Massaal Handen en voeten geven aan duurzaam organiseren Vanuit een groeiend bewustzijn hoe we willen leven Dr. Tonnie van der Zouwen MCM Lector Sustainable Working and Organising Springtijforum, 26 september 2015 Welkom bij deze presentatie

Workshop Programma Kennismaking Eerste helft: Kennismaking Theorie en praktijk van duurzaam organiseren Voorbeeld uit de praktijk van Marieke de Wal Tweede helft: Zelf ervaren van co-creatie principes: World Café Plenair het net ophalen: ervaringen en conclusies

Expertisecentrum Sustainable Business Nieuw expertisecentrum met 6 lectoraten: Improving Business International Business New Marketing Sustainable Finance and Accounting Sustainable Strategy and Innovation Sustainable Working and Organising: De organisatorische kanten van duurzame ontwikkeling Het lectoraat maakt samen met 6 andere lectoraten deel uit van een nieuw Expertisecentrum: Sustainable Business De Missie van het Expertisecentrum is: “….bij te dragen aan een duurzaam ondernemende samenleving in het algemeen en de ontwikkeling van een duurzame economie in het bijzonder, door gericht praktijkonderzoek op actuele thema’s uit het economische en het technisch bedrijfskundige domein….”

Duurzaamheid? Duurzame ontwikkeling? Duurzaam organiseren? - duurzaamheid, duurzame ontwikkeling, duurzaam organiseren: het zijn containerbegrippen die om invulling vragen In de jaren 80 en 90 heb ik me intensief met duurzaamheid bezig gehouden Eerlijk gezegd kan ik de woorden bijna niet meer horen Dan heb je wel een probleem als lector Sustainable Working and Organising Ik ben een echter een optimistisch mens: zoeken naar mogelijkheden i.p.v. problemen Gesterkt door een onderzoek MVO Nederland: duurzaamheid verkoopt niet, het verhaal erachter wel verhalen die gaan over: lokale betrokkenheid, gemeenschapsgevoel, kleinschaligheid, ambachtelijkheid, authenticiteit verhalen die te maken hebben met hoe we willen leven

Duurzaamheid begint met toename in bewustwording Van jezelf, van anderen en van het grotere geheel Van hoe we willen leven, nu en in de toekomst Daarop kan je anticiperen door meer mogelijkheden te leren zien En het handen en voeten geven door ander manieren van organiseren De rode draad van mijn verhaal

Alles wat leeft wil tot bloei komen hoe we willen leven is ook de subtitel van presentatie dat is een grote filosofische vraag mijn standpunt is dat alles wat leeft tot bloei wil komen Dat boeit me al van jongs af aan, daarom ben ik ook biologie gaan studeren De filosofie die ik hier tot nu toe het best bij vind passen is de Logica van het Gevoel van Arnold Cornelis

“Scientific understanding and practical experience are like two legs without which we cannot walk”   Francisco Varela. Die filosofie wil ik dan ook gebruiken als leidraad voor duurzame ontwikkeling Wat me fascineert is hoe het lectoraat met onderzoek en onderwijs kan bijdragen aan dat tot bloei komen Ik heb ideeën over hoe je dat kunt aanpakken Daarbij deel ik de uitspraak van Francisco Varela: Scientific understanding and practical experience are like two legs without which we cannot walk Lopen op de twee benen van theorie en praktijk wil ik ook in mijn verhaal laten zien Daarbij ga ik veel plaatjes laten zien, want ik huldig de opvatting dat beeld voor tekst gaat.

