S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk THERAPIETROUW versus ZELFMANAGEMENT WIE IS PROBLEEMEIGENAAR, WIE IS VERANTWOORDELIJK, EN HOE OM TE GAAN MET DE NON-COMPLIANT PATIENT. Joline Kieboom Medisch Maatschappelijk Werk, Zorgeenheid Dialyse St. Elisabeth Ziekenhuis TILBURG

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Introductie Elk gedrag heeft een reden 90% van ons gedrag bestaat uit gewoonten Dorst is een basisbehoefte dat moeilijk te onderdrukken is.

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Literatuur Grypdonck, Litjens, Weldam: “Richtlijn ter bevordering van adequaat zelfmanagement bij HD patienten mbt vochtbeperking…” (Universiteit Utrecht, 2003) Dewettinck, Grypdonck, en Dhondt: “Leven met vochtbeperking: een moeilijke opdracht”. Mistiaen: “De strijd met dorst en vochtbeperking”.

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Terminologie TherapieTROUW ( TherapieONTROUW ) Adherence /Non-adherence Compliance /Non-compliance Zelfmanagement adequaat / inadequaat

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Non-compliance Dieet non-compliance Medicatie non-compliance Sessie non-compliance Vochtbeperking non-compliance

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Afspraken voorschriften / leefregels per patiënt Medicatie Dieet Vochtbeperking Gewicht Streefgewicht Vochtonttrekken Standaard voorschrift Maximum voorschrift

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Hoe meet je compliance / non- compliance? Directe metingen 1.Medicijn concentraties 2.gewichtstoename / gewichtsafname Indirecte metingen 1.Tabletten 2. recepten 3. Zelfrapportages 4.Controle / follow-up afspraken 5.klachten

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Signalering non-compliance Pt. geeft zelf aan zich niet aan de voorschriften te houden. Naasten geven non-compliance aan. Pt. mist dialyse sessies. Pt. mist poli afspraak of komt bij andere afspraken niet opdagen.

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Kenmerken van de COMPLIANT patient Basisbehoefte onderdrukken Angst heeft invloed Complicaties voorkomen Langere dialyses niet wenselijk Emotionele steun aanwezig Houding…..

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Kenmerken van de NON-COMPLIANT patiënt Basisbehoefte niet onderdrukken Angst minder aanwezig Geen preventie complicaties mogelijk Andere problemen Minder vaardigheden Weinig emotionele steun Houding….

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Factoren / dorstprikkels die invloed hebben op compliance /non-compliance 1.Fysieke factoren 2.Psychische factoren 3.Sociale factoren

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk FYSIEKE Factoren Dorstverhogend Medicijngebruik (zie lijst in richtlijn van Grypdonck ) Vermoeidheid Misselijkheid Vochtophoping en pijn Slechte conditie Leeftijd, Kw. V. L. ………..

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk PSYCHISCHE factoren Ervaringen,verwachtingen Gevoelens als Angst, vertrouwen, depressieve stemming Confrontatie ziekte, kennis Zelfredzaamheid Andere stressoren & coping Psychiatrisch ziektebeeld Persoonlijkheid Houding: realistisch en neutraal, of fatalistisch Cognitief vermogen.

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk SOCIALE factoren Ondersteuning Verleiding Levensstijl Vrijheidsbeperking (drukke) baan Relatie MDT Cultuur / taal

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk GEVOLGEN van non-compliant gedrag Langere dialyses. Meer klachten, complicaties. Aangetast Kw. V. Leven. Meer ziekmeldingen. Minder werkproductiviteit. Frequentere opnames. Minder kans transplantatie. Groter risico mortaliteit.

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Vicieuze cirkel Non-compliance -Klachten -Meer complicaties -Frequenter en/of langere dialyse -ziekenhuisverblijf Frustraties Aangetast Kw. V. L. Confrontatie Vele problemen

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Hulpverlenen / SAMEN / MDT

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Verantwoordelijkheid van Patiënt

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Doel v/d voorschriften Voordelen v. adequaat zelfmanagement Minder Klachten Minder complicaties Meer controle Beter gevoel van welbevinden Grotere kans op transplantatie

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Verantwoordelijkheid van Hulpverlener

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Interventies (wat, hoe, wanneer, waarom) Signalering Bespreking MDT/MDO Gesprek Vpk / EVVer / Arts Gesprek Diëtist Gesprek MMW / Diëtist Gesprek MMW Regelmatige Follow Up

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Evaluatie Streefgewicht Dorstverhogende meds? Hoeveelheid natrium in dialysaat Kennis / inzicht mbt dialyse, dieet, vochtbeperking Mentale capaciteiten Kw.v. L Zelfredzaamheid Psychosociale factoren Destructieve gewoonten Motivatie toekomstperspectief

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Doel van interventies Streven naar voordelen van compliance Goede communicatie & vertrouwen scheppen Kennis=inzicht=controle Leren omgaan met dorst Zelfredzaamheid en verantwoordelijkheid verlagen v. draaglast Verhogen v. draagkracht & draagvlak

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Uiteindelijke KEUZE vd patiënt Nadat Interventies zijn toegepast: Patiënt maakt keuze nav wat hij wil of wat hij kan mbt het opvolgen van de leefregels. Patiënt is wel / niet toegankelijk voor interventies.

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk TIPS Partners / huisgenoten betrekken. Onvoorwaardelijke empathische houding. Respect. Geen adviezen opdringen. Voor- en nadelen keuzes. Goed luisteren = signaleren. Benadruk wat WEL goed gaat.

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Als compliance NIET haalbaar / wenselijk is WAT DAN? Hoe wordt er op jouw afdeling hiermee omgegaan? Hoe sta je tegenover OPTIMAAL en NIET OPTIMAAL behandelen en de verantwoordelijkheid van de arts? Hoe sta je tegenover langer & frequenter dialyseren? OF……….

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Vragen? Reacties?

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Dialyses zouden standaard 3x/wk 5 uur moeten zijn.

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Iemand die aansturing nodig heeft, die bel je vlak voor zijn afspraak zodat hij naar zijn afspraak komt.

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk Een persoon bestempeld als zijnde “non- compliant” heeft het moeilijk om van zijn “stempel” (non-compliant patiënt) af te komen.

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk De arts is verantwoordelijk voor de gezondheid van de patiënt.

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk De ouder iemand wordt, de minder zin in het leven.

S t. E l i s a b e t h Z i e k e n h u i s T i l b u r g Medisch Maatschappelijk Werk De dialyse patiënt behoort tot “de zieken”, niet tot “de gezonden”.