Hersenen, Leren en Geheugen

Presentatie over: "Hersenen, Leren en Geheugen"— Transcript van de presentatie:

1 Hersenen, Leren en Geheugen
Jouw eigen leerrendement optimaliseren met kennis over de hersenen, het leerproces en het geheugen Les 1

2 Doelstelling Inzicht krijgen in wat er in de hersenen gebeurt als je geheugen opbouwt. Deze kennis gebruiken om je eigen leerhouding en leerproces te optimaliseren.

3 Waarom? Ik zie een groep Atheneum-bovenbouwleerlingen die zich voorbereiden op het Centraal Examen. In deze voorbereidingstijd zullen zij nog veel kennis op moeten slaan in hun geheugen. Hoe kunnen deze leerlingen ervoor zorgen dat de informatie langdurig in het geheugen blijft zodat ze het tijdens die eindexamen nog weten?

4 Experiment Hoe kunnen deze leerlingen ervoor zorgen dat de informatie langdurig in het geheugen blijft zodat ze het tijdens die eindexamen nog weten? Hypothese: Het geheugen is beter als men tijdens het leren veel associaties maakt.

5 Experiment Hypothese: Het geheugen is beter als men tijdens het leren veel associaties maakt. Onderzoeksvraag: Is het geheugen op korte termijn beter als men twee zintuigen gebruikt, in plaats van één zintuig, tijdens het leren? Verwachting: Er wordt verwacht dat het geheugen beter zal zijn, wanneer er tijdens het leren gebruik is gemaakt van twee zintuigen in plaats van 1 zintuig.

6 Experiment Dit kunnen we testen.
Twee groepen leren een aantal voorwerpen Groep 1: leren met een zintuig (zien) Groep 2: leren met twee zintuigen (zien + voelen)

7 Experiment Werkwijze: Beide groepen krijgen een minuut de tijd om 15 voorwerpen te leren. Na het leren moeten de proefpersonen een rekentaak uitvoeren. Daarna proberen de proefpersonen zich zoveel mogelijk voorwerpen te herinneren.

8 Experiment Resultaten: Groep 1 Groep 2 Verschil Aantal onthouden
Aantal vergeten Aantal verkeerd onthouden

9 Experiment Conclusie:

10 Opbouw lessenreeks Les 1: Het geheugen bouw je op in je hersenen Les 2: Het geheugen bouw je op tijdens het leerproces Les 3: Hoe zorg je voor een kwalitatief goed en duurzaam geheugen? Les 4: Wat kun je nog meer doen voor optimale leerresultaten? Evalueren en vooruit kijken.

11 Opbouw lessenreeks Les 1: Het geheugen bouw je op in je hersenen Les 2: Het geheugen bouw je op tijdens het leerproces Les 3: Hoe zorg je voor een kwalitatief goed en duurzaam geheugen? Les 4: Wat kun je nog meer doen voor optimale leerresultaten? Evalueren en vooruit kijken.

12 Het geheugen Het geheugen bevindt zich in de hersenen

13 Het geheugen Het geheugen bevindt zich in de grote hersenen

14 Het geheugen Kennis wordt opgeslagen in het geheugen in de vorm van een neuronennetwerk.

15 Neuronen Neuron = hersencel
Neuronen kunnen met elkaar communiceren via elektrische signalen.

16 Neuronen Neuron = hersencel
Neuronen kunnen met elkaar communiceren via elektrische signalen.

17 Neuronen Neuron = hersencel
Neuronen kunnen met elkaar communiceren via elektrische signalen. Echter voordat neuronen kunnen communiceren moeten ze verbonden zijn via synapsen. En hoe meer synapsen, hoe makkelijker de neuronen kunnen communiceren.

18 Wist je dat? Heeft een mens meer of minder dan 10 miljoen hersencellen?

19 Wist je dat? Een mens 124 miljard hersencellen heeft?
Een ongeboren kind elke minuut nieuwe hersencellen aanmaakt, maar dat je er na de geboorte elke dag 100 kwijt raakt? Het aantal vertakkingen in de hersenen even groot is als het aantal takken in de bossen van Nederland en België? De hersenen twee procent van het lichaamsgewicht vormen, maar twintig procent van de energie verbruiken? De hersenen drie tot vier liter bloed per minuut nodig hebben om ze van zuurstof te kunnen voorzien?

20 Geheugen opbouwen Hoe meer associaties een herinnering heeft, hoe meer neuronen er betrokken zijn bij de herinnering, des te sterker de herinnering is ingebouwd in het geheugen.

