Cognitieve revalidatie & MS

Presentatie over: "Cognitieve revalidatie & MS"— Transcript van de presentatie:

1 Cognitieve revalidatie & MS
Akkelies Wensink Revalidatiearts Zoals Ineke reeds heeft aangegeven komen cognitieve veranderingen veel voor bij MS. Desondanks stonden Inderdaad lange tijd de fysieke gevolgen van MS op de voorgrond en werden de cognitieve gevolgen als minder belangrijk gezien. De laatste 20 jaar gelukkig groeiende belangstelling cognitie en is het regelmatig een gespreksonderwerp in de spreekkamer van de neuroloog. Vanuit de revalidatie zijn wij hier erg blij mee en ik vind het ook een heel goed teken dat er een themamiddag georganiseerd is over dit onderwerp. M.n. in de vroege fase van MS moet het 1 van de belangrijkste aandachtspunten zijn, zeker gezien de hoge impact op sociaal-maatschappelijk functioneren waaronder werk, opleiding, sociaalfunctioneren en relationeel functioneren. Hierdoor ontstaat er een vermindering van de kwaliteit van leven. Milde cognitieve stoornissen kunnen zich vanaf het begin van het ziektebeeld manifesteren (vooral het tempo van informatieverwerking en geheugen). Sommige patiënten leiden aan cognitieve stoornissen terwijl er geen of zeer geringe fysieke problemen zijn. Bij de chronische progressieve vormen van MS (PP-MS en SP-MS) komen meer en ernstiger cognitieve stoornissen voor dan bij het relapsing-remitting type.

2 Opbouw voordracht MS en cognitie Wat u zelf kunt doen
Revalidatiemogelijkheden→ cognitieve revalidatie Mijn doel op het eind van mijn praatje is dat u meer inzicht heeft in de relatie tussen MS en cognitie, dat u weet wat u zelf kunt doen als u beperkt wordt door de aanwezige cognitieve problemen en wat de revalidatiemogelijkheden zijn.

3 Cognitie & MS Definitie cognitie Het geheugen De concentratie
Lastig opnemen van complexe materie, tempo van informatie verwerking Definitie cognitie: letterlijk= kennis, echter dit moet in de ruimste zin opgevat worden. Cognitie zijn alle mentale processen die betrokken zijn bij het opnemen, opslaan en gebruiken van informatie. Op 1 of meerdere van deze gebieden kunnen zich problemen voordoen bij MS. In de praktijk zien wij bij MS-patiënten een grote variatie in de cognitieve stoornissen. Meestal gaat het om een beperkt aantal cognitieve functies dat is aangedaan. Cognitieve functies als, oriëntatie in tijd, plaats en persoon, lezen en rekenen zijn over het algemeen niet gestoord bij mensen met MS. Het opnemen van nieuwe informatie dan wel traagheid van informatieverwerking blijkt echter wel vaak problemen op te leveren. Ook kunnen er problemen zijn met o.a. het geheugen, de concentratie en plannen en organiseren. Aandachtsstoornissen kunnen tot communicatieproblemen leiden, o.a. ook tussen patiënten en behandelaars.

4 Cognitieve achteruitgang
Direct door MS Indirect door MS Direct door MS: wanneer plaques en ontstekingen in het CZS hiervoor verantwoordelijk zijn. De grootte van de cerebrale plaquevorming is geen betrouwbare voorspeller. MRI met contrast: relatie tussen mate van schade en cognitief functioneren→ veel studies naar gedaan met tegenstrijdige uitkomsten. Met de nieuwe mogelijkheden van beeldvormend diagnostiek in combinatie met een betere beschrijving van de diverse stadia van MS is het mogelijk dat deze relatie in de toekomst beter aangetoond kan worden. Indirect door MS: wanneer een cognitieve storing veroorzaakt wordt door o.a. emoties en/of lichamelijke klachten. Onderscheid is belangrijk met oog op het samenstellen van een programma gericht op het beter omgaan met de stoornissen.

