dit artikel staat dat alle mensen zijn verbonden en dat ze allemaal geraakt kunnen worden door gelijkende onderbewuste symbolen en afbeeldingen. Toen Pollock in therapie zat vanwege zijn alcoholverslaving heeft hij vele psychoanalytische tekeningen gemaakt die een vreemde gelijkenis hadden met tekeningen van Picasso. Ze leken op werken van oeroude culturen, bevatten semi-menselijke monsters, gehoornde maskers met scherpe, dolkachtige tongen in allerlei vormen. Primitivisme was een populair soort esthetiek en Pollock koos een cultuur ‘dichter bij huis’ om visueel te onderzoeken. Bron 4 Bron 5 Bron 6 A Bronnen Meer Infomatie

19 Inleidende vraag Inleiding Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Vraag 5 Vraag 6 Vraag 7 Vraag 8 Vraag 9 Vraag 10 Bron 1 Bron 1 Bron 2 Nog sterker dan zijn werk tussen 1942 en 1946, de archetypische beelden en mythische thema’s, zijn de gedruppelde abstracties die hij erna maakte. De gelijkenis ligt er minder duidelijk bovenop maar is dieper geworteld in de primitieve stammen op het gebied van formele en spirituele gebruiken. Pollock’s ambitie om te schilderen maakte hem ontvankelijk voor de mogelijkheden die lagen in grotschilderingen, onder andere door de veranderlijke ondergrond. Bron 3 Bron 4 Bron 5 Bron 6 B Bronnen

20 Auteurs van deze oefenexamen Melissa Kempeners en Lucia Bezegová
Inleidende vraag Auteurs van deze oefenexamen Melissa Kempeners en Lucia Bezegová Boeken Honour en Fleming “Algemenen kunstgeschiedenis” eerste druk 1988, meulenhoff C. Rhodes “Primitivism and modern art” eerste druk 1994, Thames and Hudson, Londen Gill Perry “Primitivism, Cubism, Abstaction. The Early Twentieth Century” eerst druk 2993, The Open University Internet: Hessink “Etnografica” laatst bewerkt september 2002 het Rijksmuseum voor Volkenkunde “Wat is primitieve en primitivistische kunst? Zijn er stijlcriteria die een primitieve of primitivistische stijl karakteriseren?” Dr. Mattijs van de Port “Lachen om die 'primitievelingen' op TV” laatst bewerkt 26/4/2007 Woordenboek “De Dikke van Dale” Inleiding Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3 Vraag 4 Vraag 5 Vraag 6 Vraag 7 Vraag 8 Vraag 9 Vraag 10 Bron 1 Bron 1 Bron 2 Bron 3 Bron 4 Bron 5 Bron 6 Bronnen