Sporten tegen opvliegers? Sietske Hoekstra Aios Huisartsgeneeskunde UMCG

Inhoud Achtergrond PICO Zoekstrategie Resultaten Bespreking Conclusie Referenties

Feiten NHG-Standaard ‘de overgang’: ‘Van alle vrouwen heeft 55 tot 60% vasomotorische symptomen tijdens de overgang.’ ‘In 2010 was de incidentie van presentatie van overgangsklachten bij de huisarts 17 per 1000 vrouwen in de leeftijd 45-65 per jaar.’ Hormoontherapie heeft contra-indicaties. Niet-medicamenteuze adviezen niet voorhanden.

PICO Patient Intervention Comparison Outcome (Post)menopauzale vrouwen met vasomotorische klachten Bewegings-programma Geen bewegings- programma Vasomotore klachten Vraagstelling: Het effect een bewegingsprogramma op vasomotorische klachten bij (post)menopauzale vrouwen versus normaal bewegingspatroon.

Zoekstrategie 31-3-2015 PubMed: MeSH terms: ‘exercise’ AND ‘hot flashes’ Filter review: Cochrane review van Daley et al., gepubliceerd in 2014 Filter uitgezet: geen publicaties betreffende het onderwerp na maart 2014. Daley A, Stokes-Lampard H, Thomas A, MacArthur C; Exercise for vasomotor menopausal symptoms (review). The Cochrane Collaboration 2014; Issue 11 In eerste instantie andere resultaat op de zoekopdracht, vanwege nominatie zoekopdracht in maart herhaald waarbij een herziene versie van het review gevonden is. Daarna geen relevante publicaties meer geweest.

Daley et al (2014) Inclusie: RCT’s Alle publicaties tot maart 2014 Zoekstrategie: Inclusie: RCT’s Alle publicaties tot maart 2014 Participanten: vrouwen in de menopauze met vasomotore klachten. Interventie: gestructureerd bewegingsprogramma en/of fysieke activiteit door actieve lifestyle Uitkomst: vasomotore klachten (opvliegers en/of nachtzweten) - Participanten: vrouwen met chirurgische of spontane menopauze, perimenopauze of postmenopauze, met vasomotore klachten. Exclusie: vasomotore klachten als gevolg van hormoontherapie of borstkanker behandeling. - Interventie: geen duidelijk minimum aan duur en intensiteit van de interventie

Links bovenaan: aantal studies in het vorige review Links bovenaan: aantal studies in het vorige review. Hiervan zijn 3 ge-excludeerd omdat die bij aanvang geen vasomotore klachten hadden. 3 blijven over. Midden bovenaan: nieuwe zoekopdracht, waarvan 1878 onderzoeken; uiteindelijk 2 nieuwe RCT’s voor inclusie. Onderaan: 5 studies die kijken naar beweging tegen opvliegers; 3 studies die kijken naar alléén bewegen tegen opvliegers.

Meting vasomotore klachten Studie Jaar Land N Bewegings-programma Duur interventie Controle Follow-up Meting vasomotore klachten Elavsky 2007 USA 164 3x p/w 1 uur wandelen 4 maand 1. Yoga 2. Niets 2 jaar Greene Climacteric Scale Hanachi 2008 Iran 37 dagelijks 1 uur wandelen 3 maand 1. Sojamelk Kupperman Index Lind- Astrand 2004 Zweden 75 2x p/w 1 uur aerobic Hormoon-therapie 9 maand Zelfrapportage en Kupperman Index Luoto 2012 Finland 176 4x p/w 50min aerobic + 2x p/w wandelen 6 maand Niets Women’s Health Questionnaire en zelfrapportage Sternfeld 2014 355 3x p/w 40-60 min cardio-training Yoga Zelfrapportage Vetgedrukte trials zijn meegenomen in de analyse beweging vs controle Bewegingsprogramma’s verschillen Follow-up tijd verschilt Uitkomstmaten niet allemaal gevalideerde vragenlijsten

Bias risico o.b.v. Cochrane ‘risk of bias assessment tool’ + =lage kans op bias (beschreven en goed) = hoge kans op bias (beschreven en niet goed) ? = niet beschreven, niet te beoordelen o.b.v.: puntjes toegevoegd. Toelichten: In 3 studies voor meta-analyse randomisatie oke. In 1 studie goede allocation concealment, 1 studie niet goed beschreven en in 1 studie niet goed Blindering deelnemers is uiteraard niet mogelijk - Blindering outcome assessment kan bij zelfrapportage natuurlijk sowieso niet, kennelijk bij de eerste studie wel mogelijk??

Resultaten 3 artikelen meegenomen in de analyse - obv bias risico is een weging gemaakt: Sterfeld had minste bias dus wordt het meest meegewogen - Hererogeniteit I2 test is 30%; geen/weinig hetrogeniteit; artikelen mogen met elkaar vergeleken worden Totaal 216+238= 454 pten geincludeerd voor deze analyse - Gemiddelde verandering in opvliegers is -0,10 standaarddeviaties lager in de bewegingsgroep (betrouwbaarheidsinterval -0,33 tot 0,13); geen klinische relevantie. (inderdaad; pas bij een SMD van 0,5 kun je van een matig effect spreken).

Bespreking Er wordt geen duidelijke verandering in vasomotore klachten gezien op basis van de beschreven artikelen in het review. De kwaliteit van de artikelen is betrekkelijk laag: Geen blindering mogelijk. Tegenstrijdigheden en onnauwkeurigheden werden gerapporteerd. Methodes voor vaststellen menopauze verschilden. Baseline-eigenschappen van de vrouwen verschilden. De klachten werden met verschillende (soms niet- gevalideerde) vragenlijsten gerapporteerd. Kans op informatiebias; desondanks geen effect.

Conclusie Er is tot op heden onvoldoende bewijs dat een bewegingsprogramma effectief is tegen vasomotorische klachten bij (post)menopauzale vrouwen. NHG standaard kan dus gevolgd worden: het adviseren van een bewegingsprogramma wordt niet aanbevolen.

Referenties Daley A, Stokes-Lampard H, Thomas A, MacArthur C; Exercise for vasomotor menopausal symptoms (review). The Cochrane Collaboration 2014; Issue 11 NHG-Standaard De Overgang, actualisering 2012