Omgevingswet en Erfgoedwet: een nieuw kader voor (onroerend) cultureel erfgoed stand van zaken oktober 2015, (Niet uitputtend en onder voorbehoud van voortschrijdende ontwikkelingen in dit dynamisch proces) Monique Krauwer m.krauwer@minocw.nl Directie Erfgoed en Kunsten

Inhoud Omgevingswet en Erfgoedwet Cultureel erfgoed in de Omgevingswet Wat vindt u waar? Wat is nieuw? En wat is er bijgekomen na behandeling in de Tweede Kamer: Wat verandert voor gemeenten en provincies? Waar staan we nu?

Omgevingswet en Erfgoedwet Waarom Omgevingswet? Integratie van (ca 26) sectorale wetten Integrale benadering van de fysieke leefomgeving Eenvoudiger en Beter Waarom een Erfgoedwet? door Omgevingswet verdwijnt groot deel van monumentenwet 1988 Wijziging in het museale bestel samenvoegen van wetgeving rondom cultureel erfgoed

Winst: Cultureel erfgoed geregeld in 2 wetten Voortaan is alles wat betreft Erfgoed geregeld in twee wetten in plaats van in: Monumentenwet Wet Milieubeheer Wro (incl. Grondexploitatiewet) Wabo Ontgrondingenwet Bouwregelgeving Wet tot behoud van cultuurbezit Etc.

Erfgoedwet en Omgevingswet Wat komt waar, en waarom komt wat dan daar? Vuistregel: Duiding van het erfgoed in de Erfgoedwet Omgang met het erfgoed in de Omgevingswet Afbakening door `fysieke leefomgeving’: Onroerend via de Omgevingswet Roerend via Erfgoedwet

Inhoud Erfgoedwet Inleiding Behoud Collecties Beheer en behoud van de Rijkscollectie Het museale bestel van de minister van OCW Aanwijzing als beschermd erfgoed Bescherming erfgoed Archeologische monumentenzorg Internationale teruggave van cultuurgoederen Financiën Toezicht en handhaving

Inhoud Omgevingswet Algemene bepalingen Taken en bevoegdheden van bestuursorganen Omgevingsvisies en programma’s 4 Algemene regels over activiteiten in fysieke leefomgeving 5 Omgevingsvergunning en projectbesluit 10 Gedoogplichten 12 Grondexploitatie 13 Financiële bepalingen 16 Procedures 17 Adviesorganen en adviseurs 18 Handhaving en uitvoering 19 Bevoegdheden in bijzondere omstandigheden 20 Monitoring en informatie 22 Overgangsrecht 23 Overige en slotbepalingen

Instructieregels: Provincies en Rijk kunnen instructieregels opstellen, die moeten doorwerken in (gemeentelijk) omgevingsplan. Instructieregels Rijk: art. 2.27 –> omgevingsverordening (verplicht o.a. met het oog op “het behoud van cultureel erfgoed”, in ieder geval voor doorwerking Werelderfgoedverdrag) art. 2.28 –> omgevingsplan/projectbesluit (verplicht o.a. met het oog op “het behoud van cultureel erfgoed, met inbegrip van bekende of te verwachten archeologische monumenten”) (toegevoegd na behandeling in Tweede Kamer: instructieregels werelderfgoed) 9

Omgevingsplan: Combinatie van huidige bestemmingsplan Eén Omgevingsplan voor het gehele gemeentelijk grondgebied Combinatie van huidige bestemmingsplan plus gemeentelijke verordeningen. Betreft onder meer: toedeling van functies aan locaties; waaronder ‘aanwijzing’ als provinciaal of gemeentelijk monument; overige bepalingen inzake archeologie c.q. cultureel erfgoed; kader voor welstandsregels. 10

Veel OCW inzet in Omgevingswet In feite zitten grondslag en basis van archeologiebeleid en monumentenbeleid nu al in de ruimtelijke wetgeving: Modernisering monumentenzorg: gemeenten houden rekening met cultuurhistorie in bestemmingsplan zorg voor objecten/terreinen via Wabo vergunning streven naar behoud in situ archeologie, onderzoeksverplichting archeologie, de verstoorder betaalt stads-en dorpsgezichten cultureel erfgoed in milieu effect rapportage borging nationale belangen Structuurvisie I&M 11

