Motivationele Gespreksvoering en Peter Vanhoof (modulebeheerder)

Presentatie over: "Motivationele Gespreksvoering en Peter Vanhoof (modulebeheerder)"— Transcript van de presentatie:

1

2 Motivationele Gespreksvoering en Peter Vanhoof (modulebeheerder)
2012 Janke Kock, Carolien Snoei-Faling, Wilma Louwerse, Pascal van Schajik, Steef Merkelbach, Ed Meesters, Edgar Nollen en Peter Vanhoof (modulebeheerder) Presentatie titel Rotterdam, 00 januari 2007

3 Motivationele Gespreksvoering 2012 les 1
Modulehandleiding Motivatie Motivatiecircel Prochaska en DiClemente Motivationele gespreksvoering

4 Modulehandleiding Doel Werkvormen Literatuur Toetsing

5 Motivatie Wat is motivatie? Maak een mindmap van begrippen die je associeert met ‘motivatie’. 5

6 Motivatie: oefening in duo
Bedenk een aspect aan je studie waar je je dubbel over voelt: “Eigenlijk zou ik meer…, maar…” Schat je motivatie om te veranderen in op een schaal van 0 tot 10. Schrijf dit cijfer neer. Voer een gesprek van 3 minuten met je buur. De een start: “Eigenlijk zou ik meer…, maar…” De ander probeert de motivatie op te krikken. Mijn motivatie is nu …. [op schaal 0-10] Noem 2 zaken die je motivatie + of – hebben beïnvloed. Wissel van rol. © Ekklesia Advies 6

7 Wat is motivatie? Motivatie is niet een persoonlijkheidskenmerk
stabiel over de tijd maar, motivatie is de mate van bereidheid tot verandering kan verschillen per moment, per gedrag en per situatie kan beïnvloed worden in de interactie met de veranderaar is een centrale taak voor de veranderaar 7

8 Motivatie Motivatie: Gezien als proces van natuurlijke verandering
dat stapsgewijs verloopt, als een continuüm, waarbij zaken als belang, bereidheid, vertrouwen, gereed zijn, van belang zijn. Het proces kent een op-en-neer verloop. Het is een interactieproces. Selffulfilling prophecies hulpverlener spelen een belangrijke rol. Weerstand: angst dat betekenis gedrag niet erkend wordt, dat er druk tot verandering zal zijn. Weerstand: gevolg van interactie tussen cliënt en hulpverlener

9 Weinig motivatie “Lack of motivation is not a fault for which to blame your clients: It is a challenge for your therapeutic skills” Miller & Rollnick, 1991 © Ekklesia Advies 9

10 Voorbeeldgesprek jeugdgezondheidszorg 

11 Motivatiecircel van Prochaska en DiClemente

12 Fasen van verandering Miller en Rollnick ← Fase 1 → ← Fase 2 →
© Ekklesia Advies 12 12

13 Stadia van verandering
Voor- Overweeg- Stadium Ik heb geen probleem Overweeg- Stadium Enerzijds wil ik anders, maar… Beslis-& voorbereid- Stadium Ik wil anders en we bedenken een plan Actie- Stadium Ik voer het plan uit Onderhoud Stadium Verankeren Terugval- preventie UITVAL UITVAL UITVAL ← Fase → ← Fase → © Ekklesia Advies 13 13

14 Motivatiecircel van Prochaska en DiClemente
De motivatiecircel beschrijft hoe motivatie een proces is met verschillende fases. Het is een beschrijvend en niet normatief model. Het helpt ons op een positieve wijze te kijken naar (het streven naar) gedragsverandering en de bijbehorende moeilijkheden.

15 De Motivatie-cirkel - De voorbeschouwing - De overweging
- De beslissing - De actie - Het behoud - Terugval

16 De voorbeschouwingsfase (precontemplatie)
Gedrag De persoon ziet geen probleem in gedrag (roken, spijbelen, agressief gedrag, …) Men ontkent dat het allemaal zo erg is. Toegeven dat men probleem heeft is niet goed voor zelfbeeld.

17 De voorbeschouwingsfase (precontemplatie)
Gedrag De cliënt ziet vooral voordelen en geen nadelen van zijn gedrag. Hij heeft mogelijk wel andere klachten , b.v. lichamelijke of psychisch-emotionele maar legt niet de link met het “probleemgedrag”. Wanneer de omgeving wel problemen ziet en dat te kennen geeft, dan zal de cliënt vooral last hebben van de reacties van zijn omgeving en vinden dat de omgeving moet veranderen. Men zoekt geen hulp uit eigen beweging, enkel wanneer de druk van de omgeving groot genoeg is.

