Unfinished Business Syndroom

Presentatie over: "Unfinished Business Syndroom"— Transcript van de presentatie:

1 Unfinished Business Syndroom
De stad van de laatjes – S. Dali Aanpak UBS Unfinished Business Syndroom - Herman de Mönnink – 22 november 2010

2 Nulmeting workshop UBS
Neem casus en schrijf in trefwoorden op Oud zeer: Wat is onverwerkt oud zeer? Aanpak: Wat heb je tot nu toe gedaan? Resultaat: Wat is het resultaat tot dusver? BIJ BLOKJE 1: Bij UBS worden door oud zeer, allerlei actuele onbegrepen klachten onderhouden (veroorzaakt en in stand gehouden). Er zijn mensen die door onbegrepen klachten al lange tijd (soms al tientallen jaren) lijdensdruk ervaren. Vroegtijdige herkenning van UBS biedt deze groep mensen perspectief. Dat perspectief ontstaat nl. als zij alsnog afronding geven aan onaffe life events. De huidige manier van hulpverlenen – oplossingsgericht, kortetermijnaanpak – kan heel verfrissend werken en op die manier tot oplossingen komen. Aandacht voor onverwerkte zaken uit het verleden is daarbij niet altijd nodig. Maar.. aandacht voor het verleden is tegenwoordig zo uit beeld geraakt, dat het bijna not done is. En juist bij de groep cliënten met onbegrepen klachten kan een combinatie-aanpak – gericht op zowel de actualiteit als op oud zeer – zinvol en noodzakelijk zijn. In de media worden mensen met onbegrepen klachten soms afgedaan als mensen met vage klachten of worden ze als simulanten beschouwd. Dit levert secundaire victimisatie op > onnodige extra pijn. Dit ontstaat vaak doordat deze mensen zich niet voldoende gehoord voelen door de hulpverleners. BIJ BLOKJE 2: 1. … op biopsychosociaal vlak 2. … die klachttoename veroorzaken 3. … in de biografie van de cliënt 4. klachtinstandhoudende negatieve probleemcoping en negatieve support Deze kenmerken zal ik in de volgende dia’s stuk voor stuk verder uitleggen.

3 Waarom R-UBS-project? Wat is UBS? 1-2-3-4 Wat is de UBS-aanpak?
Inhoud presentatie Waarom R-UBS-project? Wat is UBS? Wat is de UBS-aanpak? Vragen/vertalen?

4 Even voorstellen Grondlegger verlieskunde in NL
Traumapsycholoog & rouwtherapeut, BIG Onderzoek Onverw. Jong Ouderverlies Hanzehogeschool Groningen Auteur: Verlieskunde & Gereedschapskist Verlieskunde-standaard

5 C.G.Jung 1937 ‘Wie zijn schaduw niet erkent, krijgt hem telkens onverwacht weer op bezoek’

6 Waarom UBS-project? Huidige behandelaanpak niet/ onvoldoende werkzaam?
Herhaling/vicieuze cirkel/shoppen? Onverwerkt verleden? Deksel op beerput? Niet omkijken? Onbegrepen internaliserende coping Onbegrepen externaliserende coping Verhoog UBS-competentie professionals BIJ BLOKJE 1: Bij UBS worden door oud zeer, allerlei actuele onbegrepen klachten onderhouden (veroorzaakt en in stand gehouden). Er zijn mensen die door onbegrepen klachten al lange tijd (soms al tientallen jaren) lijdensdruk ervaren. Vroegtijdige herkenning van UBS biedt deze groep mensen perspectief. Dat perspectief ontstaat nl. als zij alsnog afronding geven aan onaffe life events. De huidige manier van hulpverlenen – oplossingsgericht, kortetermijnaanpak – kan heel verfrissend werken en op die manier tot oplossingen komen. Aandacht voor onverwerkte zaken uit het verleden is daarbij niet altijd nodig. Maar.. aandacht voor het verleden is tegenwoordig zo uit beeld geraakt, dat het bijna not done is. En juist bij de groep cliënten met onbegrepen klachten kan een combinatie-aanpak – gericht op zowel de actualiteit als op oud zeer – zinvol en noodzakelijk zijn. In de media worden mensen met onbegrepen klachten soms afgedaan als mensen met vage klachten of worden ze als simulanten beschouwd. Dit levert secundaire victimisatie op > onnodige extra pijn. Dit ontstaat vaak doordat deze mensen zich niet voldoende gehoord voelen door de hulpverleners. BIJ BLOKJE 2: 1. … op biopsychosociaal vlak 2. … die klachttoename veroorzaken 3. … in de biografie van de cliënt 4. klachtinstandhoudende negatieve probleemcoping en negatieve support Deze kenmerken zal ik in de volgende dia’s stuk voor stuk verder uitleggen.

