25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Een hedendaagse identiteit van een katholieke school voor buitengewoon.

Presentatie over: "25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Een hedendaagse identiteit van een katholieke school voor buitengewoon."— Transcript van de presentatie:

1 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Een hedendaagse identiteit van een katholieke school voor buitengewoon basisonderwijs Vlaams Verbond van het Katholiek Buitengewoon Basisonderwijs Vrijdag 28 januari 2005, 9-11.30 uur Duinse Polders, Blankenberge, België Dialoog. Aanbod- en vraaggestuurd werken in het buitengewoon onderwijs Katholieke Universiteit Leuven Faculteit Godgeleerdheid Centrum Academische Lerarenopleiding Project Thomas Prof. Dr. Didier Pollefeyt Katholieke Universiteit Leuven

2 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Structuur Bouwstenen voor een hedendaagse katholieke identiteit voor het buitengewoon basisonderwijs? Deel 1: De wereld van de volwassenen vandaag Analyse van een wereld uit balans Deel 2: Het kind in de wereld van Bob de Bouwer Een kritiek op de huidige onderwijswereld Deel 3: Het kind in de wereld van Schindler’s List Een joods-christelijke visie op onderwijs Deel 4: De wereld van James Ensor Hoe de christelijke visie op onderwijs communiceren? Deel 5: De wereld van Marc Chagall Naar een concept van katholieke school Deel 6: Het kind in de wereld van Dickee Terug naar het kind: over de relatie tussen opvoeder en opvoedeling

3 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Uit balans Uitgangspunt reflectie over levensbeschouwelijke en religieuze identiteit: Kortfilm Balance (gebroeders Lauenstein) Katholische Filmwerk, 1989, Oskar beste kortfilm 1990 Wat is de Schat van het leven? Wie bezit de Schat van het leven? Wat is de beste verhouding tot de Schat van het leven? Hoe kunnen we in groep een relatie met de Schat van het leven aangaan?

4 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Reflecties bij Balance Situatieschets van de hedendaagse mens: Bredere opvoedingscontext van onze kinderen: • moderne uniformisering (identieke mensen zonder gelaat, met nummer, geen communicatie): bureaucratisering van de werkelijkheid • einde van de grote verhalen (wegvallen van de horizon) • privatisering van vragen naar zingeving en diepere betekenis van het leven (vislijnen): cirkel van het zwijgen en religieuze schaamte • ervaring van de leegte (zwevend in de lucht, monotoon geluid, weinig kleur) • opvoedkundige onzekerheid en levensbeschouwelijke instabiliteit (wankelend platform) • hedendaags zondevalverhaal • verstoring van de oorspronkelijke harmonieuze verhoudingen • ontdekking van het kwaad als een mogelijkheid (maatschappelijke verruwing) • grote sociale ongelijkheid (dansen bij de koffer) • sommige mensen vallen uit de boot

5 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Leven uit balans Aanwezigheid van ‘de Schat’: • Zonder het verlangen naar een Schat is het leven een zinloos gewiebel (enig kleur in de film) • Ontdekken van de Schat dankzij de vislijnen: iedere mens (ieder kind) draagt een vislijn bij zich (aanspreekbaarheid voor de Schat, beeldloze God) • Verlangen van elke mens naar de onbekende Schat: dansen voor de Schat, iedereen wil langer en intenser naar de muziek luisteren • De Schat is bedekt met vuil en stof, de oorspronkelijke kleur ervan is bedolven geraakt onder vuiligheid: niemand weet finaliter wat de Schat precies inhoudt • De Schat verstoort brutaal de aanvankelijke harmonische verhoudingen en wordt bron van geweld (de koffer schuift ononderbroken heen en weer) = botsing over het ‘bezitten’ van een persoonlijke overtuiging, een mening over hoe het met de wereld moet gaan, onze voorkeur of ons plan, onze levensvisie, levensovertuiging, geloof • De Schat kan mensen uitsluiten en doden: = het hebben van een sterke overtuiging kan van de andere een tegenstander maken, een sta- in-de-weg, iemand die mijn plannen kan dwarsbomen (niet luisteren, alleen zichzelf ernstig nemen)

