Hendrik Asper Hieke Huistra Tiemen Cocquyt www.proevenvanvroeger.nl Proeven van Vroeger Inleiding Geschiedenis van de Natuurwetenschappen NLT module vwo5/6 Hendrik Asper Hieke Huistra Tiemen Cocquyt www.proevenvanvroeger.nl

Een nlt module wetenschapsgeschiedenis Historische en sociaal-culturele context bij de monovakken Onze wetenschappelijke ontwikkeling bestaat uit meer dan alleen ‘de grote helden’. Wetenschap is niet los te zien van maatschappelijke ontwikkelingen. Uitgebreider dan mogelijk is bij ANW Inleiding in de wetenschapsgeschiedenis tot de 1e helft van de 19e eeuw: van de klassieke oudheid tot de opkomst van de moderne universiteiten. Wereldbeelden, mathematisering, de opkomst van het experiment, classificatie, popularisering en specialisatie. Bestuderen van historisch bronmateriaal. Historisch practicum. Eventueel in samenwerking met geschiedenis of de klassieke talen

Algemene Leerdoelen Belangrijkste ontwikkelingen in de geschiedenis van de wetenschappen Oudheid en de middeleeuwen, Wetenschappelijke Revolutie en de opkomst van de moderne natuurwetenschappen in de 18e en 19e eeuw. De invloed van de maatschappij (sociaal/cultureel/politiek) op het uitoefenen van natuuronderzoek Besef van het niet-finalistische karakter van de wetenschap. Wetenschap als een verzameling van denkbeelden, succesvolle maar ook mislukte theorieën in een sociale context Inzicht in de rol van het experiment en de mechanisering van ons wereldbeeld. mathematisering, en de status van het experiment in de wetenschap. Reproduceerbaarheid en autoriteit

Module opbouw (40 SLU) Week 1: Oudheid en middeleeuwen Week 2: Wetenschappelijke revolutie Week 3: Historisch practicum: Descartes vs. Newton Week 4: 18e en 19e eeuw Week 5-8: Eindopdracht - historisch onderzoek Groepsopdracht Eigen keuzeonderwerp Presentatie en verslaglegging Digitale tentoonstelling: wiki

Week 1: Oudheid en de middeleeuwen Overzicht belangrijkste ontwikkelingen tot aan de Wetenschappelijke Revolutie Kennismaking met het concept wereldbeelden Bronopdracht: Bestudering van het Aristotelisch wereldbeeld.

Week 1: Onderwerpen Geschiedenis van de Oudheid tot eind 16e eeuw: Aristotelisch natuurfilosofie en bouw van de wereld Ideale wiskunde (Pythagoras), meetkunde Practische wiskunde (hefboom, hydrostatica) Antieke Geneeskunde (Galenus en Hippocrates) Adaptatie van wetenschap uit de Oudheid aan de Christelijke opvattingen van de Middeleeuwen 16e eeuw: drang om de wereld te verkennen, het Aristotelisch wereldbeeld werkt te beperkend

Week 2: De Wetenschappelijke Revolutie De theorieën van Copernicus en later Kepler Praktische instrumenten worden gebruikt om de natuur kunstmatig te onderzoeken. Galileo en de telescoop Boyle en de luchtpomp Torriccelli en de barometer Einde van het Aristotelisch wereldbeeld Kerk vs. Wetenschap?

Week 2 & 3: Het experiment en het mechanische wereldbeeld Mathematisering en mechanisering van de natuurwetenschappen Theorieën die de natuur wiskundig beschrijven Gebeurtenissen zijn causale reacties van deeltjes De waarde van het experiment Reproduceerbaar Kunstmatige omgeving Autoriteit bepaald door getuigen: opkomst van Societies Historisch practicum Primair bronmateriaal Galilei’s Discorsi (1638) Teksten van Descartes en Newton