Niets zo praktisch als een goede theorie In mijn eerste maanden als lector heb ik gemerkt dat er dringend behoefte is aan een kader voor duurzame ontwikkeling, om de eerder genoemde container begrippen en de verhalen daarachter te kunnen plaatsen Voor focus en samenhang, zicht op waar het naartoe moet en wat volgende stappen kunnen zijn Niets zo praktisch als een goede theorie: Een theorie om de eerder genoemde container begrippen en de verhalen daarachter te kunnen plaatsen. Daarvoor neem ik de Logica van het gevoel: Onze kat Gizmo vindt deze theorie ook heel praktisch De Logica van het Gevoel (Arnold Cornelis)

Waarom deze theorie? Tijd komt in beeld Gevoel speelt een belangrijk rol De gelaagdheid van onze werkelijkheid: zowel formele als informele kanten Onbewuste en lichamelijke aspecten van mens zijn worden meegenomen Op alle niveaus van organiseren toe te passen Kapstok voor duurzame ontwikkeling Deze theorie omvat veel factoren die ik bij veel andere theorieën en managementmodellen mis. Zoals de factor tijd, toch niet onbelangrijk als het om ontwikkeling gaat En gevoel speelt een belangrijk rol Doet recht aan de gelaagdheid van onze werkelijkheid Mens zijn in al zijn aspecten: zowel bewuste als onbewuste, lichamelijke aspecten; in de leiderschaps workshops gisteren kwam ook het belang van integratie van hoofd, hart en buikgevoel naar voren Een kapstok voor duurzame ontwikkeling

De gelaagdheid van onze werkelijkheid Ontwikkeling capaciteiten communicatief zelfsturings- systeem Zelfsturing: communicatie sociaal regelsysteem externe sturing: discipline Waar moet je beginnen om een filosofie met een rijkdom aan wijsheid in het kort uit te leggen? Ik heb jaren geoefend met een beknopte toelichting, dus ik waag het erop Even een stevig stukje college, gaat u ervoor zitten. De Logica van het Gevoel is een kennistheorie, een filosofie over hoe leren van mensen zich ontwikkelt Cornelis spreekt van het ontwikkelen van STUURVERMOGEN Cornelis was een leerling van Piaget; Kern van deze filosofie is de gelaagdheid van onze werkelijkheid Die gelaagdheid bestaat uit kennis om onze omgeving om te leren gaan, om tot bloei te komen Cornelis noemt deze lagen STUURSYSTEMEN Het gaat om het leren denken in 3 stuursystemen Die bouwen we achtereenvolgens op om onzekerheid weg te nemen Cornelis noemt dit onze EMOTIES stabiliseren Achtereenvolgens zijn dat het Natuurlijk systeem om angst weg te neme het Sociaal regelsysteem om boosheid weg te nemen Het Communicatief Zelfsturingssysteem om verdriet weg te nemen Lagen een voor een opbouwen Op elk niveau van organiseren toe te passen: individu, afdeling, organisatie, maatschappij, hele mensheid Daarom is de tijdas ook niet ingevuld belangrijk om vooraf in gedachten te nemen waar het over gaat natuurlijk systeem interne sturing: lef Tijd Gebaseerd op “De Logica van het gevoel” van Arnold Cornelis, 1996

Concept voor organisatieontwikkeling capaciteiten Ons gevoel geeft aan of en waar nieuwe waarnemingen passen beelden voor de toekomst communicatieve eigenschappen communicatief zelfsturings- systeem Zelfsturing: communicatie verdriet erkenning structuren, regels, procedures, functies, managementsystemen formele eigenschappen sociaal regelsysteem externe sturing: discipline boosheid rechtvaardigheid Lagen een voor een opbouwen Natuurlijk systeem: lef om jezelf waar te maken en goede relaties te onderhouden Sociaal regelsysteem: discipline om te professionaliseren, good housekeeping Systeem van communicatieve zelfsturing: communicatie in tweerichtingsverkeer, koers bepalen Hoe past wat we doen bij de organisatie die we willen zijn? Volgtijdige ontwikkeling, alle drie de lagen blijven van belang - Communicatieve zelfsturing gaat over meer mogelijkheden leren zien in relatie tot je omgeving; wij zijn alleen in relatie tot de ander; zelfs onze gedachten zijn sociaal bepaalde ‘silent conversations’. angst zich thuis voelen symbolen, tradities, verhalen, rituelen, huisstijl informele eigenschappen natuurlijk systeem interne sturing: lef Tijd Gebaseerd op “De Logica van het gevoel” van Arnold Cornelis, 1996