7 Nulmeting clientsituatie
Scaling middels spanningsmeter Voor: Na: Scaling middels emotiemeter 7 Spanningsklachten: van 7 naar 3 Ritueel moet nog uitgevoerd worden, maar de verwachting is dat de spanning en emotie behoorlijk zullen dalen. 8

8 Uitgangspunten R-UBS-project?
Regionaal Doelgerichte aanpak Wegwerken onverwerkt oud zeer PAK als garantie van clientgerichtheid Multimethodische aanpak Ketenzorg Combinatieaanpak Verlieskunde-driehoek BIJ BLOKJE 1: Bij UBS worden door oud zeer, allerlei actuele onbegrepen klachten onderhouden (veroorzaakt en in stand gehouden). Er zijn mensen die door onbegrepen klachten al lange tijd (soms al tientallen jaren) lijdensdruk ervaren. Vroegtijdige herkenning van UBS biedt deze groep mensen perspectief. Dat perspectief ontstaat nl. als zij alsnog afronding geven aan onaffe life events. De huidige manier van hulpverlenen – oplossingsgericht, kortetermijnaanpak – kan heel verfrissend werken en op die manier tot oplossingen komen. Aandacht voor onverwerkte zaken uit het verleden is daarbij niet altijd nodig. Maar.. aandacht voor het verleden is tegenwoordig zo uit beeld geraakt, dat het bijna not done is. En juist bij de groep cliënten met onbegrepen klachten kan een combinatie-aanpak – gericht op zowel de actualiteit als op oud zeer – zinvol en noodzakelijk zijn. In de media worden mensen met onbegrepen klachten soms afgedaan als mensen met vage klachten of worden ze als simulanten beschouwd. Dit levert secundaire victimisatie op > onnodige extra pijn. Dit ontstaat vaak doordat deze mensen zich niet voldoende gehoord voelen door de hulpverleners. BIJ BLOKJE 2: 1. … op biopsychosociaal vlak 2. … die klachttoename veroorzaken 3. … in de biografie van de cliënt 4. klachtinstandhoudende negatieve probleemcoping en negatieve support Deze kenmerken zal ik in de volgende dia’s stuk voor stuk verder uitleggen.

9 Verlieskunde driehoek
1. Verliesimpact 2. Verlies Verlies Coping Support Verlieskunde-zorgstandaard

10 UBS – Oud zeer syndroom Voortwoekerende veenbrand Dominosteeneffect
Rimpeleffect Van kwaad tot erger Van de regen in de drup Onverwerkt verleden/oud zeer Vicieuze cirkel Herhaling van zetten BIJ BLOKJE 1: Bij UBS worden door oud zeer, allerlei actuele onbegrepen klachten onderhouden (veroorzaakt en in stand gehouden). Er zijn mensen die door onbegrepen klachten al lange tijd (soms al tientallen jaren) lijdensdruk ervaren. Vroegtijdige herkenning van UBS biedt deze groep mensen perspectief. Dat perspectief ontstaat nl. als zij alsnog afronding geven aan onaffe life events. De huidige manier van hulpverlenen – oplossingsgericht, kortetermijnaanpak – kan heel verfrissend werken en op die manier tot oplossingen komen. Aandacht voor onverwerkte zaken uit het verleden is daarbij niet altijd nodig. Maar.. aandacht voor het verleden is tegenwoordig zo uit beeld geraakt, dat het bijna not done is. En juist bij de groep cliënten met onbegrepen klachten kan een combinatie-aanpak – gericht op zowel de actualiteit als op oud zeer – zinvol en noodzakelijk zijn. In de media worden mensen met onbegrepen klachten soms afgedaan als mensen met vage klachten of worden ze als simulanten beschouwd. Dit levert secundaire victimisatie op > onnodige extra pijn. Dit ontstaat vaak doordat deze mensen zich niet voldoende gehoord voelen door de hulpverleners. BIJ BLOKJE 2: 1. … op biopsychosociaal vlak 2. … die klachttoename veroorzaken 3. … in de biografie van de cliënt 4. klachtinstandhoudende negatieve probleemcoping en negatieve support Deze kenmerken zal ik in de volgende dia’s stuk voor stuk verder uitleggen.