18 De voorbeschouwingsfase (precontemplatie)
Gewenste interventies: Algemeen: - Contact houden - Gevoel van eigenwaarde doen toenemen - Bewustzijn van probleemsituatie, bezorgdheid vergroten - Besef van verband met ongewenst gedrag doen toenemen Aanbieden samen te onderzoeken of er moeilijkheden zijn of dat de cliënt de omgeving kan geruststellen.

19 De voorbeschouwingsfase (precontemplatie)
Gewenste interventies Posities helder houden: de cliënt, zijn omgeving, de samenleving hebben eigen visie en verwachtingen. De hulpverlener positioneert zich in dit spanningsveld en heeft oog voor de verschillende perspectieven. - Stel open vragen - Luister reflectief - Benoem positieve elementen - Vat samen wat cliënt gegeven heeft, toets af of je goed begrepen hebt. - Uit jouw bezorgdheid over door cliënt geuite klachten. - Spreek vanuit jezelf - Geef neutraal weer wat je gehoord en begrepen hebt. - Trianguleer: cliënt – omgeving (of justitie) die druk zet – jij als hulpverlener.

20 De voorbeschouwingsfase (precontemplatie)
Te vermijden interventies Algemeen: de persoon afwijzen, kleineren, contact verbreken - Confronteren met (ernst van) negatieve gevolgen - De kant kiezen van één van de partijen en de andere proberen overtuigen. - Herhaal niet de positie en interventies (druk uitoefenen) van de ouders of justitie. -Overtuigen -(Ver)oordelen, moraliseren

21 De voorbeschouwingsfase (precontemplatie)
“Schijn”verandering is hier mogelijk onder druk van de omgeving. Men stopt niet echt met gedrag maar men wacht tot de druk van de omgeving afneemt.

22 De overwegingsfase (contemplatie)
Gedrag Bewustwording van probleem: naast voordelen ziet cliënt nu ook nadelen: hij twijfelt over eindbalans van voor- en nadelen, over het al dan niet in staat zijn tot verandering. Twijfel leidt tot onlustvolle spanning. Weten dat verandering nodig is maar er niet toe kunnen beslissen. Overweging, ambivalentie en twijfel waarbij balans nu eens naar de ene kant, dan weer naar de andere kant overhelt.

23 De overwegingsfase (contemplatie)
Gedrag Belemmerende factoren om tot besluitvorming te komen zijn: - een tekort aan bezorgdheid (is iets anders dan weten) over de problemen. - angst prettige aspecten te verliezen en daarvoor niets in de plaats te krijgen. - een te laag niveau van competentie, angst niet instaat te zijn tot verandering. Vaak wordt hier voor het eerst hulp gevraagd.

24 Welke interventies zijn hier wel/niet wenselijk?
Je overweegt gedragsverandering. Wat moeten je moeder en/of vriend vooral (niet) zeggen om je op dit moment te helpen? Wel Niet

25 De overwegingsfase (contemplatie)
Gewenste interventies Algemeen: - inzicht verwerven in de individuele ambivalente gevoelens - ambivalentie doen toenemen stimuleren tot beslissing (tot verandering) - expliciteren ambivalentie, voor- en nadelen van gedrag en van stoppen met gedrag. (evt. beslissingsmatrix opmaken). - Erkennen van complexiteit.

26 De overwegingsfase (contemplatie)
Gewenste interventies Bezorgdheid vergroten door informatie te geven over gedrag, en over pogingen gedrag te veranderen Redenen tot verandering ontlokken, Schrik verminderen voor het wegvallen van voordelen van gedrag en het gebrek aan alternatieven Gevoel van eigenwaarden, van competentie vergroten: erkenning geven, positieve feedback geven, …

27 De overwegingsfase (contemplatie)
Te vermijden interventies Ambivalentie zien als persoonskenmerk, als ontkenning. Harde confrontatie met schadelijke gevolgen van gedrag. Voordelen gedrag en nadelen van stoppen miskennen. Ervan uit gaan dat cliënt beslissing genomen heeft .