Rol gevoel Basis van ons geheugen Gids voor het plaatsen van nieuwe waarnemingen Behartiger van onze belangen (stuurdoelen) Leidraad voor keuze ontwikkel- aanpak Gevoel heeft een belangrijke gidsfunctie: ons gevoel geeft aan waar nieuwe waarnemingen passen, in welk systeem een probleem zich vooral afspeelt Conflicten in het natuurlijk systeem uiten zich in geweld (fysiek of verbaal, machtsstrijd) Conflicten in het sociaal regelsysteem uiten gaan over de regels en afspraken, juridische conflicten Conflicten in het communicatief zelfsturingssysteem gaan over mislukte communicatie, uiten zich in protesten en demonstraties of in burnout. Daarom is het ook een kapstok voor het kiezen van onderzoek en interventies De onlangs overleden professor psychologie Nico Frijda noemde onze emoties “behartigers van onze belangen” Cornelis spreekt van ‘aangevers van stuurdoelen’ . In de workshop gisteren noemde Herma

Wat is duurzame ontwikkeling? Duurzame ontwikkeling is tot bloei komen Volgens de Logica van het Gevoel: ontwikkelen van communicatieve zelfsturing, van stuurvermogen in relatie tot anderen Een groeiend bewustzijn en meer mogelijkheden kunnen zien Collectief verandervermogen ontwikkelen, om te kunnen sturen op wat zinvol is. Volgens de Logica van het Gevoel is duurzame ontwikkeling het ontwikkelen van stuurvermogen in relatie tot anderen Cornelis noemt dat Communicatieve Zelfsturing Het betekent een groeiend bewustzijn van wat je zinvol vindt en meer mogelijkheden kunnen zien om daar invulling aan te geven Voor een organisatie: Collectief verandervermogen ontwikkelen, of twee orde collectief leren.

Wat is dan duurzaamheid? Zegt de ene planeet tegen de andere: “Ik heb toch zo’n last van die mensen” Zegt de andere: “Maak je geen zorgen. Heb ik ook gehad, maar dat ging vanzelf over” Duurzaamheid gaat niet alleen over milieuproblemen of over de relatie tussen economie en ecologie Het gaat over mens zijn , over hoe we willen leven, nu en in de toekomst Over de natuur hoeven we ons geen zorgen te maken, die redt zich wel, met of zonder ons

Positieve duurzaamheid Duurzaamheid is iets dat voortduurt, dat is niet per definitie iets goeds Negatieve duurzaamheid is gericht op reduceren van negatieve effecten van de huidige gang van zaken Positieve duurzaamheid is gericht op hoe we willen leven, nu en in de toekomst (Paul James) Duurzaamheid is niet iets intrinsiek goeds. Het kan positief of negatief zijn Negatieve duurzaamheid probeert de negatieve effecten van vorige ontwikkelingen te reduceren En houdt daarmee de huidige gang van zaken in stand Positieve duurzaamheid vereist dat we definiëren hoe een positieve toekomst eruit moet zien en hoe we die kunnen bereiken Duurzame ontwikkeling is het PROCES voor het organiseren van die positieve duurzaamheid