6 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Reflecties bij Balance Interpretatiesporen: • Theorie van de interdependentie: • alles is afhankelijk van alles, • we kunnen niet niet-communiceren, we moeten rekening houden met elkaar, • alles heeft zijn repercusies op alles • Economische lezing • een kapitalistische samenleving waarin alles rond bezit draait, maakt slachtoffers (cfr. Wibra-kinderen) • alleen verbondenheid maakt een samenleving echt geweldloos • Ethische interpretatie • kwaad is structureel verbonden aan het menselijk samenleven, conflicten zijn niet uit de weg te gaan • evenwicht kan nooit absoluut bereikt worden (erfzonde): een katholieke basisschool is niet het Rijk Gods op aarde • wie zich doorzet ten koste van de andere, krijgt het deksel op de neus (‘Boontje komt op zijn loontje’)

7 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Balans in beweging Levensbeschouwelijke interpretatie: • Gesloten verhaal: levert een steriele overwinning op: de ‘winnaar’ heeft wel gelijk gekregen, maar kan zijn waarheid niet delen, en blijft alleen over • In het gesloten verhaal word ik niet meer zeker van mijn bezit, de Schat wordt onbereikbaar • Het perfecte evenwicht maakt de Schat onbereikbaar • Niemand heeft het alleenrecht op de Schat • De muziek van de Schat kan haast onhoorbaar worden, de kleur van de Schat kan verdwijnen • Beste verhouding tot de Schat: is een gemeenschappelijke houding, er samen rond gaan staan, niet allemaal op dezelfde afstand, niet allemaal met dezelfde betrokkenheid, niet allemaal op dezelfde manier, maar samen, als een gemeenschap • Centrale vraag: is de verhouding tot de Schat een verbindend element (ondanks en in de verscheidenheid), dat bruggen slaat, of is het integendeel een drempel of een muur die mensen van elkaar scheidt in voorstanders en tegenstanders?

8 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Deel II: nieuwe zekerheden?  De held van vele kleuters: de vriendelijke Bob de Bouwer  Die bouwt  Die altijd druk bezig is  Die dingen in elkaar aan het steken is  Die leeft in vrede en harmonie met de hele omgeving

9 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge De wereld van Bob de Bouwer: levensbeschouwelijk niet neutraal  De wereld van Bob de Bouwer = activistisch universum met korte termijn uitdagingen en doelen:  Een wereld zonder problemen, of beter een wereld zonder problemen waar geen oplossing voor zou kunnen gevonden worden  Oplossingen zijn altijd technisch, werken steeds en iedereen werkt hard mee om de oplossing te realiseren  Op het moment dat het probleem zich aandient, dient zich ook de oplossing aan: één vloeiende en ononderbroken beweging  Maakbaarheidsideaal (geloof in een maakbare wereld)  Centrale vraag: “Kunnen wij het maken?”  Centraal antwoord: “Nou en of!” Geen waarom?-vragen, maar enkel hoe?-vragen met een bevredigend antwoord; nooit: “Willen wij het maken?”, “Is het een goed idee om dit (zo) te maken?”

10 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge De wereld van Bob de Bouwer Een ‘futuristische’ wereld  Bouwen aan de droomwereld van morgen volgens een vooropgezet plan  Het systeem werkt perfect en vlot  Iedereen werkt samen om verbetering en vooruitgang te brengen  Een wereld zonder mislukkingen of mensen met beperkingen  Een wereld zonder slechteriken  Een wereld zonder stakingen, zonder sociale onvrede, zonder faillissementen, zonder werkloosheid  Een wereld zonder lastige vragen of vervelende denkers die we gegeven werkelijkheid komen problematiseren  De wereld is eenduidig, voorhanden, en voor zichzelf sprekend  Een wereld zonder verschil