Hoe zit cultureel erfgoed in de Omgevingswet ? Cultureel erfgoed zit goed integraal in de wetsteksten Definitie Art. Bro “gemeente moet rekening houden met cultuurhistorie” Archeologie Omgevingsvergunning (vh.Wabo) Algemene regels cultureel erfgoed Erfgoedmonitor/balans Eigen stuk Monumentenwet in Memorie van Toelichting Europese en Unesco verdragsverplichtingen 12

Omgevingswet : definitie cultureel erfgoed cultureel erfgoed: zich in de fysieke leefomgeving bevindend erfgoed bestaande uit: a. monumenten, voor zover het onroerende zaken betreft, met inbegrip van archeologische monumenten, b. stads- en dorpsgezichten, c. cultuurlandschappen, voor zover van algemeen belang vanwege hun schoonheid, vervaardigde structuren, betekenis voor de wetenschap of cultuurhistorische waarde; Erfgoedwet: gaat ook over roerend erfgoed en is dus breder Omgevingswet: goede zorg voor de fysieke leefomgeving waaronder ook cultureel erfgoed

Omgevingswet: de zorg voor cultureel erfgoed Uitgangspunten van de Verdragen van Granada en Valletta worden benoemd in de Omgevingswet. Op Amvb niveau een combinatie van artikel 3.1.6 Bro en 38a Monumentenwet: Bij het opstellen van het omgevingsplan wordt rekening gehouden met het behoud van cultureel erfgoed met inbegrip van bekende en aantoonbaar verwachte archeologische waarden.

Gebouwd erfgoed: Erfgoedwet en Omgevingswet Aanwijzing rijksmonumenten op grond van de Erfgoedwet Aanwijzing sluit aan bij UOV en als gevolg daarvan: geen hoorzitting meer door gemeente, Minister doet procedure, wel advies van B&W Vergunning voor wijziging monument naar Omgevingswet Beschermingsniveau blijft gelijk B&W blijven bevoegd gezag. Monumentencommissie adviseert, evenals in bepaalde gevallen de Minister van OCW Monumentencommissie naar Omgevingswet, maar blijft onveranderd

Omgevingsvergunning: Omgevingsvergunning voor “rijksmonumentenactiviteit” is geregeld in art. 5.1, lid 1, onderdeel c. Beoordelingsregels voor rijksmonumentenactiviteit in art. 5.21: Voor een rijksmonumentenactiviteit worden de regels, bedoeld in artikel 5.17, gesteld met het oog op het behoud van cultureel erfgoed en in dat kader tot: a. het voorkomen van ontsiering, beschadiging, sloop of ver-plaatsing van rijksmonumenten, b. het bevorderen van het gebruik van rijksmonumenten, zo nodig door wijziging van die monumenten, rekening houdend met de monumentale waarden, c. het conserveren en in stand houden van archeologische monumenten, bij voorkeur in situ.

Stads- en dorpsgezichten: van Monumentenwet naar Omgevingswet Aanwijzing via instructiebesluit van de Minister van OCW en I&M Via de instructie worden de waarden aangegeven en wordt gemeente opgedragen adequaat beschermingsregime in te richten in het omgevingsplan Geen automatisch sloopvergunningplicht meer, in plaats daarvan een opdracht tot een op waarden afgestemd sloopvergunningregime op te nemen in het omgevingsplan

Archeologie: van Monumentenwet naar Omgevingswet Vergunningverlening rijksmonument naar gemeentelijk niveau Minister OCW krijgt advies- en instemmingsrecht en bepaalt daarmee op dit aspect de inhoud van het besluit Gemeenten krijg de bevoegdheid tot stilleggen werkzaamheden in geval van toevalsvondsten Datzelfde geldt voor minister OCW bij toevalsvondsten van nationaal belang Opdracht tot het rekening houden met (te verwachten) archeologische waarden bij het opstellen van omgevingsplan wordt gecontinueerd