Het ijsbergmodel van duurzaamheid Ik ga niet teveel in op de inhoud van de thema’s voor duurzame ontwikkeling, daar zijn andere workshops voor. De noodzaak is echter hoog. Dat lijkt misschien nog niet zo, we kunnen nog altijd beweren dat het met de klimaatverandering wel meevalt Veel problemen zijn nu nog niet echt voelbaar voor ons Otto Scharmer en Katrin Kaufer hebben in hun boek Leiden vanuit de Toekomst geschetst hoe de grote vraagstukken van onze tijd te vergelijken zijn met de toppen van een ijsberg. We zien de toppen: de Ecologische kloof, de Maatschappelijke kloof, de Spirituele kloof Wat we niet (willen) zien zijn de daaronder liggende 8 zeepbellen die ontstaan doordat wat we zeggen te willen niet overeenkomt met wat we doen Zo produceren we als collectief resultaten die eigenlijk niemand wil. Dat komt door onderliggende structuren die patronen in stand houden waardoor we in het verleden blijven hangen Zoals een lineair economisch denkkader, waarin we aan de ene kant grondstoffen verbruiken die opraken en aan de andere kant afval produceren dat voor milieuvervuiling zorgt. We zeggen aan ontwikkelingssamenwerking te willen toen, tegelijkertijd is er sprake van grote ongelijkheid. Meer dan 2,5 miljard mensen leven van minder dan anderhalve euro per dag. Het ijsbergmodel van duurzaamheid Uit het boek Leiden vanuit de Toekomst, van Otto Scharmer en Katrin Kaufer

Positieve duurzaamheid: ontwikkeling naar eco-systeem bewustzijn Stadium Gezondheidzorg Scholen Bedrijven 1.0 Traditioneel Bewustzijn Hiërarchie Autoritair: Instelling centraal Leraar centraal Gecentraliseerd: Eigenaar centraal 2.0 Ego-Systeem Bewustzijn: Markten en concurrentie Resultaatgericht: Bestuurde zorg centraal Testen centraal Gedecentraliseerd: Productiecijfers centraal 3.0 Belanghebben-den bewustzijn: Netwerken en onderhandeling Patiëntgericht: Aandoeningen centraal Studentgericht: Leren centraal Matrix of netwerk: Belanghebbenden centraal Alle 8 zeepbellen zijn terug te voeren op eenzelfde conflict: leiderschap vanuit een ego-systeem bewustzijn, met het inzetten van middelen voor individuele doelstellingen en negeren van het geheel, het eco-systeem waarin we leven De bron voor de aanpak van deze zeepbellen ligt dan ook in het werken aan toenemend bewustzijn van het geheel. Van 1.0 traditioneel hiërarchisch bewustzijn, via 2.0 ego-systeem bewustzijn naar 3.0 belanghebbenden bewustzijn en 4.0 eco-systeem bewustzijn. Voor elke sector biedt dit handvatten om te bepalen waar men nu staat en hoe de volgende stappen eruit kunnen zien. Hier zie je dat voor de Gezondheidszorg, Scholen en Bedrijven. Voor het onderwijs betekent dat een ontwikkeling van 2.0 Resultaatgericht naar 3.0 Studentgericht naar 4.0 Ondernemingsgericht Voor Bedrijven betekent dat een ontwikkeling van 2.0 Productiecijfers en shareholders centraal naar 3.0 Belanghebbenden centraal naar 4.0 Co-creatie en intentie centraal 4.0 Eco-Systeem Bewustzijn Awareness-Based Collectieve Actie (ABC) Burgergericht: Welzijn van de hele mens in zijn omgeving centraal Ondernemings-gericht: Co-creatie centraal Co-creatief eco-systeem: Intentie centraal

Duurzaam organiseren = co-creatie van een gewenste toekomst Het proces om te komen van 2.0 ego-systeem bewustzijn via 3.0 belanghebbenden bewustzijn naar 4.0 eco-systeem bewustzijn Samenvattend: Duurzaam organiseren zie ik als het proces om te komen van 2.0 ego-systeem bewustzijn, via 3.0 belanghebbenden bewustzijn naar 4.0 eco-systeem bewustzijn

