Ruimte voor risico’s Overwegingen bij vrijwillige risicoacceptatie door burgers in het nieuwe omgevingsrecht dr. Rik Peeters NSOB.

Presentatie over: "Ruimte voor risico’s Overwegingen bij vrijwillige risicoacceptatie door burgers in het nieuwe omgevingsrecht dr. Rik Peeters NSOB."— Transcript van de presentatie:

1 Ruimte voor risico’s Overwegingen bij vrijwillige risicoacceptatie door burgers in het nieuwe omgevingsrecht dr. Rik Peeters NSOB

2 Verschil en gelijkheid
Huidige omgevingsrecht gaat uit van rechtsgelijkheid Bedoeld ter bescherming, maar twee ongewenste effecten: Regeldruk en botsende belangen bij schaarse ruimte Spanning met gevarieerde woonbehoeften: bescherming voelt als belemmering Vrijwillige risicoacceptatie: Vestiging in gebied met hogere risico’s voor veiligheid, gezondheid, schade en overlast Vrijwillig afzien van bescherming die de wet biedt Twee vragen: Onder welke condities kan ruimte worden gemaakt voor vrijwillige risicoacceptatie? Welke overwegingen zijn van belang bij het vinden van een nieuwe verhouding tussen zorgplicht en eigen verantwoordelijkheid in uitzonderingssituaties?

3 Ruimte voor vrijwillige risicoacceptatie
Uitgangspunten: privaat – publiek – politiek artikel 21 GW biedt ruimte voor verschil uitzondering is dus ook geen precedent Voorwaarden (procesmatig, niet inhoudelijk!): Externe effecten: Ordeningsbelang: tragedy of the commons? Beschermingsbelang: vrijwillige acceptatie door belanghebbenden? Vrijwilligheid: Afwezigheid van externe dwang Aanwezigheid van alternatieve handelingsopties Aanwezigheid van materiële keuzevrijheid (b.v. geen financiële noodzaak) Rationaliteit: Bewustzijn dat van beschermingsrecht wordt afgezien (explicitering) Geen evidente acute gevaarstelling

4 Gevarieerd omgaan met risico’s
Uitgangspunten: Bij vrijwilligheid wordt verantwoordelijkheid verondersteld Geen voordeel tegenover de overheid door risiconeming Wederkerigheid: verantwoordelijkheidsdeling (quid pro quo) Transparantie: schriftelijk vastleggen voorwaarden Drie mogelijke omgangsvormen met risico’s: Acceptatie: burger draagt zelf gevolgen van zijn beslissingen Compensatie: overheid draagt de gevolgen van risico’s buiten de controle van individuele burgers Preventie: overheid en burgers hebben gedeelde verantwoordelijkheid voor voorkomen dat risico’s zich überhaupt voordoen

5 Acceptatie Uitgangspunt: eigen verantwoordelijkheid van burgers
Onbedoeld effect: begrensde rationaliteit van burgers Mitigatie: informatieplicht van de overheid (‘risicobijsluiter’; ook voor toekomstige bewoners) Voorbeeld: Buitendijks wonen: geen schadevergoeding bij waterschade na overstroming Dove gevel: geen compensatie voor eventuele verminderde waarde woning

6 Compensatie Uitgangspunt: vergoeding van ondraaglijke en onverzekerbare schade Onbedoeld effect: afwenteling van risico’s op de overheid Mitigatie: kostendeling naar vermogen (b.v. verplichte aanvullende verzekering) Voorbeeld: Buitendijks wonen: vergoeding voor onverzekerbare schade Wonen op industrieterrein: gewoon recht op noodhulp en medische zorg bij chemisch ongeval

7 Preventie Uitgangspunt: verplichte maatregelen ter voorkoming van schade en gevaar Onbedoeld effect: regeldruk voor bewoners Mitigatie: oprekken informatieplicht (advies in plaats van voorschrift) Voorbeeld: Buitendijks wonen: burgers nemen maatregelen ter preventie van waterschade Wonen op verontreinigde grond: burgers nemen maatregelen om intensief contact met grond te vermijden

8 Strategische keuzen Wanneer welke strategie?
Van belang: aard van het risico Latent (maar onmiddellijk negatief effect) Manifest (maar uitgesteld negatief effect) Gevaar (veiligheid of gezondheid) Industrieel ongeval (casus: wonen op industrieterrein) Lucht- of grondvervuiling (casus: wonen op verontreinigde grond) Hinder (overlast of schade) Wateroverlast (casus: buitendijks wonen) Geluidsoverlast (casus: dove gevel)

9 Strategische keuzen Uitgangspunt: acceptatie-strategie Maar:
Latente risico’s (industrieel ongeval, overstroming): hogere onzekerheidsfactor, dus eerder aanvullende strategie Vooraf afspreken kostendeling bij onverzekerbare waterschade Informatieplicht niet alleen bij aanvaarding risico, maar ook bij dreiging manifest worden Gevaar (industrieel ongeval, vervuiling): gevolgen moeilijker te dragen voor burgers, dus eerder aanvullende strategie Onverkort recht op noodhulp en medische zorg Verplichting tot periodieke medische controle bij lucht- en bodemvervuiling Bovendien: bescherming geldt onverkort tegen andere risico’s dan degene die burgers expliciet en vrijwillig hebben geaccepteerd