Werken in een gedwongen kader Week 6

Presentatie over: "Werken in een gedwongen kader Week 6"— Transcript van de presentatie:

1 Werken in een gedwongen kader Week 6
Strafrecht Werken in een gedwongen kader Week 6

2 Rode draad week 6 * Strafrecht
Materieel strafrecht en Formeel strafrecht Verschillen jeugdstrafrecht-volwassenenstrafrecht Strafbaar feit Verschil misdrijf – overtreding Verloop van het strafproces Politie en OM Onderzoek ter terechtzitting Straffen en maatregelen Tenuitvoerlegging sancties

3 Strafrecht Materieel strafrecht Formeel strafrecht
Wetboek van strafrecht Wetboek van Strafvordering Welke gedragingen zijn strafbaar Op welke manier het opsporingsonderzoek (stafbaar feit/delict) door politie het om en het onderzoek ter terechtzitting moet verlopen

4 Internationale verschillen jeugdstrafrecht
Bescherming Straffen Groot deel Europa: combinatie Angelsaksisch: nadruk op sanctierecht Aantal landen: alleen bescherming Rap en Wijers, Nederland in Europa (grondslagen jeugdstrafrecht internationaal) Groot deel Europa: jeugdstrafrecht: combinatie beschermen (heropvoeding) en straffen O.a. Nederland, Duitsland, Frankrijk, Italië, Oostenrijk en Zwitserland Beperkt aantal Europese landen: bescherming Zoals Scandinavië en Schotland: tot 16 jaar alleen bescherming België: tot 18 jaar alleen bescherming (MAAR: nieuwe wetgeving in de maak: apart jeugdstrafrecht) Angelsaksisch: straffen en beschermen gescheiden systemen, nadruk op sancties in jeugdstrafrecht (VS, Engeland en Wales) (Rest van het artikel is meer achtergrond informatie, om verschillen aan te geven in Europa)

5 Jeugdstrafrecht en IVRK, o.a.:
Art. 3: belang van het kind voorop: primair gericht op opvoeding/resocialisatie, minder op vergelding Art. 40: speciaal jeugdstrafrecht + redelijke termijn Art. 37: vrijheidsbeneming jeugdigen alleen mogelijk indien: Rechtmatig, uiterst middel, zo kort mogelijk Niet samen met volwassenen Recht op contact met familie, hoorrecht (art. 12) Kindvriendelijke informatie, klachtrecht, rechtsbijstand Art. 39: bescherming minderjarige slachtoffers Bron: Kinderrechtenmonitor Kinderombudsman 2015

6 Strafrecht Rechtvaardiging van het opleggen van straf - twee theorieën: absoluut: vergelding relatief: vermindering wetsovertredingen: generale en speciale preventie recent nieuw strafdoel: positie slachtoffer meer rechten slachtoffer: ‘voegen’ + spreekrecht Grondslagen van jeugdstrafrecht absoluut: rechtvaardiging in beoogde doel: vergelding van gepleegde onrecht relatief: rechtvaardiging in maatschappelijk nut, beoogde doel: vermindering wetsovertredingen: generale preventie: mogelijke daders van delicten afhouden speciale preventie: recidive voorkomen recent nieuw strafdoel: positie slachtoffer Tegenwoordig vaak vereniging van beide theorieën: strafgrond wordt gevonden in vergeldingsgedachte strafdoel wordt gevonden in de preventiegedachte

