Bestuursrecht Hoorcollege IV

Presentatie over: "Bestuursrecht Hoorcollege IV"— Transcript van de presentatie:

1 Bestuursrecht Hoorcollege IV
Hasselt, 5 december 2013 prof. dr. Anne Mie Draye Injunctierecht: beschrijving voor de Raad van vergunningsbetwistingen. Bevoegdheid van een rechtscollege om aan een bestuur (die de vernietigde beslissing nam) een nieuwe beslissing op te leggen. Bepaalde motieven mogen niet meer bij de beslissing betrokken worden, bepaalde regels moeten erin opgenomen worden, …

2 De organisatie van het bestuur: Uitgangspunten
Art. 105 GW:” De Koning heeft geen andere macht dan die welke de Grondwet en de bijzondere wetten, krachtens de grondwet zelf uitgevaardigd, hem uitdrukkelijk toekennen” Grondwetgever en wetgever bepalen de taken die door de overheid moeten worden vervuld en kunnen specifieke overheden oprichten om die taken uit te voeren De besturen hebben slechts de bevoegdheden die hun toegewezen worden. Hierbij is het grondwetsartikel 105 van belangrijk. Het bestuur moet zich aan de bevoegdheid houden, anders is er sprake van machtsoverschrijding. Het wetgevend optreden is het uitgangspunt van de bevoegdheden voor de uitvoerende macht. Nieuwe besturen mogen worden opgericht wanneer er nieuwe overheidstaken ontstaan. (Nieuwe besturen die zijn opgericht in de sfeer van het leefmilieu)

3 De organisatie van het bestuur: Structuur
Het bestuur kent geen eenheidsstructuur: bestuurstaken worden uitgeoefend door diverse besturen (2 categorieën): - met een algemene bevoegdheid over een bepaald territorium: Staat, Gewest, Gemeenschap, provincies en gemeenten - met een gespecialiseerde bevoegdheid: Rijksdienst voor Kinderbijslag voor Werknemers, het Federaal Planbureau, het Nationaal Orkest van België Niet langer alleen de federale/nationale staat België, we hebben ook provincies, gemeentes, …

4 De organisatie van het bestuur: Principes (1)
Binnen de verscheidenheid aan besturen gelden een aantal algemene principes Het hiërarchisch beginsel: - de bevoegdheid tot het nemen van en de verantwoordelijkheid voor beslissingen berust bij de top van de administratieve overheid - ambtenaren nemen hun plaats in binnen de hiërarchie, nemen en geven bevelen - ambtenaren hebben een gehoorzaamheidsplicht - contacten gaan van boven naar beneden en omgekeerd Algemene regels en principes: (gelden in elk bestuur, gemeenschappelijke component), ze brengen eenheid in het bestuur. Hiërarchisch beginsel: systeem van meerderen en minderen -> ladders, piramides. Gehoorzaamheidsplicht van de ambtenaar: 1 uitzondering: wanneer de ambtenaar ziet dat het gaat over een manifest onwettig beval, er ontstaat ook nog eens discussie (er mag geen enkel (voor ambten of derden mag er geen enkele twijfel bestaat dat het onwettig is). Er is wel een regeling wanneer er een strafrechtelijke regeling rijst.

5 De organisatie van het bestuur: Principes (2)
De rechtspersoonlijkheid Rechtspersoonlijkheid kan principieel slechts door of krachtens een wet, decreet of ordonnantie worden toegekend Een rechtspersoon is drager van rechten en plichten: kan rechtshandelingen stellen, overeenkomsten sluiten… De figuur van de rechtspersoonlijkheid is nuttig in het privaatrecht en in het publiek recht Administratieve overheden met rechtspersoonlijkheid leiden een min of meer zelfstandig bestaan Rechtspersoonlijkheid belang; (geldt niet voor alle besturen); -rechtshandelingen te stellen die gevolgen teweeg brengt. -Als rechtssubject behandelt. Ministeriële departementen hebben geen rechtspersoonlijkheid. -> verleent door wet, decreet of ordonnantie ofwel is persoonlijk toegekent ofwel is ze er niet.