Week 4: Opkomst van de moderne natuurwetenschappen Wetenschap beoefenen is niet langer voorbehouden aan een heel selecte groep mensen Wetenschap wordt ook vermaak Onderzoek wordt systematischer en grootschaliger aangepakt: catalogiseren, classificeren, systemen Vakgebieden worden specialistisch Opkomst van moderne universiteiten en laboratoria Rol van de staat bij het uitoefenen van de wetenschap Primair bronmateriaal: afbeeldingen van verzamelingen

Week 5-8: Eindopdrachten Het doen van een eigen historisch onderzoek: Wat is historisch onderzoek? Startdossiers Onderwerpen: toegankelijk, concreet en voortbouwend op colleges Inleiding bij het onderwerp Artikelen: inleiding tot onderwerp en mogelijke vraagstelling Verwijzingen naar relevante informatie in de UB Begeleiding bij het uitwerken van de vraagstelling en het vinden van informatie Het presenteren van het onderzoek (in digitale vorm) Website & presentatie van de website Beoordeling Het onderzoekproces en peer-reviewing De resultaten (inhoud en presentatie) De verantwoording van en selectie van het gebruikte bronmateriaal

Voorbeelden van startdossiers: Galilei en de Kerk Waarnemen met een Galilei telescoop Waarnemen met een Van Leeuwenhoek microscoop De Astrolabe Esthetische Anatomie Elektrificering van de samenleving Geschiedenis van de meteorologie Humorenleer Huygens als wetenschapper en aan het hof Geschiedenis van de Alchemie Opkomst van de evolutieleer Buys Ballot en de opkomst van moderne laboratoria

Drie inzichtniveaus van de cursus Chronologisch overzicht van westerse wetenschapsgeschiedenis van de Antieke Oudheid tot de Industriële Revolutie. Het beseffen van een relatie tussen wetenschappelijke ontwikkelingen en de sociaal-culturele context. Het koppelen van de wetenschapsgeschiedenis in haar context aan hedendaagse vraagstukken en de actualiteit.

Bronopdracht Wereldbeelden Deze afbeelding is een 15e eeuwse voorstelling van het ontstaan van de wereld. Geef minimaal drie kenmerken waaruit blijkt dat een christelijke kosmogonie is.

Verschillende Wereldbeelden Je hebt als het goed is al kennisgemaakt met een aantal wereldbeelden tot aan het eind van de zestiende eeuw. De belangrijkste zijn het Aristotelische en het middeleeuws-christelijke wereldbeeld. a) Geef minimaal twee verschillen tussen deze wereldbeelden. Noem ook een overeenkomst. b) Kun je nog andere wereldbeelden uit de oudheid en de middeleeuwen noemen?

Botsende wereldbeelden a) Wereldbeelden kunnen botsen. Ook in het heden kan dit leiden tot discussies. Geef twee voorbeelden van consequenties uit hedendaagse wereldbeelden die niet met elkaar te rijmen zijn. b) Onderdelen van een eerder wereldbeeld kunnen worden opgenomen in een vernieuwd wereldbeeld. Geef een voorbeeld waar dit is gebeurd. c) Een andere mogelijkheid is om nieuwe waarnemingen en de daaruit volgende theorieën proberen te verklaren binnen het oude wereldbeeld. Noem een voorbeeld. Noem twee voorbeelden van hoe wij in de geschiedschrijving, hedendaagse historische literatuur of films anders zijn gaan kijken naar vanzelfsprekendheden uit het verleden. Interpretatie van de geschiedenis

Het wereldbeeld van Apianus a) Welk type wereldbeeld is dit? Waar kun je dit aan zien? b) In de paragraaf ‘De Griekse filosofen en de natuur’ staan de kenmerken van een Aristotelisch wereldbeeld en in de paragraaf ‘De Griekse wiskunde’ wordt de wiskundige uitwerking dit systeem door Ptolemaeus beschreven. In het wereldbeeld van Apianus zijn elementen hieruit overgenomen. Welke elementen zijn dit? c) De afbeelding bevat nog vele andere symbolen. Welke herken je?

Het wereldbeeld van Apianus

Het nieuwe wereldbeeld Geef drie verschillen aan tussen dit nieuwe wereldbeeld en dat van Apianus.