7 Pedagogisch karakter jeugdstrafrecht
Jeugdstrafrecht is schuldstrafrecht (wel verminderde verantwoordelijkheid) Uitgangspunt: recidive voorkomen Naast vergelding/preventie ook pedagogisch karakter Waaruit blijkt het pedagogisch karakter? Aparte strafproceswaarborgen Apart sanctiestelsel (straffen/maatregelen) Tenuitvoerlegging straffen/maatregelen Schuldstrafrecht: net als in volwassenenrecht is schuld van de minderjarige het uitgangspunt (strafrecht is niet, zoals in België, jeugdhulpverleningsrecht of jeugdbeschermingsrecht). Waaruit blijkt het pedagogisch karakter? Aparte strafproceswaarborgen: speciale behandeling jeugdige (bv. ouders betrokken, kinderrechter, etc.) Apart sanctiestelsel (straffen/maatregelen) - gericht op positieve gedragsbeïnvloeding + rekening houden met ontwikkeling/leefsituatie Tenuitvoerlegging straffen/maatregelen: onderwijs, contact familie, normale ontwikkeling Het jeugdstrafrecht kent als algemeen uitgangspunt het voorkomen van recidive. Het jeugdstraf- en strafprocesrecht heeft een pedagogisch karakter. Op nationaal niveau blijkt dit uit een apart sanctiestelsel waarbij zoveel mogelijk interventies worden ingezet gericht op een positieve gedragsbeïnvloeding van de jeugdige, alsmede de formulering in het Wetboek van Strafvordering van een aantal aparte strafproceswaarborgen gericht op de speciale benadering van de jeugdige gedurende het strafproces. Op internationaal niveau blijkt de pedagogische aanpak van het jeugdstraf- en strafprocesrecht uit het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (1989) en de algemene aanbevelingen van de Verenigde Naties via de Beijing Rules (1985), de Havana Rules (1990) en de Riyadh Guidelines (1990) Het pedagogisch karakter van het jeugdstrafrecht betekent dat beslissingen en handelingen richting de jeugdige verdachte, waaronder de toepassing van sancties en maatregelen er op gericht zijn de ontwikkeling van deze jongere te stimuleren, de jongere te heropvoeden, te resocialiseren en te weerhouden van een verdere criminele carrière. Bij zorgen omtrent de opvoeding van de jeugdige dienen tevens civielrechtelijke maatregelen te worden overwogen. Afstemming van het civiele- en strafrechtelijke traject is in die gevallen noodzakelijk. Strafrechtelijk optreden alléén is veelal ontoereikend om jeugdcriminaliteit terug te dringen. Strafrechtelijk optreden dient te worden ingebed in een keten van preventie en nazorg. Dit vraagt om een evenwichtige, selectieve en tijdige toepassing van het jeugdstrafrecht. Enerzijds maakt het ingrijpende karakter van strafrechtelijke vervolging bij minderjarigen dat het OM een extra verantwoordelijkheid heeft voor de jongere. De gewetensontwikkeling bij jeugdigen is nog niet voltooid en zij zijn nog in sterke mate afhankelijk van de directe omgeving. Het uitgangspunt is dat de jongere leert van zijn fouten en een nieuwe kans moet krijgen. Het strafproces wordt dan gezien als aangrijpingspunt om een keerpunt bij de jongeren te bewerkstelligen. Tegelijkertijd geldt ook dat jeugdcriminaliteit directe ingrijpende gevolgen heeft voor de omgeving en de maatschappij, schade kan toebrengen en gevoelens van onveiligheid te weeg kan brengen. Ook grenzen stellen hoort bij het opvoeden en opvoeden betekent ook gericht strafrechtelijk optreden indien nodig.