5 Indirecte oorzaken cognitie↓
Psychologische problemen Depressies/ ernstige verwerkingsproblemen Moeheid Slaapproblemen Stress Pijn Medicijnen Leeftijd Psychologische problemen: MS brengt onvermijdelijk emotionele reacties met zich mee en emoties hebben een grote invloed op het cognitief functioneren. Zo zal het opnemen van nieuwe informatie of het interpreteren hiervan minder makkelijk verlopen wanneer men boos of verdrietig is. Ook de concentratie zal afnemen naarmate er meer emoties aanwezig zijn. Veel mensen die de diagnose MS hebben gekregen hebben moeite met het onvoorspelbare verloop van de ziekte, echter wanneer dit eenmaal verwerkt is zal hun functioneren weer verbeteren, ook op cognitief niveau. Andere emotionele stoornissen zijn: bipolaire stoornissen, pathologisch lachen- huilen, euforie, psychose. Depressies: komt bij ca. de helft van alle mensen met MS voor. Een depressie kan vanuit het ziektebeeld voortkomen doordat er beschadigingen zijn veroorzaakt, echter een depressie kan ook voortkomen uit het gegeven dat men aan een chronische onvoorspelbare ziekte lijdt. Bij een depressie komen cognitieve functiestoornissen zoals; gedragsveranderingen, traagheid in denken en handelen en verminderde concentratie vaak voor. Er dient dan ook altijd uitgevraagd te worden of er sprake is van verwerkingsproblemen. Het is lastig om depressie bij MS te diagnosticeren omdat veel verschijnselen een overlap hebben met andere symptomen van MS. Toch is het van belang omdat depressie een vorm van stress is en daarmee tot exacerbatie van het ziektebeeld kan leiden. Helaas wordt depressie vaak ondergediagnostiseerd. De belangrijkste symptomen: irritatie, frustratie, slaapstoornissen, verminderde eetlust, geheugen en concentratieproblemen en vermoeidheid. Vermoeidheid: is een van de klachten die het meest voorkomen bij MS. Vermoeidheid ongeacht of het voortkomt vanuit de ziekte of vanuit psychologische problemen kan cognitieve functiestoornissen veroorzaken. Slaapproblemen: circa 1/3 van alle mensen met MS hebben hiermee te maken. Een slechte nachtrust brengt op den duur vermoeidheidsverschijnselen met zich mee waardoor ook het cognitieve functioneren aangedaan wordt. Stress: Veel patiënten melden dat stress de kans op een exacerbatie vergroot hoewel dit proces niet goed duidelijk is. In hedendaagse studies wordt deze samenhang wel bevestigd. Hoe dan ook stress kan veel kwalijke gevolgen hebben op langere termijn zoals o.a. op het cognitief functioneren. De grens die gehanteerd kan worden ligt bij ieder individu anders, net als de wijze waarop met stress omgegaan wordt. De ene persoon zal het van nature beter af gaan dan de ander. Door het leren van copingstylen kan men leren beter met stress om te gaan, waardoor ook het cognitief functioneren kan verbeteren. Pijn: soms hebben mensen met MS veel last van pijn. Wanneer de pijn langdurig is kan het zijn dat hier stress uit voortkomt waardoor de stress weer invloed kan hebben op de cognitie. Medicijnen: er zijn medicijnen die soms gebruikt worden voor o.a. symptoombestrijding die een negatieve invloed hebben op het cognitief functioneren, o.a. slaapmiddelen of middelen tegen depressiviteit hebben een negatief effect. Leeftijd: ieder die ouder wordt krijgt te maken met teruglopende cognitieve prestaties. Ook hier zien we vaak een lichte vergeetachtigheid ontstaan die niet ernstig van aard behoeft te zijn. Wel is het goed om te weten of dit voortkomt vanuit de leeftijd of vanuit een van de andere aspecten. Hiervoor kan een NPO aangevraagd worden. Het mag inmiddels duidelijk zijn dat de relatie tussen MS en cognitie van meerdere kanten bekeken dient te worden.

6 Wat kunt u zelf doen? Herkennen
Gerelateerd aan MS of psychologische situatie Verwijzing revalidatiearts of NPO via neuroloog Wat kunt u zelf doen? De cognitieve functiebeperkingen leren herkennen. Het is altijd goed om er met anderen over te spreken om te kijken of ook zij deze klachten bij u herkennen. Voor u zelf bepalen of de beperkingen voort kunnen komen vanuit een psychologische situatie of vanuit MS Zo nodig verwijzing HA en/of neuroloog naar revalidatiearts of via neuroloog eerst NPO→ intake revalidatiearts, deze bepaalt of PRB zinvol kan zijn.

7 Casus Annemiek Annemiek heeft diep in haar hart iets bemerkt wat haar zorgen baart en waar ze met niemand over durft te spreken. De laatste maanden merkt ze dat ze de teksten van haar studie niet zo makkelijk meer op kan nemen. Ze moet soms een hoofdstuk wel vijf of zes keer doorlezen voordat ze begrijpt wat er staat. Ook vindt ze het lastiger worden om verbanden te gaan leggen tussen verschillende zaken. Ze besluit om hierover eens met haar behandelend neuroloog te gaan praten.