11 Verwerken = afronden oude + opbouwen nieuwe leven
Afronden van oude levenshoofd stukken Opbouwen van nieuwe levenshfst & herinneren van oude Verlieskunde-standaard

12 Verliesverwerken = verhuizing van oud naar nieuw?!
Nieuwe Oude Verlieskunde-standaard

13 Verliesverwerken = verhuisproces
Opbouwen Slecht nieuws Nieuwe hoofdstuk Oude levenshoofdstuk Afronden Verlieskunde-standaard

14 Losse puzzelstukjes: wat is de samenhang?
Vermijding & Verergering klachten? Oud zeer? Onbegrepen klachten? Maar eerst nog dit plaatje, hier zie je: De negatieve UBS-spiraal met trigger- en multipliereffect: getriggerd oud zeer werkt als ‘multiplier’ voor actuele bestaande klachten. De verbindende factoren tussen actuele klachten en oud zeer kunnen specifieke zintuiglijke prikkels zijn in het hier-en-nu die: - Oud zeer oproepen (triggereffect) - Huidige klachten in stand houden en deze ook verergeren (multipliereffect) Het getriggerde oud zeer stelt soms nl. weer negatieve coping en support in werking, die de onbegrepen klachten in stand houden. Triggers?

15 Persoonlijke archiefkast: client Bulla
+Support? +Veerkracht -Verergering klachten -/+Vermijding - Onverw. Oud zeer - Triggers Client Bulla, stapelstress - Vage klachten Verlieskunde-standaard

16 Tijdslijn:levensloop als context
vroeger nu toekomst Maar eerst nog dit plaatje, hier zie je: De negatieve UBS-spiraal met trigger- en multipliereffect: getriggerd oud zeer werkt als ‘multiplier’ voor actuele bestaande klachten. De verbindende factoren tussen actuele klachten en oud zeer kunnen specifieke zintuiglijke prikkels zijn in het hier-en-nu die: - Oud zeer oproepen (triggereffect) - Huidige klachten in stand houden en deze ook verergeren (multipliereffect) Het getriggerde oud zeer stelt soms nl. weer negatieve coping en support in werking, die de onbegrepen klachten in stand houden.

17 UBS: vicieuze cirkel door onverwerkt oud zeer
4.Multipliereffect = verergering van 1 door negatieve coping 1. Onbegrepen klachten vroeger nu toekomst Maar eerst nog dit plaatje, hier zie je: De negatieve UBS-spiraal met trigger- en multipliereffect: getriggerd oud zeer werkt als ‘multiplier’ voor actuele bestaande klachten. De verbindende factoren tussen actuele klachten en oud zeer kunnen specifieke zintuiglijke prikkels zijn in het hier-en-nu die: - Oud zeer oproepen (triggereffect) - Huidige klachten in stand houden en deze ook verergeren (multipliereffect) Het getriggerde oud zeer stelt soms nl. weer negatieve coping en support in werking, die de onbegrepen klachten in stand houden. 3.Oud zeer 2.Triggereffect = reactivering van 3.

18 Definitie: wat is UBS? 1. onbegrepen klachten Definitie UBS
actuele onbegrepen klachten/gedrag die blijken gecorreleerd met onverwerkt oud zeer op basis van trigger-effect en multiplier-effect 4 kenmerken van UBS-dynamiek 1. onbegrepen klachten 2. triggereffect 3. unfinished business 4. multipliereffect BIJ BLOKJE 1: Bij UBS worden door oud zeer, allerlei actuele onbegrepen klachten onderhouden (veroorzaakt en in stand gehouden). Er zijn mensen die door onbegrepen klachten al lange tijd (soms al tientallen jaren) lijdensdruk ervaren. Vroegtijdige herkenning van UBS biedt deze groep mensen perspectief. Dat perspectief ontstaat nl. als zij alsnog afronding geven aan onaffe life events. De huidige manier van hulpverlenen – oplossingsgericht, kortetermijnaanpak – kan heel verfrissend werken en op die manier tot oplossingen komen. Aandacht voor onverwerkte zaken uit het verleden is daarbij niet altijd nodig. Maar.. aandacht voor het verleden is tegenwoordig zo uit beeld geraakt, dat het bijna not done is. En juist bij de groep cliënten met onbegrepen klachten kan een combinatie-aanpak – gericht op zowel de actualiteit als op oud zeer – zinvol en noodzakelijk zijn. In de media worden mensen met onbegrepen klachten soms afgedaan als mensen met vage klachten of worden ze als simulanten beschouwd. Dit levert secundaire victimisatie op > onnodige extra pijn. Dit ontstaat vaak doordat deze mensen zich niet voldoende gehoord voelen door de hulpverleners. BIJ BLOKJE 2: 1. … op biopsychosociaal vlak 2. … die klachttoename veroorzaken 3. … in de biografie van de cliënt 4. klachtinstandhoudende negatieve probleemcoping en negatieve support Deze kenmerken zal ik in de volgende dia’s stuk voor stuk verder uitleggen.