8 Wanneer jeugdstrafrecht?
Kind < 12 jaar: geen vervolging, wel opsporingsbevoegdheden! 12- wordt gemeld aan hulpverlening bij plegen delict Kind jaar t.t.v. plegen delict: jeugdstrafprocesrecht jeugdstrafrecht Jongere > 16 jaar: jeugdstrafrecht, tenzij volwassenenstrafrecht i.v.m. ernst feit, persoonlijkheid verdachte, omstandigheden waaronder feit is gepleegd (zoek op uitspraak moord Terra college HR) Jongere 18 tot 23 jaar (vanaf 1 april 2014): volwassenenstrafprocesrecht volwassenenstrafrecht, tenzij … 12minners: wel mogelijk: staande houden + ophouden voor verhoor! Eventueel benoemen: Voorbeeld toepassing volwassenenstrafrecht voor 16+: Moord Terra College in 2004 16 jaar oud t.t.v. plegen delict zwakbegaafd + verminderd toerekeningsvatbaar advies deskundigen: jeugdstrafrecht (niveau jarige) Hoge Raad: volwassenenstrafrecht i.v.m. ernst van het feit persoonlijkheid van de verdachte ‘onvoldoende aannemelijk geworden dat maximale behandelduur van PIJ van 6 jaar voldoende is’ omstandigheden waaronder feit is gepleegd 5 jaar celstraf + TBS (wel rekening gehouden met leeftijd) Omstandigheden: klaarlichte dag, in door docenten/leerlingen druk bezochte kantine Murat D., de 17-jarige leerling die een jaar geleden onderdirecteur Hans van Wieren van het Haagse Terra College doodschoot, stapt naar de Hoge Raad om het vonnis van het gerechtshof in Den Haag aan te vechten.... De minderjarige Hagenaar werd op 23 december volgens het volwassenenstrafrecht veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf en tbs met dwangverpleging. Op 13 januari 2004 schoot de jongen de onderdirecteur tijdens de pauze in de kantine van de school in het hoofd. De jongen was boos op Van Wieren omdat die hem dreigde te schorsen. De onderdirecteur overleed later op de dag in het ziekenhuis aan zijn verwondingen.Eind april kreeg de destijds pas 17 jaar geworden Murat van de jeugdstrafkamer van de rechtbank in Den Haag ook al vijf jaar celstraf en tbs. Zowel de jeugdstrafkamer als het gerechtshof namen daarmee de eis van het Openbaar Ministerie (OM) over. De advocaten van Murat hebben zich altijd hard gemaakt voor een uitspraak op basis van het strafrecht voor jeugdigen. In het jeugdstrafrecht is de maximale straf twee jaar cel en een zes jaar durende tbs-behandeling. Deskundigen durven echter geen garanties te geven dat Murat in die tijd kan worden omgevormd tot een normale burger. Het gerechtshof vindt het jeugdstrafrecht gezien onder meer de ernst van het feit en de persoon van Murat ontoereikend en negeerde de adviezen van de deskundigen. De president stelde dat een vonnis op basis van het jeugdstrafrecht 'onaanvaardbare risico's' met zich meebrengt voor de samenleving.

9 Adolescentenstrafrecht per 1 januari 2014
Wijzigingen o.a.: Jeugdstrafrecht kan tot 23 jaar worden toegepast (was tot 21 jaar) PIJ-maatregel kan worden omgezet in TBS

10 Fragment uit ‘De Kinderrechter’
Document NCRV 'De kinderrechter' (maart 2011) Voorbeeld strafrecht: jongen wordt verdacht van inbraak in woning, eerst gesprek met advocaat, uitspraak rechter Fragment: min.

11 Strafbaar feit Legaliteitsbeginsel:
Artikel 1 lid 1 Wetboek van Strafrecht: “Geen feit is strafbaar dan uit kracht van een daaraan voorafgegane wettelijke strafbepaling” Kenmerken: vooraf verboden bij wet + waar straf op staat overheidsdienst voor opsporing zonder schuld geen straf Typerend voor strafrecht: mogelijkheid om straf op te leggen. Vergelijk: koffiezetapparaat gekocht dat niet werkt > verkoper houdt zich niet aan de wet, maar is niet strafbaar (wel kan koper zonodig zelf naar rechter om schadervergoeding te eisen). Schuld = daad valt iemand te verwijten opzet = wil om een bepaald gevolg te bereiken, willens en wetens handelen voorbedachten rade = vooropgezet plan Kenmerken: een gedraging die o.g.v. wet vooraf al verboden was + waar straf op staat speciale overheidsdienst (politie) om strafbare feiten/verdachten op te sporen zonder schuld geen straf opleggen

12 Verschil misdrijf - overtreding
‘zwaardere’ delicten ‘lichtere’ delicten kinderrechter kantonrechter poging/voorbereiding strafbaar poging/voorbereiding niet strafbaar voorlopige hechtenis mogelijk voor zwaardere misdrijven geen voorlopige hechtenis mogelijk registratie in JDS alleen bij zwaardere sancties in JDS JDS = Justitieel Documentatie Systeem (oude ‘strafblad’)

13 Strafbepaling: een voorbeeld
Artikel 244 Wetboek van Strafrecht Hij die met iemand beneden de leeftijd van twaalf jaren handelingen pleegt die bestaan uit of mede bestaan uit het seksueel binnendringen van het lichaam, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twaalf jaren of geldboete van de vijfde categorie Onderdelen: delictsomschrijving = beschrijving van het verboden gedrag sanctienorm = maximumstraf Wederrechtelijkheid + schuld Kwalificatie = naam van het delict (bijv. diefstal) Artikel 248 Wetboek van Strafrecht De in de artikelen 240b, 242 tot en met 247 en 248a tot en met 248e bepaalde gevangenisstraffen kunnen met een derde worden verhoogd, indien de schuldige het feit begaat tegen zijn kind, een kind over wie hij het gezag uitoefent, een kind dat hij verzorgt of opvoedt als behorend tot zijn gezin, zijn pupil, een aan zijn zorg, opleiding of waakzaamheid toevertrouwde minderjarige of zijn minderjarige bediende of ondergeschikte Wederrechtelijkheid = daad is in strijd met het recht Schuld = verwijtbaarheid