11 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge De wereld van Bob de Bouwer Realisatie van het moderne gelijkheidsideaal  Iedereen spreekt dezelfde taal en alle personen zijn gelijk: even intelligent, even welgesteld, even aardig, even bereidwillig, niemand draagt hoofddoeken of andere ‘opzichtige’ religieuze symbolen, er is geen verschil tussen werkdagen en feestdagen  Niemand gaat in deze wereld dood  Het onderscheid tussen mens en machine verdwijnt, machines krijgen evenveel persoonlijkheid als mensen of zijn het de mensen die evenveel persoonlijkheid krijgen als de machines?  De wereld als één groot technisch probleem, dat met de kwaliteiten van de ingenieur en de bouwvakker en de goede wil van iedereen kan opgelost worden en dan is iedereen gelukkig  Gabriel Marcel: onderscheid tussen ‘probleem’ en ‘mysterie’

12 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge De wereld van Bob de Bouwer Opvoeden is altijd een levensbeschouwing meegeven Egalisering van de mens-mens en mens-machine relaties  Relatie tussen de vrienden van Bob de Bouwer wordt gekenmerkt door abstracte afstandelijkheid: iedereen staat even ver of even dicht van elkaar (mens-mens, mens-dier, mens- machine)  Er is geen geografische gesitueerdheid, geen seksuele identiteit, geen duidelijke man-vrouw-verhoudingen, er is geen gezinsleven, er is geen verwortelde identiteit (taal, cultuur, land, traditie, religie, verhalen, etc.)

13 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge De pedagogie van Bob de Bouwer Tendens in de huidige onderwijspolitiek = Inrichten van het onderwijs volgens de levensfilosofie van Bob de Bouwer ‘neutraal’, technisch, afstandelijk, futuristisch, gepland, administrative harassement, wegwissen van het verschil = opleggen van een welbepaalde levensbeschouwing

14 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge De pedagogie van Bob de Bouwer  Onderwijs als socialiserend gebeuren: leerlingen maken tot perfecte Bob de Bouwers, die geen moeilijke vragen stellen, maar handelen, doen, bouwen (nadruk op presteren): futuristisch project  Geen uitdaging om de eigen lichamelijkheid, de eigen gesitueerdheid, de eigen begrensheid, de eigen levensbeschouwing binnen te brengen in de opvoeding: neutraliteit als ideaal  Vakken en opleidingen ontlenen hun bestaansrecht en prestige aan hun bijdrage aan deze technische wereld: in welke mate dragen ze bij tot het klaarstomen van kinderen als producenten en consumenten van een moderne markteconomie (bijv.: ‘verkeerslessen’)

15 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge De pedagogie van Bob de Bouwer Onderwijs als socialisatie = onderwijs in handen van de dominante politieke, economische en culturele krachten In welke mate is de pedagogiek van Bob de Bouwer verzoenbaar met een katholiek opvoedingsproject? Pedagogiek van Bob de Bouwer is op zich geen probleem, maar wel wanneer de opvoedingsvisie daartoe gereduceerd wordt Onderwijs als instrument om het denken en handelen van kinderen in overeenstemming te brengen met het denken en handelen van de dominante krachten in de samenleving Functionalisering van het onderwijs: pedagogiek van Bob de Bouwer als het enig ware perspectief op de werkelijkheid ten koste van de autonomie van het eigen opvoedingsproject

16 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Naar een eigen levensbeschouwelijke visie De pedagogiek van Bob de Bouwer is niet neutraal, maar een poging om een bepaalde visie op onderwijs op te leggen Er bestaat geen neutrale pedagogiek, en dat is geen drama, maar een kans Christelijk opvoedingsproject:  Kinderen zijn meer dan human resources waarvan de waarde afhangt van de inzetbaarheid op de economische markt  Kinderen zijn geen ruw materiaal dat gevormd en beoordeeld moet worden naargelang de marktvraag  Kinderen zijn geen dingen die gebouwd moeten worden voor het gebruik dat door anderen gedefinieerd wordt  Niet alles moet zonder meer aansluiting vinden bij de samenleving, want niet alles in de samenleving is schoon, goed en waar.

