Bewustwording en herkenning laaggeletterdheid 1 op de 4 kinderen verlaat de basisschool met een leesachterstand van ca. 2 jaar. Die halen ze nooit meer in. Dat betekent dat zij niet de boeken kunnen lezen in het voortgezet onderwijs en dat zij een grotere kans hebben om uit te vallen. De rest van hun leven blijven ze hier last van houden. En hoe minder zij taal actief gebruiken, hoe slechter hun taalvaardigheid wordt en hoe groter de kans dat zij laaggeletterd zijn als volwassene. Jullie zijn de mensen die hierin het verschil kunnen maken. Maar jullie kunnen het niet alleen… hoeveel voorschoolse aanpakken, nieuwe taalmethodes we ook uit de kast trekken, zonder de steun van de ouders gaat het niet lukken, dat is wel gebleken uit diverse onderzoeken. Hoe kun je nu samen met ouders optrekken in het verbeteren van het taalniveau van de kinderen en hoe zorgen we ervoor dat de kinderen taal leuk blijven vinden? Dat zij plezier krijgen in het lezen, dat zij vaardigheid opbouwen in het voeren van gesprekken? Deze zaken staan centraal in het programma Meer Taalplezier. Met Maar Taalplezier is het de bedoeling dat leerlingen leuke activiteiten ervaren, waarbij het doel is te ontdekken dat taal niet alleen moeilijk is, maar ook heel belangrijk en leuk. We nemen ouders mee om ook hen bewust te maken van de rol die zij spelen in de taalontwikkeling van hun kind. In deze presentatie staat de aandacht voor laaggeletterdheid centraal.

Programma Een warming up Laaggeletterdheid: definitie en omvang Taal en kinderen Het belang van het herkennen van laaggeletterdheid bij ouders Tot slot Doel: bewustwording van probleem laaggeletterdheid

1. Warming up Naar school http://www.youtube.com/watch?v=TySi6FpoW00

Hoeveel procent van de woorden van een tekst moet je kennen om die tekst te kunnen begrijpen: Sta: 60% Zit: 90% Ik ga nu een eenvoudige tekst laten zien en wie de tekst kan lezen, mag gaan staan en de tekst hardop voorlezen

60% Maar toen veegde - - de -- - uit haar gezicht en hij – haar. ‘-- …., neem me niet --- --. Wat is er--?’ riep hij -- . Er stonden drie --- en een – in de - en toen de – mevrouw --- binnen kwam, - ze – zo – dicht - in de hoek – maar niet --- te worden. Ga maar staan wie de hele tekst kan voorlezen. Niemand?

70 % Maar toen veegde mevrouw - de -- - uit haar gezicht en hij – haar. ‘-- …., neem me niet - - --. Wat is er gebeurd?’ riep hij --. Er stonden drie dames en een – in de - en toen de – mevrouw --- binnen kwam, drukten – zich zo - - in de hoek – maar niet -- te worden.

90 % Maar toen veegde mevrouw - de slierten – uit haar gezicht en hij herkende haar. ‘-- …., neem me niet kwalijk. Wat is er gebeurd?’ riep hij --. Er stonden drie dames en een heer in de lift en toen de – mevrouw --- binnen kwam, drukten ze zich zo - mogelijk in de hoek om maar niet -- te worden.

100 % Maar toen veegde mevrouw Helderder de slierten kroos uit haar gezicht en hij herkende haar. ‘Gunst …., neem me niet kwalijk. Wat is er gebeurd?’ riep hij verschrikt. Er stonden drie dames en een heer in de lift en toen de druipende mevrouw Helderder binnen kwam, drukten ze zich zo dicht mogelijk in de hoek om maar niet aangeraakt te worden. Je ziet het, om een tekst te kunnen begrijpen – zelfs die van Pluk! – is het noodzakelijk om meer dan 95% van de woorden te kunnen lezen/begrijpen! Je kunt raden wat er gebeurt als je stelselmatig woorden mist!!

2. Laaggeletterdheid: definitie en omvang

Wat is een andere benaming voor laaggeletterdheid? Sta: Analfabetisme Zit: Functioneel analfabetisme

Definitie laaggeletterdheid Het beheersen van lees- en schrijfvaardigheden op zo’n laag niveau dat iemand niet in staat is zich te ontwikkelen of te functioneren in de maatschappij, thuis en op het werk. Het gaat er bij laaggeletterdheid om dat mensen wel geletterd zijn, maar het schrift niet functioneel kunnen toepassen. Denk hierbij aan het niet kunnen lezen van de vertrektijden van de trein, de bijsluiter van medicijnen, de uitnodiging voor de ouderavond of het schrijven van een email. Dingen die wij allemaal als heel vanzelfsprekend beschouwen kunnen deze mensen niet en onze brieven gaan langs hen heen.

Vergelijking taalniveaus Europees referentiekader A1 A2 B1 B2 C1 C2 Referentiekader Meijerink - F1 F2 F3 F4 =laaggeletterd =leesniveau Nederlandse bevolking =communicatieniveau bedrijven & overheid Om als volwassene goed te functioneren in de maatschappij is minimaal niveau B1/F2 nodig. Bij zowel taal als rekenen zijn er 4 basisniveaus (F-niveaus) binnen het referentiekader. Deze niveaus zijn gekoppeld aan de volgende 4 momenten in de schoolloopbaan van elke leerling: niveau 1F: einde van de basisschool; niveau 2F: einde van het vmbo (basisberoepsgerichte of kaderberoepsgerichte leerweg) en einde mbo-2 en mbo-3; niveau 3F: einde van de havo en einde mbo-4; niveau 4F: einde van het vwo. Om als volwassene goed te kunnen functioneren in de maatschappij is het nodig dat in ieder geval niveau 2F wordt gehaald. Als we kijken naar de taalniveaus dan zien we dat onze communicatie vaak gericht is op C1 of B2+ niveau. Het gemiddelde leesniveau van de Nederlandse bevolking ligt echter op B1 niveau. Daarnaast hebben we nog de groep laaggeletterden die onder dat niveau leest en schrijft. Conclusie: onze schriftelijke communicatie is te weinig afgestemd op het taalniveau van de gemiddelde Nederlander, laat staan de laaggeletterde. Hoe is dat op scholen richting ouders?