14 Strafuitsluitingsgronden
Rechtsvaardigingsgronden, o.a.: overmacht vanwege noodtoestand noodweer Schulduitsluitingsgronden, o.a.: ontoerekeningsvatbaarheid psychische overmacht noodweerexces Rechtvaardigingsgronden: = strafbaarheid van daad opheffen (handeling strafbaar, maar ogv situatie gerechtvaardigd) overmacht vanwege noodtoestand: conflict van plichten, bijv. beroepsgeheim arts schenden om bomaanslag te voorkomen noodweer: verdediging tegen aanval van een ander (onmiddellijk + met gepast middel, bijv. geen mes als het met blote hand kan) Schulduitsluitingsgronden: (strafbaarheidheid dader opheffen (dader kan niets verweten worden) ontoerekeningsvatbaarheid = schuld ontbreekt, omdat door gebrekkige ontwikkeling/ziekelijke stoornis van geestvermogens, gepleegde feit niet kan worden toegerekend (art. 39 Sr) psychische overmacht = iemand komt onvrijwillig in situatie terecht waarin druk voor die specifieke persoon zo groot is geworden om op bepaalde manier te handelen, terwijl iemand anders (objectiever gezien) wel anders had kunnen handelen noodweerexces = meer geweld gebruiken dan nodig was, maar begrijpelijk gezien de situatie (worden hoge eisen gesteld door HR aan deze paniektoestand) > verschil noodweer-noodweerexces: noodweer is noodzakelijke (fysieke) reactie op aanval van ander; noodweerexces is gemoedstoestand die ontstaat door gedrag van een ander

15 Bijzonderheden voor jeugdigen
‘gewone’ strafrecht, tenzij bijz. bepaling kinderrechter afwijkende straffen/maatregelen ‘gesloten deuren’, tenzij … recht op contact familie + advocaat (artikel 37 IVRK) Advocaat ook bij eerste verhoor (EHRM Salduz tegen Turkije) onderzoek Raad voor de Kinderbescherming jeugdige verplicht te verschijnen ouders met gezag/voogd opgeroepen voor zitting + bij misdrijf verplicht bijwonen terechtzitting Nauwe samenwerking civiel (OTS) + straf (combi zittingen) Jeugdstrafrecht = ‘gewone’ strafrecht, tenzij bijz. bepaling Bevoegde rechter + rechter-commissaris = kinderrechter Maximumstraffen lager + andere straffen/maatregelen Zitting achter ‘gesloten deuren’, tenzij belang openbaarheid zwaarder weegt dan bescherming privacy Recht op contact familie + advocaat (artikel 37 IVRK) Onderzoek Raad voor de Kinderbescherming Jeugdige verplicht te verschijnen Ouders met gezag/voogd opgeroepen voor zitting + bij misdrijf verplicht bijwonen terechtzitting Nauwe samenwerking civiel- (OTS) en strafrechtelijke aanpak

16 Forse daling jeugdcriminaliteit
Volkskrant 2 maart 2016 Nederlanders voelen zich veiliger: “De criminaliteit daalde het hardst onder jongeren. Sinds 2005 halveerde het aantal minderjarigen dat vanwege het plegen van een misdrijf in aanraking kwam met de plitie. De daling van het aantal verdachten onder jarigen was het spectaculairst: 64 procent.” “Dit soort inzakkingen zie je niet zo vaak in de criminologie’, aldus Frans Leeuw, directeur van het WODC, een onderzoeksbureau van het ministerie van Veiligheid en Justitie. Criminologen worstelen met een verklaring voor de daling van de criminaliteit onder jongeren. Mogelijk krijgen ze minder kans een criminele ‘debutant’ te worden, omdat er meer blauw op straat is en omdat er fors meer wordt geïnvesteerd in beveiliging. Leeuw wijst ook op de digitalisering: “Jongeren spenderen uren op internet. Het kan goed dat ze daardoor meer afgeleid zijn en minder crimineel gedrag vertonen.”