17 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Naar een christelijk opvoedingsproject  Katholiek onderwijs is leerlinggecentreerd en utopisch, niet product-gecentreerd en futuristisch  Eindproduct is geen perfect gesocialiseerde leerling, maar een leerling die in staat is om positief en met een open geest alles en iedereen te bevragen vanuit een diepe zin voor humaniteit en een verbondenheid met oude en nieuwe verhalen die alternatieve werelden kunnen openen die de toekomst een utopische oriëntatie kunnen verlenen (het beloofde land, Rijk Gods)

18 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Naar een eigentijds katholiek opvoedingsproject Hedendaagse filosofie:  Alle kennis is beperkte kennis (onthult en verhult): ‘Iedereen kan iets, niemand kan alles’  We zien de wereld maar vanuit ons eigen venster, nooit de wereld op zich  We zijn ons vaak niet bewust van andere vensters op de wereld, we zien niet wat buiten ons eigen venster valt Onderwijs als … het ‘wonder wijzen’, als openen van nieuwe vensters op de wereld voor kinderen … als de vraag doen stellen naar wat niet gezien wordt, naar wie de ander is die buiten spel blijft, naar het Onzichtbare

19 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Naar een katholiek opvoedingsproject  Onderwijstechnocratie: slechts één verhaal is dominant, namelijk het verhaal van de middel-doelrationaliteit en de markeconomie  Dit verhaal wordt als neutraal voorgesteld en laat geen plaats voor andere verhalen (kruisbeelden versus coca-cola- automaten)  De huidige onderwijstechnocratie is vaak anti-pluralistisch ook al wordt pluralisme erg hoog in het vaandel gevoerd (‘dag van de verscheidenheid’)  Katholiek onderwijs als openen van meerdere perspectieven op de werkelijkheid

20 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Naar een eigentijds katholiek onderwijsproject  Onderwijs als  Learning to know  Learning to do  Learning to live together  Learning to be  Centraal is niet de socialisatie maar de menswording van kinderen naar het voorbeeld van een God die mens geworden is in Jezus  Onderwijs als een zoektocht naar het ware, schone en goede  Leerlingen de vraag laten stellen aan Bob de Bouwer: ‘Is dit de samenleving waaraan wij willen bouwen? Kan het niet anders?’

21 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Deel III: welk mensbeeld? Voorwaarde: een heel specifiek mensbeeld eigen aan de joods-christelijke traditie  Niet: kind als een wezen dat helemaal bepaald wordt door het systeem, door biologische, psychologische, pedagogische en sociologische krachten  Wel: kind als een wezen dat radicaal onbepaald is, als heenwijzing naar iets heel anders, als totale openheid, als iets heiligs dat onvoorwaardelijk respect en waardering verdient en dat ook voor anderen moet leren opbrengen HET KIND ALS EMINENT BEELD VAN GOD

22 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Het kind in de wereld van Schindler’s List  De mens als een wezen dat altijd in staat is om de gesloten orde van de werkelijkheid open te breken  De mens als vermogen om levensbeschouwelijke vragen te stellen naar het goede, ware en schone  De mens als een wezen dat geraakt kan worden door het ultieme ILLUSTRATIE Filmfragment Schindler’s List

23 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Het kind in Schindler’s List Inleiding op het filmfragment Schindler’s List  Zwart-wit film over de holocaust door Steven Spielberg, 1993 (8 oscars)  Holocaust of uitroeiing van het joodse volk in het hart van onze moderne, Europese beschaving nu 60 jaar geleden  Hoogtepunt van het onvermogen/onwil om om te gaan met het verschil  Verhaal van Oskar Schindler: een industrieel die in het nazisme gebruik maakte van joodse werkkrachten om zijn ijzerfabriek te laten draaien  Hoogtepunt van de moderne instrumentalisering van de mens  Verhaal van een bekering: tegen het systeem in neemt Schindler het na zijn bekering op voor de joodse slachtoffers  Verhaal waarin het joods-christelijk gedachtengoed oplicht tegen de achtergrond van het meest onmenselijke kwaad