Ontwikkeling bewustzijn en rollen begeleiders van studenten Een praktische toepassing van de Logica van het Gevoel. Wat betekent dit voor de ontwikkeling van bewustzijn en de rollen van begeleiders van studenten? Als eerste is het Natuurlijk systeem van belang: studenten voelen zich thuis. De begeleiders hebben de rol van docent en pedagoog. Kennisoverdracht is van belang De student is ontvanger. Bewustzijn 1.0 Vervolgens leert de student een beroep, een vak. De begeleiders hebben de rol van expert en trainer. De student is uitvoerder. Doel is vakmanschap ontwikkelen. Bewustzijn 2.0 Voor een ontwikkeling naar bewustzijn 3.0 moet de rol van begeleiders verschuiven naar facilitator/coach. De student is cliënt. En uiteindelijk worden begeleiders en studenten samen met ondernemers en ander partijen co-producenten, vanuit een 4.0 eco-systeem bewustzijn

Duurzaam organiseren vraagt: Toename van bewustzijn Loslaten van oude organiseer-patronen Samenwerken over grenzen heen Andere vormen van leiderschap Het vermogen om vol te houden Hoe kan je duurzaam organiseren nu handen en voeten geven?

Misverstand van top-down aanpak Top-down aanpak is op zich niet goed of fout. Het hangt van je doel af. Als je betrokkenheid wil en eigenaarschap wil dan bereik je dan niet met een top-down aanpak Waarom niet? Informatie kan je overdragen, betekenis niet. Je visie delen betekent niet dat je een gedeelde visie hebt Herkent u de situatie van deze cartoon? “I have shared my vision, so now we have a shared vision” Cartoon van Mark de Koning

Hoe dan wel? Participatieve aanpak In een participatieve aanpak zijn mensen van het begin af aan betrokken bij de vormgeving van het proces. Ze werken interactief aan een beeld van waar het naar toe moet en aan een gezamenlijk basis voor vervolgstappen. Interactief werken aan een gedeeld beeld en gezamenlijke basis voor actie Cartoon van Mark de Koning

Handen en voeten geven aan co-creatie Een manier die zich heeft bewezen: Large Scale Interventions (LSI), een participatieve manier van ontwikkelen en onderzoeken met het hele systeem van belanghebbenden van een vraagstuk. Levert principes voor duurzaam organiseren Voor het ontwikkelen van communicatieve zelfsturing, voor duurzaam organiseren, is samenwerken over de grenzen van disciplines en organisaties nodig. Nu is isolatie de vijand van samenwerken. De structuur van onze organisaties is vaak nog gebaseerd op Tayloriaanse arbeidsdeling. We knippen de werkprocessen op in stukken en leggen de controle op het geheel bij managers. Tussen de diverse afdelingen ontstaan schotten. Al snel is het wij tegen zijn en de eigen bijdrage aan het grote geheel verdwijnt uit het zicht. Als het gaat om vraagstukken waarvoor je samenwerking nodig hebt, dan heb je een aanpak nodig die zorgt voor tijdelijke ontschotting. Een aanpak die alle belanghebbenden betrekt die je nodig hebt voor succes. Ik noem dat organiseren met het hele systeem In vaktermen heet die aanpak Large Scale Interventions Daarin staat niet een organisatie centraal, maar een belangrijk vraagstuk Het is beslist niet de enige werkzame aanpak en zeker geen middel tegen alle kwalen, maar onderzoek heeft bewezen dat bij de juiste toepassing het inderdaad een bijdrage levert aan duurzame ontwikkeling Het is een participatieve aanpak. Waarom participatief?

Hoofdlijn van een LSI traject Een LSI traject bestaat uit een afwisseling van bijeenkomsten met kleine en grote groepen. Het hart wordt gevormd door werkbijeenkomsten met een grote groep vertegenwoordigers van de stakeholders van het vraagstuk De figuur schetst de hoofdlijn, in de praktijk wordt elk LSI proces op maat gemaakt.