17 Fragment uit ‘De Kinderrechter’
Document NCRV 'De kinderrechter' (maart 2011) Voorbeeld: de kinderrechter als rechter-commissaris Laat studenten daarna uitleggen wat rechter-commissaris doet + hoe strafproces verloopt Fragment: vanaf begin tot min. (straatroof jongen)

18 Fasen in het strafproces
1 Vooronderzoek (politie, officier van justitie, rechter commissaris) 2 Onderzoek ter zitting + uitspraak (kinderrechter of meervoudige kamer) 3 Tenuitvoerlegging straf (o.a. uitvoering taakstraf, justitiële jeugdinrichting)

19 Personen en functionarissen in het strafproces
Verdachte Advocaat van de verdachte Opsporingsambtenaar Officier van Justitie en OM Rechter-commissaris Rechter- kinderrechter Medewerkerker reclassering/jeugdreclassering Medewerker Raad voor de Kinderbescherming

20 Afhandeling jeugdstrafzaken
Door de politie: 12minners doorsturen naar jeugdbescherming HALT: taakstraf (max. 20 uur) politietransactie (m.n. boete bij verkeersovertredingen) Door het Openbaar Ministerie: seponeren (opportuniteitsbeginsel) voorwaardelijk sepot/strafbeschikking bijv. taakstraf (max. 60 uur), geldboete, gedragsaanwijzing, schadevergoedingsmaatregel Door dagvaarding OM + uitspraak rechter Cijfers: factsheet jeugdstrafprocesrecht Slechts weinig zaken komen daadwerkelijk bij strafrecht, veel daarvoor al afgehandeld! Halt: bijv. voor winkeldiefstal, heling, vernieling, graffiti, verstoren rust mag geen eerdere veroordeling voor misdrijf zijn schade mag niet meer dan € 900,- per jongere zijn projecten: schadeherstel, onbetaalde arbeid verrichten, bemiddelen bij schadevergoeding Politietransactie bij betrapping op heterdaad: voornamelijk verkeersovertredingen Door het Openbaar Ministerie: begeleiding JR (max. 6 mnd) taakstraf van max. 60 uur in strafbeschikking strafbeschikking voor overtredingen/misdrijven met max. 6 jaar gevangenisstraf, met daarin: geldboete max. € 3800,- onttrekking verkeer schadevergoedingsmaatregel t.b.v. slachtoffer ontzegging rijbevoegdheid van 6 maanden

21 De politie Geen proces verbaal Verwijzing naar Halt
Afdoening door de politie Strafbeschikking (geldboete) Proces-verbaal opmaken en toezenden aan het OM

22 OM Afdoening door het OM Niet vervolgen Voorwaardelijk niet vervolgen
Strafbeschikking Vervolgen Zoek op ZSM werkwijze

23 Voorarrest: vrijheidsbenemende dwangmiddelen tijdens het strafproces
Aanhouding verdachte Door politie: ook 12minners Heterdaad: ieder strafbaar feit Buiten heterdaad: alleen bij ernstig misdrijf Ophouden voor verhoor (max. 6 u + 9 u nacht) Voorgeleiding aan (hulp) OvJ (ook 12minners) Jeugdige recht op advocaat bij politieverhoor Recht op contact familie Inverzekeringstelling (max. 2x3 dagen) Alleen bij ernstige misdrijven Door (hulp) OvJ Voorgeleiding RC binnen 3 dagen + 6 u + 9 u nacht Raad: basisonderzoek + vroeghulprapport + evt. JR Voorlopige hechtenis - Inbewaringstelling max.14d - Gevangenhouding max.90d Bij ernstige misdrijven Door RC / meervoudige kamer Evt. onderzoek Raad + Pro Justitia Rapportage Evt. schorsing onder voorwaarden (bijv. nachtdetentie) Wat moeten studenten weten van dit schema: Volgorde van vrijheidsbenemende dwangmiddelen (niet de precieze tijdsduur en niet wie de beslissing neemt) Dat aanhouden + ophouden voor verhoor ook voor 12- mogelijk is, Voorarrest = maximaal 110 dagen + 6 uur (of 15 uur inclusief nacht) Voorlopige hechtenis: ernstig gevaar voor vlucht of gewichtige reden van maatschappelijke vrijheid Inverzekeringstelling: zwaardere misdrijven = misdrijven met gevangenisstraf van 4 jaar of meer niet mogelijk bij overtredingen Pro Justitia rapportage = persoonlijkheidsonderzoek naar geestvermogens jeugdige