28 De beslissingsfase Kenmerken van de cliënt Cliënt neemt beslissing:
1. hij besluit niet te veranderen omdat het toch niet zo’n probleem is en keert terug naar voorbeschouwing via tussentijdse uitgang. 2. hij besluit tot verandering. Besluit hij tot verandering, dan gaat hij concreet maken wat hij precies wil veranderen en stelt actieplan op: concrete strategie. Mogelijke belemmeringen: - Blijvende twijfel over noodzaak tot verandering. - Geen geschikte strategie vinden

29 De beslissingsfase Hulpverleningsinterventies Algemeen:
- Stimuleren tot weloverwogen beslissing. - Concrete actie helpen plannen. - Eventueel: Helpen beslissen wat conclusie is bij niet slagen. - Biedt keuzes aan Respect betonen voor beslissing (wat niet betekent goedkeuren). Beslissing is verantwoordelijkheid van cliënt. Mogelijkheid tot contact openhouden. Mogelijke beslissingen laten overwegen. Informatie geven over situatie en mogelijke strategieën. Mogelijke strategieën laten vergelijken en keuze laten maken. Bouwen aan vertrouwen

30 De beslissingsfase Te vermijden interventies
Niet respecteren van keuzes. Manipuleren, dwingen tot ‘zogezegde’ beslissing. Verantwoordelijkheid overnemen.

31 De actiefase Kenmerken van de cliënt
Men onderneemt effectief stappen om gedrag te veranderen. Men onderkent risicosituaties en zoekt manier om ermee om te gaan. Groeiend gevoel van eigenwaarde in geval van succes. Ontgoocheling omdat het moeilijk is en traag vordert. Mogelijke belemmeringen: - Onvoldoende zicht op risicosituaties. - Onvoldoende geloof in eigen kunnen.

32 De actiefase Hulpverleningsinterventies
Consultant die bijstaat met expertise en steun Consultant die situationeel leiding geeft (sturing en ondersteuning) Terugvalpreventie. Aanmoedigen, Emotionele ondersteuning bieden, Positieve feedback geven. In kaart brengen risicosituaties, Uitvoeren actieplan, Belonen succesvolle tussenstappen.

33 De behoudsfase (bestendiging)
Kenmerken van de cliënt Men levert inspanning om gedragsverandering te behouden en niet terug te vallen in oude patroon/gedrag. Confrontatie met langdurend wantrouwen van omgeving. Uitgang via permanente uitgang wanneer men zich niet langer identificeert met vroeger probleemgedrag. Mogelijke belemmeringen: - Te snel denken ‘dat men er is’. - Onvoldoende aanpassen levensstijl.

34 De behoudsfase (bestendiging)
Hulpverleningsinterventies Aanpassen levensstijl. Zoeken van terugvalpreventiestrategieën en deze toepassen Herkennen risicosituaties Ondersteunen bij ontwikkelen gezonde evenwichtige levenswijze met aandacht voor verschillende levensterreinen: school, familie en sociale relaties, werk of opleiding, vrije tijd,… Vaardigheden aanleren

35 De fase van terugval Kenmerken van de cliënt
Gedrag veranderen is moeilijk en wordt vaak niet in één keer bereikt. Terugval is een realiteit. Mogelijke redenen: het al te relax opnemen, zichzelf testen, verminderd engagement nadat belangrijkste nadelen verdwenen zijn, nieuwe beslissing na gebeurtenis, … Mogelijke belemmeringen: - Grote ontgoocheling, ontmoediging, - Verminderd geloof in eigen kunnen

36 De fase van terugval Hulpverleningsinterventies Algemeen:
Emotionele ondersteuning bieden. Herval als leermoment aanbieden. De cliënt aanspreken als zelfverantwoordelijk: hij heeft beslist opnieuw oude gedrag te stellen ondanks vroegere beslissingen en inspanningen. Herval in perspectief plaatsen. Analyse van herval, keten van minibeslissingen,… Helpen om nieuw proces van overwegen, beslissen, uitvoeren en handhaven te doorlopen

37 De fase van terugval Te vermijden interventies Medelijden
Ontmoedigd worden Kwaad, verwerpend reageren Schuldinductie Straffende houding

38 Kritieken op dit model van gedragsverandering?
Welke kritiek kan je formuleren op het model van Prochaska en DiClemente?