21 Geheugen opbouwen Hoe meer associaties een herinnering heeft, hoe meer neuronen er betrokken zijn bij de herinnering, des te sterker de herinnering is ingebouwd in het geheugen.

22 Opdracht Bedenk 5 tips voor tijdens het leren om het aantal verbindingen te verhogen.

23 Kwaliteit van het geheugen verbeteren
Het aantal associaties in het neurale netwerk vergroten door: Verbindingen te leggen met al bestaande kennis Wat weet ik al? Klopt dit met wat ik al wist? Of niet? Wat zijn de gaten in mijn kennis? De informatie op verschillende manieren verwerken: woorden, beelden, geluiden, formules etc. Aantekeningen maken Schema’s maken Zelf vragen stellen Visualiseren Etc.

24 Huiswerk voor volgende week:
Lezen en samenvatten hoofdstukken ‘Basisanatomie’ en ‘Hoe werken de hersenen?’ (p. 9 t/m p. 17). Neem je samenvatting de volgende keer mee.

25 Vragen?

26 Hersenen, Leren en Geheugen
Jouw eigen leerrendement optimaliseren met kennis over de hersenen, het leerproces en het geheugen Les 2

27 Opbouw lessenreeks Les 1: Het geheugen bouw je op in je hersenen Les 2: Het geheugen bouw je op tijdens het leerproces Les 3: Hoe zorg je voor een kwalitatief goed en duurzaam geheugen? Les 4: Wat kun je nog meer doen voor optimale leerresultaten? Evalueren en vooruit kijken.

28

29 Het geheugen Kennis wordt opgeslagen in het geheugen in de vorm van een neuronennetwerk.

30 Geheugen opbouwen Hoe meer associaties een herinnering heeft, hoe meer neuronen er betrokken zijn bij de herinnering, hoe sterker de herinnering is ingebouwd in het geheugen.

31 Geheugen opbouwen Maar hoe werkt dit dan?

32 Opdracht Lezen en schematiseren is een goede combinatie van leerstrategieën om een eerste stap te zetten in de opbouw van het geheugen over de leerstof. Lees het hoofdstuk ‘Geheugen en Leren’ (pagina 17 t/m 23) Maak een schematische weergave die de tekst kan ondersteunen. Woorden die je minimaal moet gebruiken zijn: plasticiteit, sensorisch geheugen, werkgeheugen, langetermijngeheugen en memory web.

33 Geheugenvorming Consolidatie = het overbrengen van informatie van het kortetermijngeheugen/werkgeheugen naar het langetermijngeheugen.

34 Lange-termijn-geheugen
Geheugenvorming Informatie gaat van je zintuigen naar de cortex van de grote hersenen. Sensorisch geheugen Werk-geheugen Lange-termijn-geheugen Verwerken Ophalen Aandacht Herinnering / uitgang

35 Cortexgebieden

36 Lange-termijn-geheugen
Geheugenvorming Onder invloed van aandacht komt de informatie in het werkgeheugen.  korte opslag van informatie in de hippocampus. Sensorisch geheugen Werk-geheugen Lange-termijn-geheugen Verwerken Ophalen Aandacht Herinnering / uitgang

37 Hippocampus

38 Lange-termijn-geheugen
Geheugenvorming Door leren kan de informatie daarna in het langetermijngeheugen komen De hippocampus stuur de informatie dan terug naar de cortex.  lange opslag van informatie in de cortex in neurale verbindingen  korte opslag van informatie in de hippocampus. Sensorisch geheugen Werk-geheugen Lange-termijn-geheugen Verwerken Ophalen Aandacht Herinnering / uitgang

39 Cortexgebieden

40 Samenvatting geheugenvorming
Netwerk tussen neuronen in specifieke cortex gebieden Sensorisch geheugen Werk-geheugen Lange-termijn-geheugen Verwerken Ophalen Aandacht Herinnering / uitgang Zintuigen  specifieke cortex gebieden hippocampus Wordt automatisch en onbewust gevormd.

41 Samenvatting geheugenvorming
Zintuiglijke informatie gaat via zintuigen naar de specifieke gebieden in de cortex. Zintuiglijke informatie wordt zeer kort en onbewust in het sensorische geheugen opgeslagen. Onder invloed van aandacht komt de informatie in het werkgeheugen  korte opslag van informatie in de hippocampus. Door leren kan de informatie daarna in het langetermijngeheugen komen doordat de hippocampus de informatie terug naar de cortex stuurt  lange opslag van informatie in de cortex in neurale verbindingen.