24 Onderzoek ter terechtzitting
Kenmerken jeugdzitting: verschijningsplicht jeugdige verdachte achter gesloten deuren, tenzij … toevoeging raadsman verschijningsplicht ouders bij misdrijf Rechten slachtoffer (ook in volwassenenrecht): voegen in de strafzaak verklaring slachtoffer tijdens zitting bij ernstige misdrijven

25 Fragment uit ‘De Kinderrechter’
Document NCRV 'De kinderrechter' (maart 2011) Vervolg zitting straatroof jongen : - fragment fragment tot einde Kenmerken jeugdzitting: verschijningsplicht jeugdige verdachte achter gesloten deuren, tenzij … toevoeging raadsman verschijningsplicht ouders bij misdrijf Rechten slachtoffer (ook in volwassenenrecht): voegen in de strafzaak verklaring slachtoffer tijdens zitting bij ernstige misdrijven

26 Rechter: 4 formele + 4 materiële vragen
Formele vragen: Is dagvaarding geldig? Is rechter bevoegd? Is Openbaar Ministerie ontvankelijk? Is er reden om vervolging te schorsen? Materiële vragen: Is feit bewezen? Is feit strafbaar? Is dader strafbaar? Welke straf/maatregel opleggen?

27 Verschil straffen - maatregelen
Straf = vergelding Maatregel = grondslag in maatschappelijk belang, zoals beveiliging samenleving tegen gevaarlijke personen/voorwerpen

28 Jeugdstraffen Hoofdstraffen taakstraf geldboete jeugddetentie
<16j: max 12 mnd > 16 j: max 24 mnd werkstraf leerstraf alleen bij misdrijven Taakstraf: werkstraf = verrichten van onbetaalde arbeid bijv. volgespoten muren schoonmaken, werken in ziekenhuis/verzorgingstehuis, etc. leerstraf = cursus sociale vaardigheden, cursus EMA (Educatieve Maatregel Alcohol en Verkeer), MST (multisysteem theorie), MDFT Geldboete: min. € 3,00 – max. € 3900,- (+ bij niet betalen vervangende jeugddetentie of evt. taakstraf) Jeugddetentie: max. duur: < 16 jaar: 12 maanden max. duur: > 16 jaar: 24 maanden

29 Jeugdmaatregelen Jeugd maatregelen Onttrekken Gedrags- goederen Schade
PIJ Gedrags- beïnvloedende maatregel (GBM) Onttrekken goederen aan verkeer ‘Plukze’ Schade vergoeding Vrijheids beperkende maatregel Belangrijk dat studenten de PIJ en gedragsbeïnvloedende maatregel kennen, andere maatregelen niet Schadevergoeding = als verdachte civielrechtelijk aansprakelijk is voor schade (kan dus niet bij 12/13-jarigen, aangezien die niet civ.recht. aansprakelijk zijn Vrijheidsbeperkende maatregel: gebiedsverbod, contactverbod, meldplicht

30 Plaatsing in een inrichting voor jeugdigen (PIJ-maatregel)
Bij ernstige misdrijven, waarbij veiligheid van anderen (personen/goederen) in gevaar is + in belang van jeugdige Advies van min. 2 gedragsdeskundigen van verschillende disciplines Duur: max. 3 jaar + evt. verlenging tot max. 5/7 jaar Per 1 april 2014: omzetting TBS mogelijk verlenging 7 jaar: gebrekkige ontwikkeling/stoornis geestesvermogens

