Louis Paul Boon en de literatuur tijdens en na de Tweede Wereldoorlog.

Presentatie over: "Louis Paul Boon en de literatuur tijdens en na de Tweede Wereldoorlog."— Transcript van de presentatie:

1 Louis Paul Boon en de literatuur tijdens en na de Tweede Wereldoorlog

2 Overzicht (Literaire) ontwikkelingen in de jaren veertig en vijftig
Het tijdschrift Tijd en Mens Louis Paul Boon – receptie Louis Paul Boon – werk

3 (Literaire) ontwikkelingen in de jaren veertig en vijftig
Tweede Wereldoorlog Koude Oorlog Dekolonisatie Maatschappij Erica van Boven en Mary Kemperink (bewerking) Literatuur van de moderne tijd (2006)

4 De Tweede Wereldoorlog
“De verwerking van de oorlogsverschrikkingen duurt voort tot de dag van vandaag. In België en Nederland is veel in de herinnering blijven leven: de WA en de SS, onderduikers en weerstands- of verzetsgroepen, collaborateurs en landverraders, de Jodenvervolging, de razzia‘s, de Arbeitseinsatz en de Gestapo, de Duitse concentratiekampen en de Jappenkampen, D-Day en het Ardennenoffensief, de hongerwinter – het zijn vertrouwde begrippen gebleven, niet in de laatste plaats door de literatuur.”

5 Literatuur in WOII NL: de Kultuurkamer Verzetsliteratuur

6 Verzetsliteratuur Het lied der achttien doden Een cel is maar twee meter lang en nauw twee meter breed, wel kleiner nog is het stuk grond, dat ik nu nog niet weet, maar waar ik naamloos rusten zal, mijn makkers bovendien, wij waren achttien in getal, geen zal den avond zien. (…) Jan Campert ( ) Geschreven in 1941, twee jaar later illegaal uitgegeven

7 WOII in de literatuur

8 WOII in de literatuur Kroniekachtige verslagen en dagboeken:
Louis Paul Boon, Mijn kleine oorlog (1946) Marga Minco, Het bittere kruid (1957) Anne Frank, Het achterhuis (1946)

9 WOII in de literatuur Romans die reflecteren over WOII:
W.F. Hermans, De donkere kamer van Damokles (1958) Harry Mulisch, De aanslag (1982) Hugo Claus, Het verdriet van België (1983) Etcetera

10 De Koude Oorlog De kapitalistische Verenigde Staten + Europese bondgenoten versus de communistische Sovjet-Unie + satellietstaten Dreiging

11 De Koude Oorlog Boon, Mijn kleine oorlog (1946)
Wedden dat het geen tien jaar duurt of het is weer oorlog, zegt de ene. En een ander die hem bekijkt met in de ogen de angst om dat alles nog eens opnieuw te moeten beleven – en nu met die atoombom… En nog een andere die dan begint te vloeken op die rotte…rotte… En de schouders ophaalt want hij weet eigenlijk niet goed wat nu rot is. En nog een andere die vraagt: maar zijt gij dan TOCH zot? En nog een allerlaatste andere, die de eerste ene gelijk geeft omdat hij iedereen gelijk geeft, maar die achteraf zegt: ik peins toch dat het niet zo vroeg gaat zijn want er is te véél kapot – en daar klampt hij zich aan vast want HET IS ZIJN TROOST. Laatste roep: SCHOP DE MENSEN TOT ZIJ EEN GEWETEN KRIJGEN Boon, Mijn kleine oorlog (1946)

12 Dekolonisatie Nederlands-Indië / Indonesië 1942: Japanse bezetting
1945: Sukarno roept onafhankelijkheid uit : politionele acties 1949: onafhankelijkheid erkend

13 Dekolonisatie in de literatuur
Hella Haasse, Oeroeg (1948)

14 Dekolonisatie 1954: Suriname en Nederlandse Antillen (in theorie) gelijkwaardige partners in het Koninkrijk der Nederlanden 1975: Suriname onafhankelijk