19 Casus: “Client Oud-Zeer”
? jaar 2/12/20/60 jaar geleden ? Emotioneel door bepaalde prikkels Komt niet tot verwerking ……. Spanningsklachten Contact met omgeving stroef/afwezig Gering sociaal netwerk

20 Persoonlijke archiefkast: client Bulla
+Support? +Veerkracht -Verergering klachten -/+Vermijding - Onverw. Oud zeer - Triggers Client Bulla, stapelstress - Vage klachten Verlieskunde-standaard

21 1. Onbegrepen klachten/gedrag
Fysieke klachten/gedrag Psychische klachten/gedrag Relationele en gezinsklachten/gedrag Werkgerelateerde klachten/gedrag KENMERK 1 VAN UBS: ACTUELE ONBEGREPEN KLACHTEN Fysieke klachten: onverklaarde medische klachten, bijv. onbegrepen pijnklachten. Of fysieke spanningsklachten als hoofdpijn en buikpijn. Of psychosomatiek, bijv. huiduitslag en vermoeidheid. Psychische klachten: onbegrepen antisociaal gedrag, negatief gedrag tegen anderen, gedeprimeerdheid of depressie met terugtrekgedrag, psychische spanningsklachten, identiteitsproblemen, onzekerheid, ontremde angst, verdriet of boosheid, of psychopathologie zoals aanpassingsstoornis, angst/paniekaanvallen, persoonlijkheidsstoornissen. Relationele en gezinsklachten: onbegrepen spanningen in de privé- en werksfeer, onbegrepen spanningen in onderlinge verhoudingen, opvoedingsproblemen, intimiteit, communicatieproblemen en aanhoudende conflicten. Werkgerelateerde klachten: onbegrepen workaholicpatroon, concentratieproblemen op het werk, geen werk kunnen krijgen. Incubatieperiode van UBS: is de tijd die verstrijkt tussen het moment van het life event (verlies, trauma, onopgelost conflict, negatieve levensperiode) en het moment van de herkenning als oudzeerklachten. De incubatieperiode bij UBS kan uiteenlopen van enkele maanden tot tientallen jaren.

22 2. Trigger-effect Prikkel = reactiveerder van oud zeer> opvlameffect /oplaai-effect/triggermoment ‘Prikkel’ correleert met ‘onaf life event’ Zintuiglijke triggerzones: beeld-trigger, geluids-trigger, tast-trigger, reuk-trigger en smaak-trigger Een trigger is een opgangbrenger van oud zeer dat onvoldoende verwerkt is, onvoldoende tot rust gebracht is. Triggers zijn zintuiglijke prikkels die gekoppeld zijn aan de onaffe levenservaringen. Momenten waarop het oorspronkelijke oud zeer oplaait worden triggermomenten genoemd. De onaffe levenservaring wordt gereactiveerd. De betrokkene wordt weer onrustig: het opvlameffect. Triggerzones hebben betrekking op de menselijke zintuigen. Er zijn beeldtriggers, geluidstriggers, enz.