31 In hoeverre helpt de PIJ-maatregel?
De Volkskrant februari 2014: Cijfers jeugd tbs erg slecht: tachtig procent valt terug Cijfers jeugd-tbs erg slecht: tachtig procent valt terug Een jeugd-tbs'er op proefverlof is opgepakt voor de dodelijke woningoverval in Tilburg vorige week. Hij is niet de enige die opnieuw in de fout lijkt te zijn gegaan. Eerder dit jaar werden Antonio van der P. en Marco ook verdacht van een serie misdrijven. Toeval? Niemand weet of jeugd-tbs helpt. Door: Ana van Es, Anneke Stoffelen 27 februari 2014, 06:53  De intensieve therapie ten spijt plegen de meeste jongeren na vrijlating opnieuw strafbare feiten Het hotel in Duitsland waar het voortvluchtige stel zou zijn gearresteerd. © ANP Psychiaters en psychologen probeerden Antonio van der P. als tiener op het rechte pad te krijgen. Jarenlang verbleef hij in een gesloten kliniek in het kader van een PIJ-maatregel - jeugd-tbs, in de volksmond. Tot twee keer toe werd deze intensieve behandeling door de rechter opgelegd. Maar dat kon niet voorkomen dat de nu 25-jarige Marco opnieuw verdacht wordt van een serie ernstige geweldsmisdrijven. Gisteren werd hij na een dagenlange klopjacht opgepakt in Duitsland. Is Marco een uitzondering, of faalt het systeem van jeugd-tbs? Justitie doet er in elk geval alles aan om het systeem te laten slagen. Werd er in 2007 aan behandeling nog ruim 300 euro per jongere per dag gespendeerd, in 2012 was dat gestegen naar 563 euro, becijferde de Algemene Rekenkamer. Vanaf 1 april wordt het bovendien mogelijk om jongeren langer binnen te houden. Hoge recidivecijfers Nu loopt het met veel behandelde jongeren in elk geval nog niet goed af, blijkt uit een stapel recente onderzoeken. De intensieve therapie ten spijt plegen de meeste jongeren na vrijlating opnieuw strafbare feiten. 'De recidivecijfers bij jeugdigen zijn hoog, hoger dan bij volwassen tbs'ers', zegt Andries Korebrits, hoogleraar Forensische Psychiatrie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Van de jongeren die in 2000 zijn ontslagen uit behandeling, kwam maar liefst 80 procent binnen tien jaar opnieuw in aanraking met de politie. Ongeveer de helft van de jonge delinquenten recidiveert al binnen twee jaar, blijkt uit cijfers van het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum (WODC) van het ministerie van Justitie.  We weten nog steeds te weinig over wat wel werkt en wat niet 'De cijfers stemmen niet vrolijk', zegt Paul Vlaardingerbroek, hoogleraar familierecht aan de Universiteit van Tilburg. Hij noemt het systeem van jeugd-tbs een 'black box', waarin lange tijd niemand precies wist wat het resultaat is van een bepaalde behandeling. 'We weten nog steeds te weinig over wat wel werkt en wat niet. Maar er is nu wel een begin gemaakt met effectiviteitsmetingen.' Zwaarste loot uit jeugdstrafrecht De PIJ-maatregel is de zwaarste loot uit het jeugdstrafrecht, bedoeld voor tieners bij wie gewone detentie tekort schiet. Antonio van der P. was een prototypische PIJ'er. Net als veel van zijn lotgenoten kampt hij volgens deskundigen met antisociale trekken en ernstige gedragsproblemen. Als schoolkind van 14 brak hij voor het eerst in bij het plaatselijke zwembad. Een jaar later stak hij iemand neer. Hij was er vroeg bij, zegt Peter van der Laan, onderzoeker bij het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving. 'De bulk van de jeugdcriminelen begint zijn carrière rond de zestien, zeventien jaar. Veel jonger is uitzonderlijk. Maar we weten uit de data dat juist jongens die al op hun 13de of 14de ernstige misdrijven plegen, later vaker opnieuw in de fout gaan. Hoe jonger, hoe groter de kans.' In augustus 2004 legde de kinderrechter Antonio voor het eerst verplichte behandeling op, in de gesloten instelling Het Poortje in Veenhuizen. Na anderhalf jaar ontsnapt hij tijdens begeleid verlof. Voordat hij kan worden gearresteerd, pleegt hij een serie gewapende overvallen. In mei 2006 volgt de tweede veroordeling. Behandelaars doen een laatste poging om Antonio op het rechte pad te brengen. Niet oneindig verlengen Hoe lang Antonio die tweede keer precies is behandeld, wil het Openbaar Ministerie niet zeggen. Langer dan zes jaar heeft het in elk geval niet geduurd. Anders dan bij tbs voor volwassenen, kan een PIJ-maatregel niet oneindig worden verlengd. Voor behandelaren levert dat dilemma's op. Soms moeten zij jongeren vrijlaten die helemaal nog niet klaar zijn voor de maatschappij. Juist jongens die al op hun 13de of 14de ernstige misdrijven plegen, gaan later vaker opnieuw in de fout 'We hebben hier een jongen die al in een volwassenengevangenis heeft gezeten, maar nu bij ons toch nog een PIJ-maatregel uitzit', zegt Korebrits, die behalve hoogleraar ook psychiater is op de afdeling met de zwaarste cliënten van jeugdinrichting Cadier en Keer. 'In augustus moeten we hem laten gaan. Hij gaat nu voor het eerst met onbegeleid verlof. Iedereen vraagt zich af: gaat dat wel goed?‘ Nazorg verloopt vaak ook moeilijk. Alle deskundigen zijn het erover eens: zoveel geld als er tijdens de behandeling beschikbaar is, zo sober wordt de begeleiding daarna. Buiten de poort van de inrichting zijn jongeren vaak al snel op zichzelf aangewezen. 'Daar is nu weinig geld voor', zegt Korebrits. Zwaarste categorie Het ministerie van Justitie zoekt de panacee voortaan in het langer binnenhouden van de zwaarste categorie jonge criminelen. Met de nieuwe wet, die op 1 april ingaat, kan een PIJ-maatregel na zes jaar worden omgezet in gewone tbs voor onbepaalde tijd. 'Dat kan een oplossing zijn', zegt Vlaardingerbroek. 'Op die manier kun je jongeren zo lang behandelen als echt nodig is, ook als zij na zes jaar de behandelaren allang beu zijn.' Met de nieuwe wet had Antonio van der P. misschien langer vast gezeten. Maar de vraag blijft of hij daar uiteindelijk beter uit was gekomen. Want hoewel Justitie inmiddels circa 1,2 miljoen euro per jongere uittrekt voor zes jaar behandeling en de juridische mogelijkheden steeds verder oprekt, weet niemand of jeugd-tbs werkt. 'De vraag is hoe hoog de recidive was geweest als de behandeling niet was opgelegd,' schrijven onderzoekers van het WODC in een kritisch rapport uit 'Of de PIJ-maatregel zijn doel heeft bereikt, valt dus niet te zeggen.‘