39 Kritieken op dit model van gedragsverandering?
Niet elke verandering doorloopt alle fases Zeker niet altijd in die volgorde

40 Welke fase? Ik denk dat ik dit keer beter aan mijn taken kan beginnen in het begin van het kwartaal.

41 Welke fase? Ik zal wel dood gaan voor ik longkanker krijg.

42 Welke fase? Ik wil niet dat mijn ouders mij naar een internaat sturen. Ik stop met blowen.

43 Welke fase? Ik ga opnieuw sporten. Maandag begin ik eraan!

44 Motiverende gespreksvoering
Een respectvolle, directieve benadering, gericht op het verhogen van motivatie voor verandering door het onderzoeken en oplossen van ambivalentie © Ekklesia Advies 44

45 Motiverende gespreksvoering
MGV is een persoonsgerichte vorm van ‘gidsen’, waarin je samenwerkt om motivatie voor verandering te ontlokken en te versterken Miller en Rollnick, 2009 © Ekklesia Advies 45

46 Wat loopt hier mis? arts met patient met diabetes/

47 Wat loopt hier goed? VOORBEELD SCHOOL

48 Belangrijke achtergronden
Cliëntgerichte gepsreksmethode Zelfdeterminatietheorie Autonomie, competentie en verbondenheid Self-efficacy Reactantietheorie Cognitieve dissonantietheorie Zelfperceptietheorie

49 Drie stijlen Richting geven Volgen Gidsen

50 Basishouding “It is more than a set of techniques for doing counseling. It is a way of being with clients.” Miller & Rollnick, 1991 © Ekklesia Advies 50

51 Motiverende gespreksvoering
Doel: verandertaal Basistechnieken: ORBS Uitgangspunten: DROMO Geest van MGV: ASO © Ekklesia Advies 51

52 MGV: Basishouding Geest van MGV ezelsbruggetje ASO
Autonomie: de hulpvrager is verantwoordelijk voor zijn weg Samenwerken [coöperatief] Ontlokken deskundigheid en verlangen klant [evocatief] © Ekklesia Advies 52

53 Uitgangspunten Uitgangspunten van MGV: DROMO Druk empathie uit
Reparatiereflex onderdrukken Ontwikkel discrepantie Meebewegen met weerstand Ondersteun persoonlijke effectiviteit © Ekklesia Advies 53

54 Uitgangspunten MGV Druk empathie uit
Aanvaarding schept mogelijkheden tot verandering Vakkundig reflectief luisteren is fundamenteel Accepteer ambivalentie als normaal © Ekklesia Advies 54

55 Uitgangspunten MGV Reparatiereflex onderdrukken
Je neiging om te snel te adviseren Je neiging om aan te geven dat iets schadelijk is Je neiging om jouw irritatie over het lijden/geknoei van de ander zo snel mogelijk uit de wereld te hebben Alleen de jongere, niet jij, kan de keus om te veranderen maken © Ekklesia Advies 55

56 Uitgangspunten MGV Ontwikkel discrepantie
Niet veranderaar, maar cliënt, jongere moet argumenten voor verandering aandragen Verandering wordt gemotiveerd door een discrepantie tussen huidig gedrag en belangrijke doelen en waarden © Ekklesia Advies 56

57 Uitgangspunten MGV Meebewegen met weerstand (zie verder)
Vermijd discussie/debat Weerstand = feedback: dit vraagt om een andere reactie Nieuwe perspectieven worden uitgelokt, niet opgelegd © Ekklesia Advies 57

58 Uitgangspunten MGV Ondersteun zelfeffectiviteit:
Positief bekrachtigen, hoop en optimisme >> Als pedagoog gelooft dat verandering mogelijk is, neemt motivatie toe [self fullfilling prophecy] Motivatie is ‘cocktail’ van ervaren noodzaak en vertrouwen klant in kunnen doen wat wordt gevraagd. © Ekklesia Advies 58

59 MGV: Basistechnieken Vijf basistechnieken ORBS-U: Open vragen stellen
Reflectief luisteren Bevestigen Samenvatten Met als doel: Uitlokken van verandertaal © Ekklesia Advies 59

60 Basistechnieken: Reflectie
Statement en directief Interpretatie door veranderaar Geen vraag!!! Begrip laten zien/horen i.p.v. vragen of je het begrepen hebt © Ekklesia Advies 60

61 Reflectief denken “Ik zou willen dat ik wat meer balans in
mijn leven had.” Schrijf drie mogelijke reflecties neer. © Ekklesia Advies 61

62 Mogelijke boodschap Ik werk teveel Ik ben op zoek naar mindfull leven
De verhouding ‘actie’ : ‘reflectie’ is scheef Ik zou graag minder snel uit mijn evenwicht raken Etc. etc. etc. © Ekklesia Advies 62

