OORZAKELIJKHEID IN TRANSPORTVERZEKERING Prof. Dr. K. BERNAUW

Plan Inleiding : - oorzakelijkheid in het recht - oorzakelijkheid in het verzekeringsrecht - oorzakelijkheid in het transportverzekeringsrecht Relevantie Probleemstelling : invulling causaliteitsnorm Equivalentieleer ? Scenario’s Besluit

Oorzakelijkheid in het recht Traditionele toepassingen : - aansprakelijkheidsrecht : * extra-contractueel/quasi-delictueel / aquiliaans * contractueel - strafrecht

Oorzakelijkheid in het verzekeringsrecht Betreft : primaire contractsverbintenis : verband gevaar - schade (  secundaire verbintenis : dekkingsvervalsanctie ingevolge wanprestatie) Oorsprong doctrine : - transportverzekering - meer bepaald oorlogsrisicodekking Quasi onbekende problematiek in Belgisch gemeen verzekeringsrecht

Relevantie Dekking – geen dekking – dekking andere verzekeraar – dekking andere voorwaarden

Probleemstelling : invulling causaliteitsregel ? Soms gekarakteriseerd/gekwalificeerd : (b.v. rechtstreeks-ontrechtstreeks, uitsluitend-mede, middelijk-onmiddellijk, geheel-gedeeltelijk, mogelijk gemaakt/vergemakkelijkt door) - in wet - in contract soms onduidelijk : b.v. “naar aanleiding van” doorgaans blanco norm

Invulling causaliteitsnorm Losser dan oorzakelijkelijkheidsverband:bv. (beperkend/uitbreidend effect naargelang positieve/negatieve dekkingsomschrijving) : - omstandigheidsverband - betrokkenheidsverband Andere dekkingsafbakeningsdimensies dan gevaar en schade : b.v. - temporele (in de tijd) - spatiale (in de ruimte) - voorwerp/zaak - verzekerde (dader) - activiteit, gesteldheid, toestand

Probleemstelling : invulling causaliteitsnorm ? Rechtsvergelijkend : diverse regels in onderscheiden rechtsorden b.v. : - adequate oorzaak : DE “Adäquanz” - naaste oorzaak : GB “proximate cause” - doorslaggevende oorzaak : F “la cause déterminante” - toerekening naar redelijkheid : NL ? - equivalentieleer : BE ?

Invulling causaliteitsnorm Invulling naar Belgisch transportverzekeringsrecht ? Zelfde als in extra-contractuele aansprakelijkheid ? - pro : ubi lex non distinguit, … - contra : specificiteit rechtstakken : aansprakelijkheidsrecht  verzekeringscontractenrecht Zoja, toepassing van zelfde of eigen correcties ?

Equivalentieleer Sine qua non test : - niet slechts voldoende factor - noodzakelijk (effectief, niet hypothetisch) - transitiviteit Gevolg : - alle oorzaken evenwaardig - geen ventilatie schadelast Correcties : - verdeling in contributio verhouding - alternatieve causaliteit - parallelle causaliteit : * cumulatief of potentieel * simultaan of sequentieel

Scenario’s Parameters : - postulaat : ondeelbare schade - modaliteit samenloop : causale stamboom * uiteenvolgende oorzaken * samenwerkende oorzaken * parallelle oorzaken - dekkingsafbakening : * positief * negatief - regime : * gelijkwaardige oorzaken * doorslaggevende oorzaak

Uiteenvolgende oorzaken Kettingcausaliteit : bv. : - verzekerd gevaar => vertraging => schade (art Polis Antwerpen 2004) - brand/verkeersongeval => temperatuur/vocht => verlies/beschadiging/vertraging (art CMR polis) - navigatiefout => storm => machinebreuk => aanvaring => brand => schade

Kettingcausaliteit Regime evenwaardige oorzaken : transitiviteit “causa causae est causa causati” Regime overwegende oorzaak : selectie

Samenwerkende oorzaken B.v. Storm Technisch defect => schade Ventilatie (omslag pro rata) ? - Regime evenwaardige oorzaken : neen : alles of niets : geen partiële causaliteit - Regime overwegende oorzaak : neen tenzij uitzonderlijk geval volstrekt gelijke uitwerking op de schade - Andere regimes : omslag ?

Afzonderlijk werkende (parallelle) oorzaken Bij voldoende andere (reserve) (niet gedekte) oorzaak ontbreekt oorzakelijk verband met gedekte oorzaak B.v. bij deviatie : de schade had zich evenzeer zonder de deviatie voorgedaan Equivalentieleer : correctie voor reserve oorzaak?

Effect positieve/negatieve dekkingsafbakening Voorrang uitwerking uitdrukkelijk uitgesloten oorzaak Uitdrukking wil contractspartijen/wetgever Zowel in regime van - evenwaardige oorzaken - als in regime overwegende oorzaak

Onbenoemd Gedekt Uitgesloten Onbenoemd O X O Gedekt X X O Uitgesloten O O O

Besluit Nood aan uitgewerkte doctrine Meer aandacht door wetgever Contractuele voorkoming onduidelijkheid