8 Wat kunt u zelf doen? Herkennen
Gerelateerd aan MS of psychologische situatie Verwijzing revalidatiearts of NPO via neuroloog Wat kunt u zelf doen? De cognitieve functiebeperkingen leren herkennen Voor u zelf bepalen of de beperkingen voort kunnen komen vanuit een psychologische situatie of vanuit MS Zo nodig verwijzing HA en/of neuroloog naar revalidatiearts of via neuroloog eerst NPO→ intake revalidatiearts, deze bepaalt of PRB zinvol kan zijn.

9 Casus tijdschrift MenSen
“ik weet dat mijn geheugen soms wat minder is, meestal het gevolg van vermoeidheid of concentratie problemen. Ik dacht nog wel van mezelf dat mijn strak bijgehouden agenda en lijstjes maken prima methoden zijn om niks te vergeten, maar het werkt toch niet altijd. Mijn omgeving vertelt me dat zij die geen MS hebben ook vaak dingen vergeten en dat ik er niet zo´n punt van moet maken, maar toch vond ik het heel erg vervelend dat ik de telefoondienst helemaal vergeten was…”

10 Wat kunt u zelf doen? Herkennen
Gerelateerd aan MS of psychologische situatie Verwijzing revalidatiearts of NPO via neuroloog Wat kunt u zelf doen? De cognitieve functiebeperkingen leren herkennen Voor u zelf bepalen of de beperkingen voort kunnen komen vanuit een psychologische situatie of vanuit MS Zo nodig verwijzing HA en/of neuroloog naar revalidatiearts of via neuroloog eerst NPO→ intake revalidatiearts, deze bepaalt of cognitieve revalidatie zinvol kan zijn. Belangrijkste indicaties voor kort of uitvoerig onderzoek zijn: Klachten van de patiënt over cognitieve problemen thuis en op het werk. Klachten van de werkgever over toenemend disfunctioneren. Klachten van de patiënt over cognitieve problemen waardoor zijn revalidatie gehinderd wordt. Klachten van een MS patiënt met een relapsing remitting vorm van MS, die niet eerder cognitieve klachten ondervond. NB Het routinematig aanbieden is weinig zinvol en onnodig kostenverhogend. Doel van het NPO: Inventariseren van cognitieve stoornissen Inventariseren van sterke en zwakke cognitieve functies Voorkomen van misverstanden.

11 Cognitieve revalidatie (CR)
Definitie Omvat die behandelmethoden, die gericht zijn op het verbeteren van het vermogen om informatie uit de omgeving te verwerken en te gebruiken.

12 Cognitieve revalidatie (CR)
Multidisciplinair Revalidatiearts Psycholoog Ergotherapeut Maatschappelijk werker Cognitietherapeut Waar? Ketenzorg Uit literatuur onderzoek is gebleken dat Cognitieve therapie als monotherapie gericht op het verbeteren van de aanwezige cognitieve stoornissen geen verbetering geeft. Wel heeft het een duidelijke meerwaarde als onderdeel van een multidisciplinaire behandeling en dan vooral gericht op het leren omgaan met de aanwezige stoornissen. Revalidatiearts: coördinatie. Uitsluiten indirecte oorzaken van het verminderd cognitief functioneren, zo nodig overleg neuroloog en/ of huisarts ter uitsluiting andere oorzaken dan wel farmacologische interventie. Psychologie: intakegesprek waarin inventarisatie problemen, zo nodig aanmelden voor NPO, uitleg uitslag NPO met vertaalslag naar praktijk. Duidelijkheid copingstyle (= manier waarop iemand zijn problemen tracht op te lossen): een passieve copingstyle en vermijding hebben een negatieve invloed op stemming en cognitief functioneren. Begeleiden verwerking en acceptatie, educatie. Ergotherapie: dagindeling, belasting/ belastbaarheid, observatie cognitief functioneren a.d.h.v. praktische activiteiten. MW: inzicht thuissituatie/ werk, voorlichting/ begeleiding partner→ NB betrekken partner is erg belangrijk. Veel partners constateren dat hun verzorgende taak ten koste gaat van het onderhouden van hun sociale netwerk of schadelijk is voor hun carrière. CT: volgt WAAR geboden: RC, sommige revalidatieafdelingen van algemene ziekenhuizen en heel soms in VPH KETENZORG: Goede samenwerking met neurologen, MS verpleegkundigen, zo nodig psychiater, ambulante begeleiders, MS-patiënten verenigingen.