24 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Het kind in Schindler’s List  Oskar als de keurige en vriendelijke industrieel wiens zaken succesvol draaien volgens de logica van de wereld  Beeld van de kinderen spelend in de sneeuw: idyllisch maar ook beeld van de erfzonde  De bekering van Oskar Schindler  De oneindigheid van de menselijke verantwoordelijkheid

25 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Het kind in Schindler’s List Mensbeeld van het ‘rode jasje’: “Sensorium voor het transcendente”  De mens als raakbaarheid door de andere  De mens als verbondenheid met het goede  De mens als bekeerbaar  De mens als in staat om het systeem in vraag te stellen  De mens als in staat om door het absolute aangesproken te worden  De mens (het kind) als drager van onvervreemdbare rechten

26 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Het kind in Schindler’s List De mens als bezitter van een ruimte waarin het andere kan binnenbreken  De mens als een open wezen, raakbaar door het rode jasje  De mens als hermeneutisch wezen en het kwaad als de openheid in de mens verloren gaat  De mens als kwetsbaar wezen maar ook als sterk ondanks de kwetsbaarheid  De mens als een wezen die ‘waarom?’ vragen kan stellen en niet alleen maar ‘wat?’ en ‘hoe?’-vragen

27 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge

28 Het kind in Schindler’s List Waar was God in Auschwitz?  Waar was God in Auschwitz? Of eerder: Waar was de mens in Auschwitz?  Nazisme: God gemaakt naar het beeld van de (Arische) mens? Joods-christelijke traditie: de mens gemaakt naar het beeld van God  De mens als ruimte waarin het licht van God kan binnenvallen  Deze ruimte kan in de mens verloren gaan (in daders)  Deze ruimte kan in de mens vernietigd worden (in slachtoffers)  Deze ruimte kan anders ingevuld worden (pluralisme)

29 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Naar een christelijk opvoedingsproject Katholiek onderwijs kiest radicaal voor elk kind – ook en in het bijzonder het kind dat getekend is door gebrokenheid en gebrekkige kansen - als een uniek en onherleidbaar beeld van God Katholiek onderwijs is onderwijs met een hart voor rode en anderskleurige jasjes Katholiek onderwijs wil elk kind in zich de ruimte laten ontdekken om het andere dan zichzelf te ontmoeten Katholiek onderwijs wil in elk kind de ruimte vrijwaren waarin het licht van God kan binnenvallen, de waarde en de kracht zien van èlk kind zoals het is Katholiek onderwijs reikt daartoe het verhaal van Jezus van Nazareth en een christelijke traditie aan waardoor de menselijke openheid religieus kan beleefd worden Katholiek onderwijs is niet exclusief: het aanvaardt dat er verschillende levensbeschouwelijke antwoorden zijn om met de hermeneutische ruimte om te gaan maar leeft zelf vanuit een voorkeursoptie voor het christelijk verhaal Katholiek onderwijs is daarom ‘pluralistisch’: niet zwart-wit of grijs, maar veelkleurig: het is niet per se nodig dat de andere mijn geloof onderschrijft, om in de andere het beeld van God te erkennen

30 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Deel IV Hoe het christelijk mensbeeld communiceren in een pluralistische wereld? De wereld van James Ensor

31 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Hoe het christelijk geloof communiceren? Christendom Cultuur Christendom=cultuur 2010 1990 1970 1950 deductie correlatie inductie inductie én deductie hermeneutiek KatechismusCreatieve uitwisseling