23 3. Unfinished business Onaffe levenservaringen
Onverwerkt verlies (OJO) Onverwerkt trauma (Sex. misb.) Onopgelost conflict (Eerwraak) Onverwerkte negatieve levensperiode UB is het verzamelbegrip van onaffe levenservaringen die om afronding vragen. Er is destijds geen punt achter het life event gezet. Zaken zijn niet uitgepraat, emoties onvoldoende of niet geuit, feiten niet uitgezocht, enz. Bij nieuwe life events wordt dit oud zeer gereactiveerd. Er zijn 4 soorten onaffe levenservaringen die het meest voorkomen; Onverwerkt verlies: bijv. jong ouder verlies – onverwerkte scheiding / ontslag Onverwerkt trauma: bijv. oorlog – rampen – verkeersongeluk – seksueel misbruik Onopgelost conflict: bijv. ruzies – vetes – eerwraak Onverwerkte neg. Levensperiode: bijv. affectieve verwaarlozing – incestperiode – pestperiode – onderdrukking op basis van geslacht, ras, geloof

24 4. Multiplier-effect Verergering van klachten/gedrag door vermijdende coping & vermijdende support Ingesleten neg. coping & neg. support > toename en/of chroniciteit klachten Reduceereffect door te werken aan positieve coping & positieve support Klachtinstandhouding door negatieve coping (er zelf negatief mee om blijven gaan) en negatieve support (het onvoldoende steun krijgen vanuit de omgeving). De coping en support werken dan negatief uit op het uitvoeren van de afrondingstaken en het life event blijft onverwerkt. De getriggerde pijn wordt door de ingesleten neg. coping en neg. support in stand gehouden. Als de coping en support negatief blijven kun je toename en chroniciteit van de klachten verwachten. Door te werken aan positieve coping en positieve support wordt het mogelijk te voldoen aan de afrondingstaken. UBS type 1: UBS met stresserende effecten, zonder schade. Klachten zijn belastend voor de omgeving of voor de betrokkene zelf. UBS type 2: UBS met schadelijke effecten. Het gaat om stoornissen op het gebied van zelfbeschadiging, van zelfverwaarlozing tot aan suïcideneigingen en –gedrag. De stoornissen kunnen er ook toe leiden dat er schade aan anderen wordt toegebracht, zoals verwaarlozing van anderen of agressief gedrag tegen anderen. En in het extreme moord of een poging hiertoe.

25 Multimetho-dische specialisten UBS type 1: stress type
Twee UBS-typen UBS type 2: schade type Multimetho-dische specialisten UBS type 1: stress type Multimethodische generalisten Verlieskunde-standaard

26 Externaliserende coping: acting out
UBS type 1: Stress UBS Internaliserende coping: acting in Zelfverwaarlozing Externaliserende coping: acting out Verwaarlozing omgeving Verlieskunde-standaard

27 Externaliserende coping: acting out
UBS type 2: Schade UBS Internaliserende coping: acting in Zelfbeschadiging Externaliserende coping: acting out Beschadiging omgeving Verlieskunde-standaard

28 actuele klachten/gedrag als op eerdere onaffe ervaringen
Wat is de UBS-aanpak? combinatieaanpak zowel gericht op actuele klachten/gedrag als op eerdere onaffe ervaringen Optioneel te noemen: NDC > de meeste SLOP-technieken, beveiligingstechniek, inventarisatietechniek, persoonlijke-archiefkasttechniek, empowermenttechniek Ontladingsmethode > normaliseertechniek, toestemmingstechniek, scantechniek, contrasttechniek Lichaamsmethode > ontspanningstechniek, activeringstechniek, dagboektechniek Gedragsmethode > SOVA-techniek Expressiemethode > schrijftechniek Socialenetwerkmethode > ecogramtechniek

29 Aanpak actuele klachten/gedrag
Gebruikelijke benaderingen = care as usual Optioneel te noemen: NDC > de meeste SLOP-technieken, beveiligingstechniek, inventarisatietechniek, persoonlijke-archiefkasttechniek, empowermenttechniek Ontladingsmethode > normaliseertechniek, toestemmingstechniek, scantechniek, contrasttechniek Lichaamsmethode > ontspanningstechniek, activeringstechniek, dagboektechniek Gedragsmethode > SOVA-techniek Expressiemethode > schrijftechniek Socialenetwerkmethode > ecogramtechniek

30 Aanpak onverwerkt oud zeer in 3 stappen: BOA
1. B ewustwording > PAK 2. O pschonen > multimethodisch 3. A fronden > overgangsritueel Het alsnog erkennen, onder ogen zien en reconstrueren van de feiten van het life event. Het bewust opschonen van het life event door het alsnog ontladen van de emotionele pijn, alsnog zetten van praktische stappen, alsnog bezig zijn met fysieke stress, alsnog expressie geven, alsnog steun vragen, enz. Het alsnog innerlijk en uitwendig overgaan van de oude naar de nieuwe situatie door het uitvoeren van een afrondingsritueel. Verwijzen naar hand-out “Checklist: niveaus van onaffe aspecten van een levenservaring en de geïndiceerde methode”