13 Aandachtspunten CR Inzicht Acceptatie
Reductie stress, depressie, vermoeidheid Compensatiestrategieën Geheugentraining Aanpassen woon- en werksituatie Structureren/ grens belastbaarheid Aangepast communiceren Insteek aangaande het leren omgaan met cognitieve functiestoornissen: Inzicht krijgen en geven in de stoornissen in een vroeg stadium (de resultaten van het NPO leveren een bijdrage aan de bewustwording en maken de patiënt toegankelijker voor adviezen en leefregels). Acceptatie: het accepteren van een cognitieve stoornis als een gegeven is niet hetzelfde als je erbij neerleggen. Het vraagt om een andere benadering welke in het begin als een nederlaag ervaren kan worden. Bijstellen zelfbeeld, vaak ontkenning. Preventie of reductie van stress, vermoeidheid en depressie om progressie MS te reduceren. Een goed inzicht krijgen in de factoren die ten grondslag liggen aan de stress, vermoeidheid en depressie. Zo mogelijk oorzaken wegnemen, aanpassen coping, omgeving en medicatie overwegen (SSRI bij depressie en methylphenidate of amantedine bij vermoeidheid). Compensatiestrategieën (gebruik van interne/ externe geheugenstrategieën) Geheugentraining Aanpassen van de woon- en werksituatie: begeleiden bij arbeid om arbeidsongeschiktheid uit te stellen of zo mogelijk arbeidsreïntegratie, eventueel aanpassing werk. Ondersteuning als adequaat zelfstandig sociaal/ maatschappelijk functioneren niet meer gaat (BZW). Aandacht voor de gevolgen voor relatie/ partner. Structureren/ Herkennen van de grens van belastbaarheid Gebruik van aangepaste vormen van communiceren

14 Casus Paul Paul ergert zich steeds meer aan het feit dat hij soms een dag bezig is met iets waar hij anders een uur voor nodig had, en dat zijn benen niet altijd betrouwbaar zijn waardoor hij nogal valt. Hij wordt kribbig en krijgt steeds vaker ruzie met zijn vrouw en is ongeduldig naar zijn kinderen. Tijdens zijn werk is steeds vaker zijn concentratie minimaal. Toch blijft Paul weigeren toe te geven aan de beperkingen die hij door MS heeft gekregen.

15 Aandachtspunten CR Inzicht Acceptatie
Reductie stress, depressie, vermoeidheid Compensatiestrategieën Geheugentraining Aanpassen woon- en werksituatie Structureren/ grens belastbaarheid Aangepast communiceren Insteek aangaande het leren omgaan met cognitieve functiestoornissen: Inzicht krijgen en geven in de stoornissen in een vroeg stadium Acceptatie Preventie of reductie van stress, vermoeidheid en depressie om progressie MS te reduceren. Een goed inzicht krijgen in de factoren die ten grondslag liggen aan de stress, vermoeidheid en depressie. Zo mogelijk oorzaken wegnemen, aanpassen coping, omgeving en medicatie overwegen (SSRI bij depressie en methylphenidate of amantedine bij vermoeidheid). Compensatiestrategieën (gebruik van interne/ externe geheugenstrategieën): gericht op het beter omgaan met de problemen. Geheugentraining (bv iedere dag kruiswoordpuzzel maken) Aanpassen van de woon- en werksituatie: begeleiden bij arbeid om arbeidsongeschiktheid uit te stellen of zo mogelijk arbeidsreïntegratie, eventueel aanpassing werk. Ondersteuning als adequaat zelfstandig sociaal/ maatschappelijk functioneren niet meer gaat (BZW). Aandacht voor de gevolgen voor relatie/ partner. Bv bij een patiënt met geheugenproblemen met huisgenoten afspreken de alledaagse voorwerpen consequent op dezelfde plaats op te bergen. Structureren/ Herkennen van de grens van cognitieve belastbaarheid. Tijdig afwisselen van cognitieve inspanning met rustmomenten. Gebruik van aangepaste vormen van communiceren. Bv vraag aan je gesprekspartner of ze zoveel mogelijk korte, enkelvoudige zinnen in het gesprek willen gebruiken. Voorkomen van misverstanden.