32 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Geloofscommunicatie tussen christendom en cultuur 1.Correlatie: vertrekken van een menselijke ervaring en uitkomen bij het christelijk geloof (inductief) 2.Crisis van de huidige geloofscommunicatie als crisis van het correlatieparadigma 1. Reductie van het mysterie van het geloof tot wat begrijpbaar is vanuit menselijke ervaringen 2. Forceren en recupereren van de menselijke ervaring vooral bij de zwakkere en meer onmondige leerlingen een gevaar 3. Voorspelbaarheid van de uitkomst 4. Correlatieparadigma als laatste uitdrukking van het cultuurchristendom 5. Doorsteek van leven naar geloof is niet evident, maar vraagt een geloofssprong en is een genade van Godswege 6. Ontkennen, minimaliseren, negeren van interne en externe pluraliteit (regenboog)

33 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Drie alternatieven 1. Inductieve geloofscommunicatie (‘creatieve uitwisseling’): + grote inbreng van de deelnemers + centraal plaatsen van levenservaringen -onderlinge bevestiging van elkaars persoonlijke ervaringen riskeert in veel scholen doel op zichzelf te worden -kennis van het geloof wordt naar de achtergrond verdrongen -radicaliteit van de christelijke boodschap afgezwakt -marginalisering van de liturgie in de school -de katholiek opvoedingsproject verliest haar eigen identiteit en daagt mensen niet verder uit in hun geloofsbeleving (‘de zone van de naaste ontwikkeling’)

34 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Drie alternatieven 2. Deductieve geloofscommunicatie: spreken over en vanuit het geloof (proposer la foi): overbrengen van de traditie (geloofswaarheden) + antwoord op de hedendaagse geloofsonwetendheid + tegengewicht tegen relativisme (‘ieder stelt zijn eigen geloof samen’) + in een plurale wereld moeten christenen zeggen waarvoor ze staan - band met de levenservaringen van mensen niet geëxpliciteerd - zal slechts een minderheid van mensen aanspreken - haalbaarheid met een leerkrachtenteam dat het correlatieparadigma verkiest?

35 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Drie alternatieven 3. Hermeneutische geloofscommunicatie = in de geloofscommunicatie levensvragen van mensen doen oplichten, verbaal en non-verbaal thematiseren en confronteren met christelijke verhalen en rituelen, waarbij openheid bestaat en gestimuleerd wordt voor het ontdekken van vele en steeds nieuwe kruisverbanden, correlaties en spanningen tussen dagelijks leven en christelijke tradities =boeiende en openbarende geloofscommunicatie Werkmateriaal op Thomas (www.godsdienstonderwijs.be)www.godsdienstonderwijs.be Voorbeeld: bibliodrama, tsunami werken met kleur, beeld, muziek, gevoel en beweging

36 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge James Ensor

37 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge James Ensor

38 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Deel VI: Katholieke identiteit van de basisschool? Wat betekent het om een katholieke basisschool te zijn? Uitgangspunt: de metafoor van de stad ‘De stad was er voor mij’ (verleden)  In oorsprong: geen zuiver bewuste, rationele keuze, architectuur van de stad meestal geen element van de keuze voor deze stad  Je kunt niet leven zonder een geografie (er bestaat geen school zonder levensbeschouwing)  De stad heeft een geschiedenis en is altijd voorgegeven aan de mens  De stad is een open begrip: iedereen is er welkom  In een stad moet je niet alle gebouwen mooi vinden, zelfs niet om de stad mooi te vinden (intern pluralisme)  De stadsarchitectuur heeft een onzichtbare invloed op onze geografie, onze perceptie, onze interactiewijze

39 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Citaat Knack 19 maart 2003 Socioloog Koen Pelleriaux (VUB): «De dagelijkste praktijken [tussen levensbeschouwelijk verschillenden instellingen] verschillen (…) veel. Dat zie je, dat voel je, dat ruik je zelfs. Als ik in een ACW-kantoor in Kortrijk wordt gedropt en daarna in een lokaal van de metallo’s in Brussel, zal ik zonder één logo te zien instinctief weten waar ik ben. In Kortrijk is alles netjes, op het burgerlijke af. De documenten liggen op keurige stapeltjes, op de bureaus staan er planten en er geldt een strikt rookverbod. Groter kan het contrast niet zijn met de zaal van de metallo’s waar lange rijen oranje plastic stoelen staan – aan elkaar vastgeklonken om geschuifel te vermijden – met daartussen alleen grote, volle asbakken».