LSI proces wordt op maat gemaakt door een begeleidings-/onderzoeksgroep Het op maat maken, hoe mensen zich uitgenodigd voelen, wat wanneer mogelijk is, hoe een proces eruit moet zien kan je als persoon niet weten. Daarom werk je altijd samen met een begeleidingsgroep Daarin zijn de belangrijkste stakeholdergroepen vertegenwoordigd Ik werk vaak met een grote tijdlijn aan de muur, als hulpmiddel om gezamenlijk bouwstenen voor het proces te verzamelen

“De beste koks koken met principes en doen hun voordeel met recepten” (Topkok Escoffier) De LSI aanpak is ontstaan uit een hele wolk van uitgangspunten Zoals Gestalt Psychologie, Systems Theory, Field Theory, Action Theory, Theory X and Y, Socio Technology, OD In mijn promotieonderzoek ben ik meer dan 6 jaar bezig geweest met het onderzoeken van de werkzame elementen van LSI. Daaruit heb ik 4 basisprincipes gedestilleerd. Uit het onderzoek blijkt ook dat hoe meer je toegeeft op deze principes, hoe slechter het werkt. Mijn motto is daarom ook: De beste koks koken met principes en doen hun voordeel met recepten”

Basisprincipes voor LSI Systeemdenken: Gebeurtenissen zijn met elkaar verbonden in tijd en ruimte Participatie van belanghebbenden: Actieve participatie en zelfmanagement van stakeholders bevordert eigenaarschap voor actie en leren Action learning/research: Denken en doen niet scheiden bevordert reflectievermogen en effectiviteit van handelen Sensemaking: Het delen van perspectieven en ervaringen met hoofd, hart en handen, draagt bij aan het vinden van een gezamenlijke basis voor acties om een gewenste en haalbare toekomst te realiseren. Deze principes zijn (tekst dia) Dit zijn ook de principes voor nieuwe vormen van organiseren, voor duurzame ontwikkeling, voor onderzoek samen met stakeholders Herman Wijfels noemde het de nieuwe coordinaten voor deze tijd: omkeringen Van top down naar organisch zelfmanagement Van organisatie naar organiseren in een systeem, een groter geheel Van scheiden van denken en doen naar actieleren Integreren van hoofd, hart en handen; een holistische kijjk op organiseren

Samenhang van de principes De vier basisprincipes produceren een samenhangend web van kenmerken van een LSI proces, Je kunt er methodische redeneringen mee maken: Als systeemdenken, het verkennen van verleden, heden en toekomst van het vraagstuk van belang is, en participatie, dan moet je werkvormen kiezen waarin je dat samen met stakeholders kunt doen Als de bijdrage van alle stakeholders van belang is, dan moet je een setting scheppen en werkvormen kiezen waarin mensen zich vrij voelen om die bijdrage te leveren als ze dat willen. Het ziet er ingewikkeld uit; en dat is het ook Die rijkdom aan organiseerfactoren produceert ook een rijkdom aan mogelijke ontwerpen en uitkomsten.

Werkbijeenkomst over ontwikkeling vakmanschap in het hbo Deelnemers: docenten, studenten, onderwijs-ondersteuners, bestuurders, directeuren

Niet praten over samenwerken maar real time samen werken Een belangrijk kenmerk van LSI is dat je praat met mensen in plaats van over mensen. Volgens Richard Sennett, kunnen mensen vaak veel beter samenwerken dan organisaties ze toestaan Ze weten hoe ze iets moeten doen, maar kunnen dat niet goed onder woorden brengen Daarom is het belangrijk om niet alleen samen te praten maar vooral ook samen te doen

Holistische kijk op organiseren nodig, mensen ≠ human resources Duurzaam organiseren vraagt om een holistisch mensbeeld Een beeld waarin mensen niet worden gereduceerd tot human resource met een economische meerwaarde, Maar als mensen van vlees en bloed worden beschouwd, met heel hun hebben en houden Vanuit zo’n mensbeeld ga je ook anders naar organisaties kijken. Dan zie je niet de bekende hark, maar mensen met een naam en allerlei informele relaties uit het natuurlijk systeem