6 De organisatie van het bestuur: Principes (3)
Het bestaan en de omvang van de bevoegdheden van publiekrechtelijke rechtspersonen worden door de grondwet en/of de wet bepaald In principe zijn deze bevoegdheden dezelfde als die van andere rechtspersonen (contracteren) Toch gelden zekere beperkingen: - het specialiteitsbeginsel: Publiekrechtelijke lichamen mogen slechts handelen met het oog op hun bij wet vastgesteld doel, op de wijze die door de wet is voorgeschreven - het gebruik van privaatrechtelijke juridische instrumenten wordt door wetgeving en rechtspraak aan banden gelegd Een gemeente heeft rechtspersoonlijkheid, dus kan dat doen. Toch zijn er beperkingen. -De overheid kan slechts optreden met het oog op de doelstellingen die zij moeten nastreven (gemeente X kan niks aankopen voor gemeente Y -> zou machtsoverschreiding zijn) -Oprichten en opheffen van rechtspersoonlijkheid. Gebruik kunnen maken van bevoegdheden om te participeren in de rechtspersoonlijkheid voorbeeld bij de sociaal-medische sector.

7 Het bestuur: Specifieke bevoegdheden
Specifieke/exorbitante bevoegdheden - imperium bevoegdheden - instellen van belastingen - onteigening Specifieke bevoegdheden: bevoegdheden hebben een wettelijke basis. Imperium bevoegdheid: om eenzijdige beslissingen te nemen.

8 Het bestuur: Strafrechtelijk aansprakelijk
Het principe: publiekrechtelijke rechtspersonen kunnen strafrechtelijk worden vervolgd Bepaalde overheden genieten evenwel strafrechtelijke immuniteit Verantwoording: immuniteit geldt slechts voor rechtspersonen met democratisch verkozen organen (Grondwettelijk Hof) Het gevolg hiervan: niet de rechtspersoon maar een individu is strafrechtelijk aansprakelijk STRAFRECHTELIJKE AANSPRAKELIJKHEID: Flandria-arrest: ging over burgerrechtelijke aansprakelijkheid (overheid die schade berokkent verplicht om te vergoeden). Uitzonderingen pagina 14 blokboek In lijst belangrijke besturen die belangenrijke bevoegdheden hebben -> veel uitzonderingen die de wet bijna teniet doet.

9 De organisatie van het bestuur: Bestuursvormen (1)
Centralisatie: alle bevoegdheden berusten bij één centraal orgaan Centralisatie heeft twee betekenissen:  - een organisatiebeginsel binnen elke overheid - een gezagsstructuur waarin alle bevoegdheden bij centrale organen berusten Centralisatie kent twee vormen: - zuivere centralisatie - deconcentratie (extern of intern) Centralisatie: 1 centraal bestuur: alle bevoegdheden over alle staatshandelingen -> kan maar onrealistisch en ongezond zijn -> weinig gebruikt. Zuivere centralisatie: Alle bevoegdheden behoren tot dat ene enkele orgaan (zeer sterk hiërarchische toezicht). De mogelijkheid tot het geven van instructies zijn absoluut. Deconcentratie is een vorm van centralisatie. Sleutelwoord is delegatie (overdracht van bevoegdheden). Ze dragen bevoegdheden over aan agenten, die optreden voor het centraal bestuur. Extern: deconcentratie die vaak verband houdt bij de oprichting van de buitendiensten.

10 De organisatie van het bestuur: Bestuursvormen (2)
Decentralisatie heeft als essentiële kenmerken: - rechtspersoonlijkheid - een zekere zelfstandigheid weliswaar met bestuurlijk toezicht Decentralisatie kent twee vormen: - territoriale decentralisatie - dienstgewijze of functionele decentralisatie Decentralisatie: bijna bij alle West-Europese landen. Dit staat symbool voor een zekere zelfstandigheid met eigen bevoegdheden. Ze kunnen die zelfstandigheid ondersteunen door hun bevoegdheden. Een publiekrechtelijke rechtspersoon streeft bepaalde doelstellingen na,

11 De organisatie van het bestuur: Bestuursvormen (3)
Een tussenvorm: de technische zelfstandigheid/het gepersonaliseerd bestuur Kenmerken: - een centraal element: de hiërarchische ondergeschiktheid - een decentraal element: een scheiding van het centraal bestuur Een aparte categorie: de economische overheidsinstellingen of overheidsbedrijven

12 De organisatie van het bestuur: Aansprakelijkheid gedecentraliseerde besturen
Gedecentraliseerde besturen zijn aansprakelijk voor hun daden bij de uitvoering van hun opdrachten Wat met taken van medebewind? Volgens de rechtspraak van het Hof van Cassatie blijft het gedecentraliseerd bestuur ook in deze hypothese aansprakelijk De gouverneur bekleedt een aparte plaats: hij kan orgaan zijn van de federale staat, het Gewest of de Gemeenschap Gemeenten hebben eigen bevoegdheden, ze voegen ook taken uit van medebewind, dit zijn opdrachten die ze moeten uitvoeren op vraag van het hogere bestuur. Hier is een juridische/wettige basis voor.