40 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Katholieke basisschool ‘De stad is er’ (heden)  De voorgegevenheid is geen fataliteit  De voorgegevenheid is een legaat, een erfenis  Loyaliteit aan de erflaters is niet het zelfde als slaafse afhankelijkheid  Een legaat is een opdracht en geen statisch gegeven  Je kan gebouwen vernieuwen  Je kan gebouwen afbreken  Je kan gebouwen restaureren  Niet alle gebouwen zijn van dezelfde stijl, periode, architect  Gebouwen hebben een binnenkant: er wonen en werken vandaag mensen in deze gebouwen  Een gebouw is meer dan zijn façade  Identiteit heeft te maken met de binnenkant: welke mensen, welke relaties, welke feestdagen, welke gevoeligheid, welke symbolen en rituelen, welk interieur, etc.

41 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Katholieke basisschool ‘De stad is in opbouw’ (toekomst)  Een stad is altijd ‘under construction’  Een stad is nooit af, staat altijd in de steigers  Een stad is een vraag naar de toekomst  Welke plannen hebben we? Welke zijn de verschillende visies?  Wat houden we over? Wat breken we af? Wat bouwen we om?  Welke plaats houden we vrij voor het Ultieme? Welke zijn de sacrale plaatsen? Hoeveel middelen maken we vrij voor het nutteloze?

42 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Katholieke basisschool Identiteit van de basisschool: 1.Identiteit is een legaat (een erfenis): niet door ons uitgevonden, wel aan ons voorgegeven (onzichtbare loyaliteiten) 2.Identiteit bepaalt op onzichtbare en vaak onbewuste wijze de aard en de kwaliteit van onze interactie (bijvoorbeeld conflicthantering, taal, cultuur, etc.) 3.Identiteit is open, pluraal en een balans in beweging 4.Identiteit is een opdracht voor de toekomst (utopisch) 5.Identiteit omvat formele maar vooral inhoudelijke elementen

43 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Drie inhoudelijke dimensies: Katholieke identiteit:  Universaliteit: algemeen-menselijk  Particulariteit: eigen voor christenen  Uniciteit: uniek voor christenen te onderscheiden, niet te scheiden

44 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Katholieke identiteit Universele dimensie of betekenislaag in het christendom:  Christenen zijn in de eerste plaats mensen onder de mensen  Christenen delen in het humanum, in universele waarden en normen  Christenen hanteren kwaliteitscriteria en humaniteitscriteria  Werken aan een humane school is ook werken aan een christelijke school  Bijbels voorkeurverhaal: scheppingsverhaal (Genesis) en bevrijding (Exodus)  School als oefenplaats van menswording (diaconie) Merk op:  veel wat nu ‘algemeen-menselijk’ is, is van christelijke oorsprong  veel wat wij ‘algemeen-menselijk’ noemen is nog steeds positief-christelijk getint Gevaar:  Reductie van katholieke school tot humanistische school  Identiteitsverlies  Christus niet alleen met de wereld, maar soms ook tegendraads, tegen de wereld

45 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Katholieke basisschool Particuliere dimensie of betekenislaag van het christendom:  Christendom heeft eigen, particuliere  verhalen (bijvoorbeeld: Barmhartige Samaritaan)  symbolen en rituelen (bijvoorbeeld: kruis)  waarden en normen (bijvoorbeeld: vergeving)  geschapenheid van de werkelijkheid  bestaan van een onzichtbare werkelijkheid  Voorkeursverhaal: incarnatie (geboorte van Jezus)  Niet exclusivistisch, maar inclusivistisch  Katholieke school als ontmoetingsruimte  Plicht tot communicatie en recontextualisering  Positief: identiteitsbevorderend  Gevaar: wegverklaren in universele termen of verheven tot onbegrijpelijke mysteries