32 Gedragsbeïnvloedende maatregel
Bij recidive of ernstig misdrijf + nodig voor verdere ontwikkeling jeugdige Maatregel = programma in instelling of ambulant Duur: min. 6 maanden – max. 1 jaar JR bereidt voor en begeleidt Vervangende jeugddetentie bij niet voldoen Artikel 77w ev (relatief nieuwe maatregel) Voorbeeld onderdelen maatregel: training/behandeling sociale vaardigheden training/behandeling omgaan met boosheid/agressie aantal keren per week gesprekken met gezinscoach tijdelijke plaatsing in pleeggezin hulp vinden bij zinvolle dagbesteding training om te leren van drugs af te blijven

33 Rechtsmiddelen na uitspraak rechtbank
Hoger beroep bij Gerechtshof Cassatie bij Hoge Raad

34 Tenuitvoerlegging straf
Jeugddetentie in JJI PIJ in behandelinrichting van JJI Beginselenwet JJI van toepassing, o.a. rechtspositie jeugdigen Laatste deel van straf/maatregel: STP mogelijk Jeugddetentie: justitiële jeugdinrichting PIJ: behandelgroep of behandelkliniek Per 1 juli 2011: tenuitvoerlegging TBS die is opgelegd aan jeugdige met toepassing meerderjarigenstrafrecht kan in JJI uit worden gevoerd (artikel 8 lid 1 sub h BJJ) + daarna zolang overgang naar TBS instelling nog niet verantwoord is. Veel centrale beslissingen in Den Haag door selectiefunctionaris van DJI, bijv. deelname aan STP, verlof/proefverlof STP = scholings- en trainingsprogramma

35 Registratie in JDS + afgifte VOG
COVOG: Centraal Orgaan Verklaring Omtrent het Gedrag