16 Conclusie Schade op cognitie in vroeg stadium
Gevolgen voor psycho-sociaal-maatschappelijk functioneren Stress en invloed op het beloop Meerwaarde cognitieve revalidatie Compensatiestrategieën/ hulpmiddelen/ inzicht Begeleidt op tijd!!! De gevolgen van de schade op cognitie zijn in een vroeg stadium aanwezig met de nodige gevolgen voor het psycho-sociaal-maatschappelijk functioneren. Dit kan tot stress leiden en daarmee het beloop van de aandoening negatief beïnvloeden. CR kan de patiënt helpen beter met zijn cognitieve stoornissen om te gaan, misverstanden in het contact met anderen te voorkomen en de kwaliteit van zijn leven te vergroten. Voorwaarde is dat de CR vooral is gebaseerd is op het aanleren van compensatiestrategieën, het gebruiken van hulpmiddelen en het vergroten van het inzicht bij de patiënt. Aandacht en begeleiding voor deze cognitieve en gedragsverandering in het vroege stadium van MS is daarom van groot belang.

17 Kortom Schroom niet om actie te ondernemen indien cognitieve problemen aanwezig lijken te zijn

18 Cognitieve problemen bij MS Kun je er iets aan doen
Cognitieve problemen bij MS Kun je er iets aan doen? Roos Sevat, cognitietherapeut Welkom, Het afgelopen jaar kregen wij regelmatig vragen vanuit andere centra (revalidatiecentra, ziekenhuizen, verpleeghuizen en thuiszorg) over het aanbrengen van structuur; soms werd ook specifiek gevraagd naar onze agendamap. De tijd die er voor ons (naast ons eigen werk) ingestoken werd om andere centra uit te nodigen of op bezoek te gaan, bleek op een gegeven moment niet meer reëel op te wegen tegen de investering ervoor. Ook kregen de revalidanten daardoor minder behandeltijd. Zodoende is het idee ontstaan om een workshop te organiseren. Voor ons een primeur, dus ook eigenlijk wel een beetje spannend of de vraagstelling aansluit bij jullie verwachting. Aan het eind willen we jullie daarom ook een vragen een reactie op papier te geven. Eerst willen we graag een kennismakingsrondje doen. Jullie hebben allemaal een werkrelatie met mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel en werk in verschillende omgevingen. Een voorstelrondje is daarom geen overbodige luxe (wie je bent, waar je bent en de reden waarom je je ingeschreven hebt voor deze workshop) Mbv een PowerPoint presentatie willen we jullie een beeld schetsen wat wij hier doen aan structuur en hoe we dat doen. Na een korte pauze, willen we jullie ook daadwerkelijk laten ervaren hoe het is om structuur aangeboden te krijgen en hoe het is om deze te geven (vanuit onze werkwijze) Naar aanleiding hiervan we de situaties nabespreken en jullie de gelegenheid geven om vanuit jullie eigen praktijk mogelijke valkuilen of hobbels in de groep te brengen. Tot slot willen een korte evaluatie houden.

19 Casus Dagelijks leven: Problemen Mogelijkheden

20 Stel, iemand vraagt je een presentatie te geven en je hebt MS
Stel, iemand vraagt je een presentatie te geven en je hebt MS. Welke problemen zou je tegen kunnen komen?

21 Oude planningssoftware…….
2 dagdelen nodig  start 2 weken voor congres

22 De meeste mensen met MS Weten dat hun belastbaarheid beperkt is, maar werken nog met oude plannings-software gebaseerd op hun oude mogelijkheden Trekken hun accu vaak volledig leeg, tot er geen reserves meer zijn Passen zich wel aan, maar niet voldoende of niet verstandig

23 Resetten Van groot belang om de planningssoftware te herschrijven, gebaseerd op je huidige mogelijkheden Grote invloed op belastbaarheid (je kunt weer meer) Grote invloed op cognitief functioneren (concentratie, informatieverwerking, geheugen, waarnemen, planning & organisatie)

24 Planningssoftware herschrijven samen met je therapeut
Zoeken naar een verstandige planning van je week/ dag in jouw specifieke situatie Kernwoorden: Proces, tijd, lukt niet ineens (vgl. rugpijn)

25 Interne en externe strategieën
Interne strategieën: Een andere manier van denken Externe strategieën: Het gebruik van hulpmiddelen Uiteindelijk: Een combinatie van zowel interne als externe strategieën waarmee je een cognitief probleem goed kunt compenseren.

26 Interne strategieën planningssoftware resetten
Stop – denk – doe (van de automatische piloot af: Moet het nu?, Moet het persé af?) Bodyscan op gezette tijden uitvoeren Informeren van omgeving (nee zeggen, eindtijd aangeven) Enz.