31 1. Bewustwording met de Persoonlijke archiefkast
Actualiteit & oude -Acting out gedrag +++ en - - - Stap voor stap Niet op stoel van cl Samen kijken Verhaal client PAK-baar maken Visualiseren Verlieskunde-standaard

32 2. Opschonen van onaffe zaken
.Multimethodiek: NDC methode > presentie + existentiele vragen Cognitieve methode > educatie + weerstand uitdagen Ontladingsmethode > verdriet/boosheid/angst ontladen Lichaamsmethode > spanningsklachten reduceren Gedragsmethode > assertiviteitstoename Expressiemethode > verwerken (schrijven) Traumaopvangmethode Socialenetwerkmethode > uitbreiden netwerk Etc. etc Optioneel te noemen: NDC > de meeste SLOP-technieken, beveiligingstechniek, inventarisatietechniek, persoonlijke-archiefkasttechniek, empowermenttechniek Ontladingsmethode > normaliseertechniek, toestemmingstechniek, scantechniek, contrasttechniek Lichaamsmethode > ontspanningstechniek, activeringstechniek, dagboektechniek Gedragsmethode > SOVA-techniek Expressiemethode > schrijftechniek Socialenetwerkmethode > ecogramtechniek

33 3. Afronden oude levenshoofdstuk
Ritueelmethode > alsnog/wachtstandtechniek Het alsnog afronden van de negatieve levensperiode van mw. Oud-Zeer, nl. haar vreselijke huwelijk, middels de ritueelmethode. Uiteindelijk, na 3 gesprekken volledig hieraan besteed te hebben, zijn we op het volgende uitgekomen: Mw. schrijft alle losse eindjes op, alles wat niet uitgepraat is/niet gedaan is/niet geuit is. Bijv. hij heeft geen enkele keer sorry gezegd. Ik heb hem verzorgd tijdens zijn ziekbed, zat dag en nacht aan zijn bed. Geen een keer sorry. En nu laat hij mij achter met de ellende. Kinderen hebben geen fijne kindertijd gehad en wel degelijk een deuk opgelopen door hun dominante vader. Elk punt op een apart papier. Vervolgens schrijft ze op elk papier haar wens over de situatie destijds. Hoe had zij het graag gezien? Waar had zij behoefte aan gehad? (2 symbolische tegenstrijdigheden op 1 papier) Ze frommelt elk papier tot een prop. Ik heb haar gevraagd wat ze met de proppen papier wil doen. Ze wil ze graag in een beekje gooien achter het huis waar ze jarenlang gewoond hebben. Daar heeft ze goede herinneringen aan met de kinderen.

34 Resultaten UBS-combinatieaanpak
Focus op actuele klachten > enige verbetering: klachtreductie Focus op oude afronden > ruimte om te rouwen, etc: opbouwen nieuw leven Cliënte moet het ritueel nog gaan uitvoeren. Bij deze cliënte merkte ik duidelijk de meerwaarde van de combinatie-aanpak. De actuele klachten en het oud zeer lopen door elkaar heen. Beide vragen om aandacht. Door alleen naar de actuele klachten te kijken, is er maar weinig ruimte om daarbinnen iets te veranderen / verbeteren. Het oud zeer (en ingesleten negatieve coping) houdt immers de situatie in stand. Door het alsnog afronden van het negatieve huwelijk, verwacht ik dat er ruimte ontstaat om te rouwen om verlies van man. Pas daarna kan ze zelf verder. Actuele klachten zullen door het alsnog afronden afnemen. De klachten die overblijven kunnen effectief behandeld worden middels MMMW.

35 Vervolg resultaten 7 3 8 2 Scaling middels spanningsmeter
Voor: Na: Scaling middels emotiemeter 7 3 Spanningsklachten: van 7 naar 3 Ritueel moet nog uitgevoerd worden, maar de verwachting is dat de spanning en emotie behoorlijk zullen dalen. 8 2

36 Einde Vragen en/of opmerkingen? Vertalen naar de praktijk?
Bedankt voor jullie aandacht!