Hoeveel % van de volwassen Nederlanders is laaggeletterd? Sta: meer dan 10% Zit: minder dan 10% Het gaat om 13% van de volwassenen in Nederland!

Hoeveel % van de laaggeletterden is autochtoon? Sta: meer dan 60% Zit: minder dan 60% Het gaat om meer dan 60%! Het grootste deel van de laaggeletterden is geboren en getogen in Nederland en heeft hier onderwijs genoten.

Hoeveel % van de volwassen Rotterdammers is laaggeletterd? Sta: 15% Zit: 22% Het antwoord is 22%. Rotterdam heeft een groot probleem. Bijna een kwart van de bevolking is laaggeletterd. Wij hebben op school te maken met veel laaggeletterde ouders. Zijn we hier bewust van?

Oorzaken Onvoldoende aandacht en begeleiding op school Weinig opleiding (bijv. door ziekte, spijbelen etc) Een taalarme omgeving Thuis wordt dialect gesproken of een buitenlandse taal Leer- en gedragsproblemen Het wegzakken van de vaardigheden Een aantal oorzaken van laaggeletterdheid. Echter, het is nooit 1 oorzaak! Het gaat om een complexe samenhang van factoren die samenkomen in een gezinsomgeving.

Ervaringen We begrijpen de ervaring vaak beter als mensen hun ervaringen met laaggeletterdheid zelf vertellen. Kies een filmpje uit de Canon van laaggeletterdheid http://www.a-b-c.nu/node/3/87

3. Taal en kinderen

Veel kinderen verlaten de basisschool met een leesachterstand van 2 jaar, namelijk: Zit: 25% Antwoord is 25%.

Kinderen in Nederland en de Verenigde Staten vinden lezen het minst leuk. Het percentage kinderen in Nederland dat thuis niet leest is: Sta: 33% Zit: 42% Antwoord is 42%.

Kinderen die 15 minuten lezen per dag, lezen per jaar: Sta: +/- 56.000 woorden Zit: +/- 1.146.000 woorden Antwoord is circa 1.146.000 woorden. Dit is een enorm hoog aantal woorden. En vanuit onze kennis weten we hoe belangrijk woordenschat is voor het leren lezen en andersom!

4. Het belang van het herkennen van laaggeletterdheid bij ouders

Ouders hebben een belangrijke rol in de taalontwikkeling van kinderen. Sta: waar Zit: niet waar Discussiemoment. Kinderen brengen 1/9 deel van hun tijd door op school. Het grootste deel van de taalontwikkeling vormt zich dus thuis. Een filmpje laat zien hoe die ingewikkelde interactie tussen ouder en kind verloopt.

Lisa en Marieke Open hyperlink filmpje op de tekst ‘Lisa en Marieke’. Zo gaat dat, taal wordt doorgegeven van ouder op kind. En dus ook taalproblemen. Gelukkig betekent dit niet dat de school er niet toe doet! Integendeel. Maar, zijn we ons genoeg bewust van het belang om met ouders te communiceren over taal en ons te verdiepen in de ‘taal’ van het gezin? Misschien nog onvoldoende….

Maak laaggeletterdheid bespreekbaar Oefening Maak laaggeletterdheid bespreekbaar De rode draad is het herkennen én het bespreekbaar maken. Hierover zijn vaak de meeste vragen. Het lijkt simpel, maar het is makkelijker gezegd dan gedaan. Om het bespreekbaar maken te oefenen vragen we jullie met je buurvrouw/-man, om en om een gesprek aan te gaan over laaggeletterdheid. Start het gesprek zoals je dat het onderwerp laaggeletterdheid bij je gesprekspartners zou willen bespreken. We nemen hier 5 minuten voor.

Tips Benoem het probleem: ik zie dat je niet graag leest met de kinderen…. Normaliseer het probleem. Maak duidelijk dat er veel mensen zijn die moeite hebben met lezen en schrijven. Vertel dat er goede taalcursussen zijn en waar Vertel dat je de ouder wilt steunen Kom terug op het gesprek Terughalen van ervaringen: benoemen van de problemen die deelnemers ervaren, hoe zeg je dat nou? Het benodigde vertrouwen, hoe stimuleer je de medewerkers. Leg de tips uit passend bij de reacties. Vertel dat jouw reactie en steun van groot belang zijn voor het uit de taboe sfeer halen van het probleem voor die persoon én binnen je organisatie.

(dr. Kees Vernooy, lector Hogeschool Edith Stein) 5. Tot slot Het belang van lezen …. “Lezen is de sleutel naar elke vorm van leren en vormt de verbinding met de voortdurend toenemende informatie en kennis in de wereld.” (dr. Kees Vernooy, lector Hogeschool Edith Stein) Lezen op school, lezen thuis. Dat is de sleutel tot betere beheersing van lezen en schrijven.

En leesplezier! Want hoe vervelend is het om te lezen als je het niet leuk vindt. Aan ons de belangrijke taak om de sleutel te ontdekken bij kinderen om taal- en leesplezier te hebben en zo te groeien in taal.