Werkplaats als bijdrage aan het ontwikkelen van een kwaliteitscultuur, voorbeeld HAN Video opstarten, van internet Totaal duurt ongeveer 4 minuten Deelnemers: docenten, studenten, onderwijs-ondersteuners, managers, beroepenveld, bestuur

Rol van formele leiders Doel bepalen Kaders stellen: wat staat al vast, wat moet gezamenlijk ingevuld worden Laten zien dat je achter deze aanpak staat en inbreng van stakeholders serieus neemt Tijd en geld vrijmaken Bijdragen met eigen kennis en ervaring, besluiten nemen en ondersteunen uitvoering

Stuur maximaal in de voorbereiding, minimaal tijdens de bijeenkomst Hands-off benadering in leiderschap Controleer wat je kunt, laat de rest los Stuur maximaal in de voorbereiding, minimaal tijdens de bijeenkomst Voorbereiding samen met stakeholders Opstelling en ontwerp nodigen uit tot het leveren van een bijdrage Programma met afwisselend individueel analyseren, werken in subgroepen en plenair gedeeld beeld maken Manage op taak, niet op gedrag De kunst is om een container te creeren en mensen daarin uit te nodigen om te werken aan een vraagstuk dat van wezenlijk belang voor ze is.

Rol facilitator: regisseur Aandragen benadering, methoden en werkvormen Begeleiden bijeenkomsten Faciliteren ontwikkelen van krachtige vragen (Vooraf maken van overzichten op basis van geleverde informatie) Uitnodigen van deelnemers om hun bijdrage te leveren Stimuleren van focus op traject maken

Bewezen effecten van LSI op korte termijn Meer en beter werk gedaan krijgen (Ontwikkelen Natuurlijk Systeem en Sociaal Regelsysteem) Betere besluiten en actieplannen Commitment en energie voor implementatie Nieuwe relaties, meer potentieel voor innovatie en leren Meer vertrouwen Wat leveren deze principes van organiseren dan op? Op de korte termijn meer en beter werk gedaan krijgen

Bewezen effecten van LSI op langere termijn Duurzame ontwikkeling: (Ontwikkelen Communicatief Zelfsturingssysteem) Doorgaand collectief leren en toenemend verandervermogen (meer reflectie- en stuurvermogen) Schotten tussen onderdelen en functies in het systeem worden meer doorlaatbaar (meer eenheid in verscheidenheid) Op de langere termijn meer stuurvermogen, betere samenwerking

Voorwaarden voor LSI Leiders zijn bereid om leiderschap te delen Vraagstuk is van wezenlijk belang en heeft co- creatie nodig Voldoende tijd, middelen en invloed Koken met de principes: Zonder de set van principes zijn de werkvormen een lege huls Volhouden: Follow-up organiseren LSI is geen middel tegen alle kwalen. Het vraagstuk en de omstandigheden moeten er geschikt voor zijn. Waar zit hem dat vooral in? Deze voorwaarden zie ook gelijk als onderwerpen voor onderzoek door het lectoraat: Wat draagt bij aan nieuwe vormen van leiderschap, aan co-creatie, aan het leren koken met de principes Vooral ook: Wat helpt in het organiseren van Follow-up Want dat is de zwakke plek van LSI: het is een vraagstuk gerichte aanpak en iedereen heeft meerdere vraagstukken op zijn bord liggen.

Samenvattend: Duurzaam organiseren is co-creatie van een gewenste en haalbare toekomst Dit omvat een transitie van 2.0 ego- naar 4.0 eco-systeem bewustzijn Dat kan je handen en voeten geven met een participatieve aanpak zoals LSI Het lectoraat SWO wil actieonderzoek doen naar wat bijdraagt aan succesvolle co- creatie Dat willen we doen lopend op twee benen van theoretische kennis en praktijkervaring

Welkom in het World Café Ronde 1 en 2: Welke toepassingsmogelijkheden zie je voor LSI principes in je praktijk en wat heb je daarvoor nodig?