42 Geheugenvorming

43 Werkgeheugen Het werkgeheugen kan ongeveer 7 items tegelijkertijd ‘online’ houden.

44 Werkgeheugen Chunking: deel tijdens het leren de informatie op in brokjes, zodat het werkgeheugen de informatie beter actief kan houden. Bv. Maak van Maak van K a t m o p l a f k i p kat mop laf kip Maak van Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog Tvtas

45 Huiswerk Huiswerk voor volgende week: Lees de hoofdstukken ‘Geheugen en Leren’ (pagina 17 t/m 23) en ‘Reflectie, actief leren en zelfevaluatie’(p. 77 t/m p. 80).

46 Vragen?

47 Hersenen, Leren en Geheugen
Jouw eigen leerrendement optimaliseren met kennis over de hersenen, het leerproces en het geheugen Les 3

48 Opbouw lessenreeks Les 1: Het geheugen bouw je op in je hersenen Les 2: Het geheugen bouw je op tijdens het leerproces Les 3: Hoe zorg je voor een kwalitatief goed en duurzaam geheugen? Les 4: Wat kun je nog meer doen voor optimale leerresultaten? Evalueren en vooruit kijken.

49 Eigenschappen langetermijngeheugen

50 Cortexgebieden

51 Samenvatting geheugenvorming
Sensorisch geheugen Werk-geheugen Lange-termijn-geheugen Verwerken Ophalen Aandacht

52 Hippocampus

53 Samenvatting geheugenvorming
Netwerk tussen neuronen in specifieke cortex gebieden Sensorisch geheugen Werk-geheugen Lange-termijn-geheugen Verwerken Ophalen Aandacht Herinnering / uitgang Zintuigen  specifieke cortex gebieden hippocampus Wordt automatisch en onbewust gevormd.

54 Cortexgebieden

55 Kwaliteit van het langetermijngeheugen
De kwaliteit van je langetermijngeheugen is afhankelijk van: Leerhouding: Het niveau van de leerstofverwerking tijdens het leren VSpreiding van leren en herhalen over de tijd Levensstijlfactoren: Voldoende slaap Voldoende beweging Gezonde voeding

56 Kwaliteit van het langetermijngeheugen
De kwaliteit van het langetermijngeheugen van een bepaald stukje informatie is afhankelijk van: Het aantal associaties in het neurale netwerk De sterkte van de verbindingen tussen de associaties in het neurale netwerk

57 Kwaliteit van het langetermijngeheugen
Veel associaties betekent dat: De kennis goed verankerd is in het geheugen De informatie via vele ‘neurale’ wegen te bereiken is, waardoor de kennis makkelijker herinnerd wordt Sterke verbindingen betekent dat: De informatie sneller actief wordt en dus sneller en makkelijker herinnerd wordt

58 Kwaliteit van het geheugen
Het aantal associaties in het neurale netwerk verhogen door: Verbindingen te leggen met al bestaande kennis Wat weet ik al? Klopt dit met wat ik al wist? Of niet? Wat zijn de gaten in mijn kennis? De informatie op verschillende manieren representeren: woorden, beelden, geluiden, formules etc. Aantekeningen maken Schema’s maken Zelf vragen stellen Visualiseren Etc.

59 Kwaliteit van het geheugen
De sterkte van de verbindingen tussen de associaties in het neurale netwerk

60 Kwaliteit van het geheugen
De sterkte van de verbindingen tussen de associaties in het neurale netwerk - Actief nadenken over de leerstof Activeert de communicatie tussen de neuronen, waardoor deze verbindingen sterker worden Leerstof over langere periode leren Geeft tijd voor de consolidatie van de kennis Herhalen Versterkt verbindingen en voorkomt verzwakking van de verbindingen door heractivatie van het netwerk van neuronen

61 Kwaliteit van het geheugen
Conclusie: alleen luisteren en/of lezen is niet voldoende voor een duurzaam geheugen. De leerstof actief verwerken is van groot belang! Voorbeelden van actief verwerken: Aantekeningen maken Schema’s maken Samenvattingen maken Vragen stellen Zelf antwoorden vinden De stof aan andere uitleggen Visualiseren Voorkennis erbij betrekken Uitvoeren

62 Kwaliteit van jouw leerproces
De kwaliteit van het geheugen is (deels) afhankelijk van de kwaliteit van het leerproces. Opdracht: Reflecteer op je eigen leergedrag benoem - drie dingen die je goed doet. - drie dingen die je beter kunt doen.