Wat vindt u waar (onroerend erfgoed): Erfgoedwet: Omgevingswet: Aanwijzen rijksmonumenten Vergunning (archeologische) Subsidies (Brim etc.) rijksmonumenten Opgravingsverbod archeologie (aanwijzing) stads- en dorpsgezichten Certificatie archeologische bedrijven Monumentencommissie Archeologische vondsten Rekening houden met cultureel erfgoed bij omgevingsplan Archeologische depots Provinciale en gemeentelijke monumenten Stilleggen werkzaamheden bij archeologische toevalsvondsten 19

Nieuw in beide wetten op een rijtje: Erfgoedwet: Omgevingswet: Regeling Musea Omgevingsvisie, omgevingsplan Certificatie archeologische bedrijven ipv vergunning Integrale plannen Erfgoed over de volle breedte aanpassing definitie opgraven tbv maritiem erfgoed Vergunning archeologische rijksmonumenten UOV ook bij aanwijzing/afvoeren rijksmonumenten Stilleggen werkzaamheden bij archeologische toevalsvondsten door gemeente Op waarden afgestemd sloopvergunningenregime in gezicht Erfgoedmonitor/balans 20

En daar is na Tweede Kamer behandeling bijgekomen oa: Erfgoedwet: Omgevingswet: Instandhoudingsplicht monumenten Aanwijzingsregime ensembles Mobiel erfgoed Omgevingsvisie ook verplicht voor gemeenten Explicitering reeds bestaande mogelijkheid erfgoedverordening voor provincies en gemeenten onroerend(tot inwerkingtreding OW) en roerend erfgoed van lokaal/regionaal belang Instructieregels werelderfgoed Taken gemeentelijke adviescommissie Meldingsplicht bij vergunningvrij bouwen 21

Wat verandert er wel of niet voor gemeenten? Vergunning archeologische rijksmonumenten door gemeenten Gemeentelijke monumenten gaan over naar het omgevingsplan Geen aparte erfgoedverordening meer voor onroerend erfgoed, wel mogelijk voor roerend erfgoed (Erfgoedwet) Meer flexibiliteit bij bescherming (interieurs, alleen buitenkant, groen, etc.) en stellen van regels daaraan Rol gemeenten bij aanwijzing rijksmonumenten Omgevingsvisie Niet: Vergunningverlening gebouwde rijksmonumenten Rekening houden met cultureel erfgoed bij het opstellen van ruimtelijke plannen Monumentencommissie 22

Wat verandert er wel of niet voor provincies? Opstellen (integrale) Omgevingsvisie Opstellen (integrale) Omgevingsverordening Opstellen instructieregels en instructiebesluiten (geadresseerd aan gemeenten en waterschappen) ‘Aanwijzing’ van provinciale monumenten (gaat ‘getrapt’ via gemeentelijk omgevingsplan) Niet: Vergunningverlening provinciale monumenten (blijft in principe bij gemeente) Vergunningverlening ontgrondingen (blijft in principe bij provincie) Toezicht op handelen gemeenten (cf. Wet Rgt) Voorzien in provinciaal archeologisch depot Advisering over aanwijzing rijksmonumenten buiten bebouwde kom 23

Waar staan we nu met de Omgevingswet? Aangenomen in Tweede Kamer (juli 2015) Daarna Eerste Kamer Preconsultatiefase van de Amvb’s naar de koepels (1 oktober 2015) Internetconsultatie april 2016 Intussen werken aan implementatie met IPO, VNG en UvW Voorlichting & communicatie

Uitvoeringsregelgeving Omgevingswet (AMvB’s): Besluit activiteiten leefomgeving Besluit bouwactiviteiten leefomgeving Bijvoorbeeld: Ob: aanwijzing van bevoegd gezag of van vergunningvrije activiteiten; Bkl: instructieregels Rijk en beoordelingsregels voor vergunningplichtige activiteiten; Bal: algeheel verbod om rijksmonumenten te beschadigen of vernielen; Bbl: voorschriften vergunning monumentenactiviteit gaan boven voorschriften vergunning bouwactiviteit. 25

Proces Erfgoedwet: vanaf 1 januari 2016 (onder voorbehoud behandeling in Eerste Kamer) Omgevingswet: vanaf 1 januari 2018 Tussentijd: overgangsrecht Meer weten? Omgevingswet: www.omgevingswet.pleio.nl Erfgoedwet: www.cultureelerfgoed.nl/publicaties/erfgoedwet-2014