63 Eenvoudige reflectie Je werkt teveel Je zou meer mindfull willen leven
De verhouding ‘actie’ : ‘reflectie’ is scheef Je zou graag minder snel uit je evenwicht raken Etc. etc. etc. © Ekklesia Advies 63

64 Eenvoudige reflectie: oefening
A: Iets wat ik als bijzonder ervaren heb, deze zomer, was/is ……………………………. B: eenvoudige reflectie © Ekklesia Advies 64

65 Basistechnieken: Open vragen
Open vragen stellen Ander doet grotendeels het woord Jij blijft uit de expertrol Roept minder weerstand op Ander minder snel onderverantwoordelijk © Ekklesia Advies 65

66 Vragen: onbedoelde nadelen
Je haalt de ander uit zijn ‘flow’. Hij praat eerder uit zijn hoofd dan uit zijn ‘buik’ Het zijn [vaak] de experts die de onderzoekende vragen stellen. expert><coöperatief MGV: streef naar minimaal 2 reflecties na elke open vraag © Ekklesia Advies 66

67 Reflectief luisteren Naast eenvoudige reflecties:
Vergrotende en verkleinende Verdiepende: kan sterk directief: verdiepen naar vooronderstellingen, mentale modellen, waarden, affect Dubbelzijdige Complexe reflecties Reflectie van gevoel, bedoeling © Ekklesia Advies 67

68 Reflectief luisteren Vergrotende reflecties:
A: Dat interesseert mijn ouders niet Pedagoog: Jouw ouders zin alleen met hun eigen ding bezig. Hoe het jou gaat zal ze worst zijn. A: Nou, alleen met hun eigen ding… © Ekklesia Advies 68

69 Reflectief luisteren Verkleinende reflecties:
Op zoek naar emotie kan verkleinen helpen Pedagoog: Dat maakt je af en toe een beetje kwaad B: Nou, meer triest. Ik … Of B: Een beetje kwaad?! Ik … © Ekklesia Advies 69

70 Reflectief luisteren Verdiepende reflectie : naar vooronderstelling
A [neigt naar obesitas]: En dan gaan we straks in juni ook op schoolkamp. Daar wordt ik down van. Pedagoog: In de zomer is het zo-wie-zo lastig om je lichaam te verhullen en aan een slaapzaal zonder privacy moet je niet denken © Ekklesia Advies 70

71 Reflectief luisteren Verdiepende reflectie : naar mentaal model:
“ Als meisje kun je een jongen die onveilige seks wil niet weigeren. Dan ben je een muts.” Verdiepende reflectie : naar affect: “je wordt al moe bij de gedachte” of “je staat te popelen en hebt er zin in” © Ekklesia Advies 71

72 Reflectief luisteren Dubbelzijdige reflectie: Let op: EN i.p.v. MAAR
Wat is het verschil? © Ekklesia Advies 72

73 Basistechnieken: Bevestigen
Stel vast wat sterk is. Liever geen compliment [al zal dat in de begeleiding van jongeren beter ‘ontvangen kunnen worden dan bij leeftijdsgenoten’] Liever niet: Tof dat je dat met je ouders hebt besproken. Maar: Je zag tegen dat gesprek op en hebt het toch gevoerd. Als het nodig is kun je doorbijten bij iets dat lastig of eng is.. © Ekklesia Advies 73

74 Basistechnieken: Bevestigen
Specifiek Liever niet: Jij bent een verstandige meid Maar: Verstandig dat je nadenkt over de verschillende dingen die je kunt doen Niet IK maar JIJ Liever niet: Ik ben heel blij dat je minder bent gaan drinken Maar: Het is je gelukt om minder te drinken Of: Als jij je iets voorneemt dan ga je er ook voor Of: Geweldig dat het lukte om minder te drinken © Ekklesia Advies 74

75 Basistechnieken: Samenvatten
Versterkt wat gezegd is Toont aan dat je zorgvuldig hebt geluisterd Helpt de ander zijn verhaal te structureren Bereidt de klant voor op nader onderzoek © Ekklesia Advies 75

76 Basistechnieken: Samenvatten
Verzamelende samenvatting - ‘Boeketje verandertaal’ dat je teruggeeft - Kort …… En verder?” Koppelende samenvatting - Om ambivalentie te verwoorden - ……… en …… [niet: maar, toch: ‘vlakgomeffect’] Overgankelijke samenvatting - Als afsluiting gesprek - Als overgang Fase 1  Fase 2. © Ekklesia Advies 76