46 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Katholieke basisschool Unieke dimensie van het christendom:  Niet zonder meer ‘vertaalbare’ elementen in de christelijke identiteit, die zelfs aanstootgevend zijn voor de wereld, bijvoorbeeld:  God als een persoon (Vader, Abba)  Zaligsprekingen  Liturgie en sacramenten  Kruis als verlossing  Vijandsliefde  Verrijzenis van geest en lichaam  Voorkeursverhaal: verrijzenis van Jezus  Verschil vanuit het geloof  Gevaar: zichzelf opsluiten in de eigen identiteit  Gevaar: niet respecteren van het arcanum

47 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge De wereld van Marc Chagall

48 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Katholieke identiteit van de basisschool Drie bouwstenen van identiteit: Nood aan differentiatie (eenheid in verscheidenheid) Identiteit is niet enkel gelegen in de uniciteit A. UNIVERSALITEIT (Schepping en bevrijding) B. PARTICULARITEIT (Incarnatie) C. UNICITEIT (Schepping en verlossing) Nood aan een combinatie, verschillende combinaties mogelijk, kritisch minimum vereist

49 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Katholieke basisschool A. B. C. A. B. C. A. B. C. Waardenopvoeding in gelovig perspectief Recontextualiserende katholieke basisschool Reconfessionaliserende katholieke basisschool

50 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Deel VI: Geloofscommunicatie in beeld De wereld van Francis Bernard Dickee Francis Bernard Dickee, Out of Reach, Daughters of Eve, Bridgeman Art Library, Londen

51 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Geloofscommunicatie in beeld? Tussen geven en ontvangen Met het beeld (correlatie):  geloofscommuncatie start in het gezin, gezinnen moeten ondersteund worden vanuit parochie en school  geven, aangepast aan de ontwikkeling, de capaciteiten en de plaats waar het kind staat, persoonsgericht, inspelend op het verlangen van het kind  activerend leren, uitnodiging om zich uit te strekken, om te groeien  centrale plaats van de relatie in de christelijke geloofsopvoeding  buigzame takken als beeld voor de (re)contextualiseerbaarheid van het geloof  leerkracht als bemiddelaar tussen hemel en aarde, tussen dagelijks leven (pop) en de onderbreking door het geloof  geloofscommunicatie als leunen op de tafel of steunen op de traditie en de kerkgemeenschap (tegen burn-out)  geloofscommunicatie als verbonden met het breken en het delen van het brood (eucharistie)

52 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Geloofscommunicatie in beeld? Tussen geven en ontvangen Tegen het beeld (verder dan correlatie):  In de geloofscommunicatie ontvangt het kind niet enkel, het geeft ook. De leerkracht ontvangt niet alleen vanwege de traditie, maar ook vanwege het kind zelf.  Moeder-kind relatie is niet het enige beeld voor geloofscommunicatie:  De afwezige vader  Belang van parochie en godsdienstonderwijs op school  De vruchten zijn af, de appel kan niet meer groeien in de handen van het kind  Uitdaging dat vandaag vele bomen kinderen met hun vruchten bekoren  De leerkracht/directeur als ‘dochter van Eva’: de zondeval van de geloofscommunicatie: het gevaar van het maakbaarheidsgeloof (‘onderwijs als het kneden van kinderen’)  Maria als de ‘nieuwe Eva’ ‘vol van genade’: belang van mariale dimensie van de geloofsuitbouw (het belang van de genade in de geloofscommunicatie)

53 25ste colloquium directies BuBaO op 28 januari 2005, Duinse Polders, te Blankenberge Een hedendaagse identiteit van een katholieke school voor buitengewoon basisonderwijs Vlaams Verbond van het Katholiek Buitengewoon Basisonderwijs Vrijdag 28 januari 2005, 9-11.30 uur Duinse Polders, Blankenberge, België Dialoog. Aanbod- en vraaggestuurd werken in het buitengewoon onderwijs Katholieke Universiteit Leuven Faculteit Godgeleerdheid Centrum Academische Lerarenopleiding Project Thomas Prof. Dr. Didier Pollefeyt Katholieke Universiteit Leuven