13 Het bestuurlijk toezicht: Algemeen
Functioneel en territoriaal gedecentraliseerde besturen staan onder bestuurlijk toezicht Doelstelling: controle over handelingen van gedecentraliseerde besturen ter vrijwaring van de wet en van het algemeen belang Bestuurlijk toezicht heeft een negatief karakter Wantrouwen ten opzichte van het gedecentraliseerd bestuur, want is bestuurlijk toezicht. Centrale niveau wil een zekere controle uitoefenen op het Wet in materiële zin naleven. Algemeen belang: beheer van goede huisvader Binnen gemeentelijk belang marge en daarbij ook algemeen belang Negatief karakter: Wat is de impact op de beslissing die genomen werd door de overheid die onderworpen aan het toezicht (bij schorsing, nietigverklaring -> geen toestemming nodig). Onderscheid in tekst Goris (pagina 52): Burger kan hogere overheid meerder dat beslissing lagere overheid niet wettig is. Attent maken van.. Andere invalshoek is er -> bij bestuurlijk toezicht.

14 Het bestuurlijk toezicht: Diverse vormen (1)
Gewoon toezicht ↔ Buitengewoon toezicht  algemeen toezicht  bijzonder toezicht geen indeplaatsstelling indeplaatsstelling Bij verschillende vormen van gewoon toezicht is er geen in de plaats stelling (men kan de beslissingen verhinderen, …) Bijzonder toezicht is een andere vorm van het gewoon toezicht. Buitengewoon kan men wel in de plaats stelling, vandaar buitengewoon

15 Het bestuurlijk toezicht: Diverse vormen (2)
Het algemeen toezicht: - schorsing - vernietiging Het bijzonder toezicht: - voorafgaand advies - machtiging - goedkeuring Algemeen toezicht; op grond van het feit dat deze vorm het meest voorkomt. (Elk toezicht moet gebaseerd zijn op de wettelijke basis). 2 vormen die een veelheid van beslissingen betreft Een vervaltermijn is een termijn waar heel duidelijk gevolgen aan verbonden zijn. De termijn van schorsing of vernietiging is vervallen en de beslissing zal definitief zijn. Er kan na de termijn niet meer geschorst of vernietigt worden. Pagina 29 blokboek voor de rechtsgevolgen. Vernietiging in van een burgerlijk toezicht (burger kan niet naar de rechtbank gaan). ONDERSCHEID BURGERLIJK EN BESTUURLIJK TOEZICHT !!!! Bijzonder toezicht: wettelijke norm -Voorafgaand advies: niet bindend. Ze zijn wel een substantiële vorm vereist (wnr ze niet zijn gevraagd kan de RvS vragen om dat te vernietigingen). -Machtiging -Goedkeuring: geeft de handelingen een volledige plaats Zonder goedkeuring kan de beslissing worden uitgevoerd maar dat brengt een zeker risico met zich mee. Arrest Douwe: ontslag van een ambtenaar, in welke zin kwam het administratief toezicht aan bod? 4.4 pagina 65: Speciale vorm van aanvechting. Men vecht een beslissing aan om een ontslag niet te doen. De toezichthoudende overheid bestond er in haar bevoegdheden niet uit te voeren, dit is geen aanvechtbare handeling omdat de uitoefening van dat administratief beroep een mogelijkheid is en geen plicht.

16 Het bestuurlijk toezicht: Diverse vormen (3)
Buitengewoon toezicht: - de bijzondere commissaris RvS nr , 20 september 2004. Noot Prof. I. OPDEBEEK - ambtshalve maatregelen Het is een verregaande vorm: 2 belangrijke vormen -Bijzondere commissaris: men gaat die sturen als die zijn plichten niet verzuimd. Het is dan nodig om zich in te plaats te stellen in de overheid om te zorgen voor de bijstand. -Ambtshalve maatregelen: gekoppeld aan iets niet doen, iets weigeren van het administratief bestuur om posten te weigeren in de regering.