15 Dekolonisatie 1961: Belgisch Kongo onafhankelijk
In de literatuur bijv. Jef Geeraerts (1930)

16 Maatschappij jaren 40/50 Wederopbouw Geen grote vernieuwing Verzuiling
Waarden als huiselijkheid, het gezin, burgerlijkheid Ontwikkeling jongerencultuur

17

18 2. Het tijdschrift Tijd en Mens

19 Tijd en mens ( ) Essayist en criticus Jan Walravens ( ) Onder meer Hugo Claus en Louis Paul Boon werkten mee aan het tijdschrift De Vlaamse Vijftigers

20 Tijd en mens Tegen neo-classicisme
Invloed historische avant-garde (Paul van Ostaijen!) Invloed existentialisme

21 Tijd en mens “ Het is er ons in de eerste plaats om te doen de jeugd aan het woord te laten, die in 1940 twintig jaar was en niet door professoren maar door de oorlog opgevoed werd. Tijd en Mens wordt dus het spiegelbeeld van een reactie, het antwoord van een generatie op de kleinburgerlijkheid, de corruptie en de wreedheid, die de voorgaande generaties haar niet hebben bespaard. “ (uit het openingsmanifest)

22 Louis Paul Boon – receptie
Boons leven Receptie van Boons werk Extra: de populariteit en adaptaties van Daens

23

24 Bio Boon (1912-1979) Aalst Schilder
Anarchistisch-communist => individualistisch-socialist

25

26 Bio Boon ( ) “"Socialist, anarchist, artiest en viezentist" 'Boontje' wordt begin vorige eeuw geboren in een Aalsters arbeidersgezin. Hij groeit op tot een man van tegenstellingen. Hij komt in die eerste jaren noodgedwongen aan de bak als pistool- en gevelschilder, maar al vroeg heeft hij een kunstenaarsdroom. Als 'tedere anarchist' fulmineert hij in zijn boeken tegen het kapitaal, hoewel dat aan het einde toch steeds overwint. Er is het beeld van Boon die bovenal bescheiden blijft, gekluisterd aan zijn grond en weggekropen bij zijn vrouw Jeanneke. En er is het beeld van die grote schrijver, internationaal vernieuwer van de romankunst en gedoodverfd kandidaat voor de Nobelprijs literatuur.”

27 Mieke Maaike’s obscene jeugd (1972)
Louis Paul Boon Mieke Maaike’s obscene jeugd (1972) Eén van de boeken die Boon de reputatie van “viezentist” bezorgde [zie ook de rel rond de tentoonstelling van de Fenominale Feminateek: ]

28 Een bekend boek Cf. verschillende (toneel)bewerkingen

29 Bio Boon ( )

30 Receptie Boon “Om zijn uitgesproken linkse opvattingen, zijn antikerkelijkheid en de onverbloemde seksualiteit in zijn werk, wordt Boon aanvankelijk in België nauwelijks gewaardeerd. Dat is vooral de reden waarom hij zijn belangrijkste werk in Nederland publiceert, hoewel ook daar de echte erkenning ervan pas na 1956 doorbreekt.”

31 Receptie Boon Later ook in Vlaanderen gewaardeerd
Bijvoorbeeld Pieter Daens Én internationaal (cf. getipt voor de Nobelprijs)

32 Receptie Boon Bijvoorbeeld Pieter Daens
Louis Paul Boon, Pieter Daens (1971) Daens, de film (1992) Daens, de musical (2008)

33

34

35

36 http://www.youtube.com/watch?v=aM5q5ytnCy4 vanaf 2:20

37

38 Receptie Boon Later ook in Vlaanderen gewaardeerd
Bijvoorbeeld Pieter Daens Én internationaal (cf. getipt voor de Nobelprijs)