63

64 Huiswerk Verwerkingsopdracht: Toepassen van de nieuwe kennis
 In deze opdracht ga je een eigen leerplan ontwikkelen.  Neem je leerplan de volgende les op papier mee.

65 Vragen?

66 Hersenen, Leren en Geheugen
Jouw eigen leerrendement optimaliseren met kennis over de hersenen, het leerproces en het geheugen Les 4

67 Opbouw lessenreeks Les 1: Het geheugen bouw je op in je hersenen Les 2: Het geheugen bouw je op tijdens het leerproces Les 3: Hoe zorg je voor een kwalitatief goed en duurzaam geheugen? Les 4: Wat kun je nog meer doen voor optimale leerresultaten? Evalueren en vooruit kijken.

68 Leerplannen Vorm groepjes van drie en bekijk samen jullie lesplannen. Geef elkaar feedback (tops en tips).

69 Kwaliteit van het langetermijngeheugen
De kwaliteit van je langetermijnheugen is afhankelijk van: Leerhouding: Het niveau van de leerstofverwerking tijdens het leren Verspreiding van leren en herhalen over de tijd Levensstijlfactoren: Voldoende slaap Voldoende beweging Gezonde voeding

70 Opdracht: Leefstijl De expertmethode
Vorm groepjes van 3 (eventueel 4) leerlingen Verdiep je ongeveer 5 minuten lang in een van onderstaande onderwerpen. Daarna leggen je aan je groepsgenoten uit wat jouw onderwerp te maken heeft met leren, met het proces van geheugenvorming en welke effecten er kunnen optreden. Afsluitend zal de docent willekeurige personen vragen om iets te vertellen over het effect dat een van onderstaande onderwerpen heeft op het proces van geheugenvorming. Let op: iedereen moet elk onderwerp kunnen uitleggen. 1. Sport & beweging: p. 27 t/m 29 2. Voeding: p. 29 t/m 33 3. Slaap: p. 34 t/m 37

71 Sport Waarom wordt het moeilijker om te leren naar mate je ouder wordt?

72 Sport Waarom wordt het moeilijker om te leren naar mate je ouder wordt? Hoe kan sporten dit proces van ‘aftakeling’ remmen?

73 Sport Waarom wordt het moeilijker om te leren naar mate je ouder wordt? Hoe kan sporten dit proces van ‘aftakeling’ remmen? Op welke drie manieren kan sport een positief effect hebben op de hersenen?

74 Sporten Neurogenesis Plasticiteit Anti-depressieve effecten
Extra bloed en zuurstof naar de hersenen Werkt verhelderend Tip: neem tijdens het leren regelmatig een pauze en ga dan fietsen, wandelen, hardlopen o.i.d. Tip: eet kauwgom tijdens het leren.

75 Eten Welk effect heeft voedsel met veel verzadigde vetten?

76 Eten Welk effect heeft voedsel met veel verzadigde vetten?
Op welke hersendeel heeft alcohol een slechte invloed in het bijzonder?

77 Eten Welk effect heeft voedsel met veel verzadigde vetten?
Op welke hersendeel heeft alcohol een slechte invloed in het bijzonder? Wat voor soort dieet heeft een positief effect op het functioneren van de hersenen?

78 Eten Ongezond eten kan neuronen aantasten
Ongezond eten geeft je een moe en duf gevoel Alcohol zorgt voor afbraak van neuronen Onverzadigde vetten helpen bij de consolidatie Tip: eet vette vis (zoals zalm) en noten. Hersenen kunnen alleen glucose als voedselbron gebruiken Tip: eet fruit tijdens het leren, fruitsuikers geven goede energie aan je hersenen, waardoor je alerter bent en je beter kunt concentreren.

79 Slapen Wat betekent het begrip ‘consolidatie’

80 Slapen Wat betekent het begrip ‘consolidatie’
Consolidatie = het overbrengen van informatie van het kortetermijngeheugen/werkgeheugen naar het langetermijngeheugen.

81 Slapen Wat betekent het begrip ‘consolidatie’
Consolidatie = het overbrengen van informatie van het kortetermijngeheugen/werkgeheugen naar het langetermijngeheugen. Waarom is slapen zo belangrijk voor het leerproces?

82 Slapen Hippocampus is actief tijdens de slaap en communiceert met de cortex van de grote hersenen: consolidatie Tip: lees vlak voordat je naar bed gaat de leerstof nogmaals door. Voldoende slaap geeft een fit gevoel Voldoende slaap maakt concentreren makkelijker Tip: slaap in periodes dat je veel moet leren voldoende.

83 Evalueren en vooruitblikken
Learners-report invullen

84 Vragen?