27 Externe strategieën planningssoftware resetten

28

29 Groepen Gripgroep Lichamelijke vermoeidheid + cognitieve problemen mentale belastbaarheid  grip op je leven kwijt ± 4 deelnemers 8 bijeenkomsten van 1 uur Werkwijze om grip terug te krijgen Tijdgroep Bewustzijn van tijd, tijdsinschatting, plannen, rekenen met tijd Vrije instroom, ± 3 deelnemers Doorgaans ± 8 sessies Individuele opdrachten, plenair bespreken

30 Nieuwe planningssoftware…….
16 uur nodig  - Haalbaar: 4 x per week 1 uur per dag (met pauze) - Marge: 1 week voor onverwachte gebeurtenissen  start 5 weken voor congres

31 Aan de slag: Ideeën verzamelen
Waarom een cognitietherapeut Aan de slag Informatieverwerkingsproblemen Groepen Nieuwe software Interne strategieën Stel dat…..casus Cognitieve problemen, Kun je er iets aan doen? Oude software Externe strategieën Software resetten Problemen met concentreren

32 Interne strategieën Organiseren
Stel de volgende vragen: Wat hoort bij elkaar? (groeperen) Hoe zou dit er in het echt uitzien? (visualiseren) Wat komt eerst? Wat daarna? Zit er een logische volgorde in? Wat is heel belangrijk en wat minder? …….

33 Externe strategieën organiseren

34 Problemen met concentreren
Ik begin te werken, maar ……

35 Interne strategieën concentreren
Voorwaarden: - Genoeg tijd? - Genoeg rust? - Genoeg energie? Stel jezelf de volgende vraag: “Waar zou ik nu mee bezig moeten zijn?” Genoeg pauzemomenten inlassen

36 Externe strategieën concentreren

37 Problemen met informatie verwerken
Ik lees een paar artikelen en delen uit boeken. Ik merk dat ik niet goed begrijp wat er staat. Ehh..?

38 Interne strategieën informatieverwerking
Ik screen eerst grof de hoeveelheid tekst en de opzet ervan Dan lees ik de titel en de samenvatting Ik bedenk vragen over de tekst Met die vragen in mijn achterhoofd lees ik de tekst

39 Externe strategieën informatieverwerking

40 Communicatie-geheugengroep
± 10 deelnemers (dagbehandeling + kliniek) 3 blokken: t.v./ krant/ radio Ieder blok: 3 sessies van elk 1 uur Strategieën voor duidelijk en efficiënt communiceren Strategieën voor informatie verwerken Strategieën voor geheugen

41 Problemen met onthouden
Ik merk dat ik niet kan onthouden wat ik met mijn collega afgesproken heb over de presentatie “Ja, da’s goed”. “Volgende week vrijdag om spreken we weer af op mijn kamer. Dan heb ik mijn opzet af. Als jij dan jouw stukje in Powerpoint hebt gezet kunnen we alles samenvoegen en oefenen. Kun jij hierover dan met de psycholoog bellen? En oh ja, kun je dan ook van tevoren die digitale foto’s naar me mailen?” Ja, eh… volgende keer kom ik bij jou en dan eh.. gaan we verder praten

42 Interne strategieën onthouden
Ik vat samen wat ik met mijn collega afgesproken heb Ik visualiseer dit (ik zie het voor me) Ik tel het aantal te onthouden taken Ik herhaal het thuis nog enkele keren Ik vertel dit aan mijn vriend

43 Externe strategieën onthouden
- Opnamefunctie - Agendafunctie - Taakfunctie Maar natuurlijk ook:

44 Geheugengroep 6 bijeenkomsten van 1 uur
± 4 deelnemers (dagbehandeling) Iedere deelnemer eigen doel Informatie over geheugen Specifieke strategietraining Thuisopdrachten

45 Meerwaarde cognitietherapeut
Hulp bij: Inventariseren van je (cognitieve) problemen Inzicht in je cognitieve problemen Opstellen van reële doelen Stapsgewijs toewerken naar je doelen

46 Vervolg meerwaarde cognitietherapeut
Het vinden van de juiste strategieën bij jouw cognitieve problemen in jouw dagelijks leven Het oefenen en aanscherpen van deze strategieën totdat ze in jouw situatie goed werken Informatie en advies over hulpmiddelen (voorwaarden waar het hulpmiddel aan moet voldoen, adviezen voor goed gebruik)

47 Einde Dank voor de volgehouden aandacht!