39

40 4. Louis Paul Boon – werk Algemeen Mijn kleine oorlog De kapellekensbaan

41 Werk Boon De voorstad groeit (1943) – debuut Mijn kleine oorlog (1946)
De Kapellekensbaan (1953) en Zomer te Ter-Muren (1956) Menuet (1955) …

42 Boon schreef in dag- en weekbladen
ook veel recensies essays over literatuur.

43 Mijn kleine oorlog Boon

44 Mijn kleine oorlog Boon
WO II in België: 10 mei 1940 – 1 oktober 1944 Stukjes van Boon over WOII in Vlaams weekblad In 1947 aangepast + gebundeld => het boek Mijn kleine oorlog

45 Mijn kleine oorlog Boon
Eerste druk, 1947 Laatste zin: “SCHOP DE MENSCHEN TOT ZIJ EEN GEWETEN KRIJGEN”

46 Mijn kleine oorlog Boon
Tweede druk, 1960 Aanpassingen aan Nederlandse taalnorm En aan algemene fatsoensnorm Enkele structurele/inhoudelijke veranderingen Laatste zin: “WAT HEEFT HET ALLES VOOR ZIN?”

47 Mijn kleine oorlog Boon
“SCHOP DE MENSCHEN TOT ZIJ EEN GEWETEN KRIJGEN” => “WAT HEEFT HET ALLES VOOR ZIN?” Anarchistisch-communist => individualistisch-socialist “het idealisme en de hoop [zijn] onder de toenemende druk van de welvaartmaatschappij geweken […] voor gelatenheid.” Hugo Brems, Altijd weer vogels die nesten beginnen (2006)

48

49 Mijn kleine oorlog Boon
“Zoals men een schilderij van Rubens aan een borst, een been, een achterste, zelfs aan een boom of aan een voorwerp herkent, zo herkent men het proza van Boon aan de minste van zijn bladzijden. Zijn stijl is ruw, brutaal, ongeschoold, soms plat, maar alles is bewust en gewild, met goede, ja met edele bedoelingen.” (Willem Elsschot in het voorwoord bij de 1ste druk van Mijn kleine oorlog)

50 Mijn kleine oorlog Boon
Bespreking fragment

51 De Kapellekensbaan Boon
Aalst en omstreken

52

53

54 “het is een plas, een zee, een chaos”
Het tweeluik De Kapellekensbaan (1953) en Zomer te Ter-Muren (1956) Boon Romanvernieuwing “het is een plas, een zee, een chaos” Hugo Brems, Altijd weer vogels die nesten beginnen (2006)

55 De Kapellekensbaan Boon
Raamvertelling [een verhaal wordt opgenomen in een groter geheel] Het verhaal van “ondineke” In “1800-en-zoveel” Cursief gedrukt Traditionele verhaalopbouw Wordt verteld door schrijver “boontje” + allerlei commentaren en verhalen van andere personages In het “heden” Ondergraven traditionele romanstructuur Hugo Brems, Altijd weer vogels die nesten beginnen (2006)

56 De Kapellekensbaan Boon
“een roman waarin ge alles holderdebolder uitkeert, kwak, gelijk een kuip mortel die van de stelling valt, + ernaast en erbij uw aarzelingen en twijfels omtrent het doel en nut van de roman […]”

57 De Kapellekensbaan Boon
“[…] + daarbij en daarboven iets dat ge zoudt kunnen noemen de reis van nihilisme naar realisme – weg en weer, 3de klas – want vandaag is er nog hoop dat de wereld iets wordt maar morgen wordt die hoop terug de bodem ingeslagen… […]”

58 De Kapellekensbaan Boon
“[…] en daarnaast zoudt ge nog kunnen randbemerkingen geven, plotse invallen, nutteloze omschrijvingen, gekapseerde erotische dromen zelfs dagbladknipsels…”

59 De Kapellekensbaan Boon
“maar uw boek zal weeral geen boek zijn, er zal niets in staan over het leven GELIJK HET LEVEN IS” [laatste zin van het boek]

60