Project IRRESISTIBLE Engaging the Young with Responsible Research and Innovation Woudschoten Chemie Conferentie 7 November 2015 Else Henneke (Lindecollege, Wolvega)

Inhoud van deze workshop  Algemene informatie over project Irresistible  Opzet van de modules  Kennismaken met een aantal modules  Straks in de klas?

Irresistible: het project Europees: 10 landen Universiteiten en Science Centra Verhogen van kennis over Responsible Research en Innovation (RRI) Leergemeenschappen: universiteiten/science centra docenten/TOA’s bedrijfsleven

Responsible Research en Innovation Zes sleutelbegrippen  Engagement – betrokkenheid  Gender equality – gelijke kansen  Science education - natuurwetenschappelijk onderwijs  Open access - vrije toegang tot gegevens  Ethics - ethiek  Governance - Verantwoordelijkheid overheid

Responsible Research and Innovation

Engagement – Betrokkenheid  Overheid, onderzoekers, industrie en burgers werken samen aan onderzoek en innovatie. o Wie is er betrokken? o Heeft iedereen evenveel inspraak? o Hoe wordt dit bepaald? o Moeten mensen zonder kennis inspraak hebben bij onderzoek en innovatie? o Wetenschapsvisie 2025

Responsible Research and Innovation Gender Equality – gelijke kansen  Mannen en vrouwen moeten evenveel betrokken worden in onderzoek en innovatie.  Het volledig potentieel van de bevolking gebruiken. o Wat is een gelijkwaardige verdeling van mannen en vrouwen onderzoek en innovatie? o Wat moet er gebeuren om dit te bereiken?

Responsible Research and Innovation Science Education – Natuurwetenschappelijk Onderwijs  Beter onderwijs over wetenschap geeft een beter inzicht over hoe wetenschap werkt. o In hoeverre moeten onderzoekers betrokken worden bij natuurwetenschappelijk onderwijs in PO en VO? o Nemo, Science Linx o Wetenschapsknooppunten o DOT

Responsible Research and Innovation Open Access – Open toegankelijkheid  Resultaten van onderzoek moeten in vrij toegankelijke bronnen worden gepubliceerd. o Moet ook onderzoek dat mogelijke misstanden of risico’s oplevert worden gepubliceerd? o Hoe moet dat met mogelijke octrooien?

Responsible Research and Innovation Ethics – ethiek  Onderzoek en innovatie moeten de fundamentele rechten van mensen en dieren respecteren. o Mag alles wat kan? o Zijn dierproeven altijd toegestaan? o Welke risico’s zijn er voor de bevolking?

Responsible Research and Innovation Governance – bestuur/overheid  Overheid en politici hebben de verantwoordelijkheid om te overzien dat er geen schadelijke of onethische dingen gebeuren. o Wie houdt er toezicht? o Welke bevoegdheid heeft deze instantie? o Hoe verloopt het proces?

Modules  10 modules  Verschillende thema’s Klimaatverandering Nanotechnologie Healthy ageing Energie en geo-technologie  Verschillende niveau’s Bovenbouw BO tot 6 VWO | 12

Modules  Vakoverstijgend  Responsible Research and Innovation (RRI) Waarom zou je dit gaan doen????????

Waarom vakoverstijgend werken?  Wetenschap en technologie zijn vakoverstijgend.  Leerlingen denken nog teveel in hokjes.  Tijdwinst Domein A  Leerlingen krijgen een beter beeld van wetenschap en technologie.

Waarom RRI?  Verantwoord onderzoek en Innovatie is een thema van de EU  Wetenschap en Innovatie (Technologie) moeten een antwoord geven op de grote uitdagingen in de maatschappij: honger, ziektes, klimaat, duurzaamheid.  Leerlingen maatschappelijk bewust maken van de invloed van wetenschap en technologie

Modules voor VO in Nederland  Gezond oud worden begint bij mammae: slimme koolhydraten.  Hoe gezond is onze aarde? De Poolgebieden  Toepassingen van Nanotechnolgie en risico’s hiervan.

Modules: structuur | 17

6E -methode Onderzoekend leren  Engage: de interesse van de leerling te wekken voor het onderwerp (artikel/documantaire).  Explore: formuleren van vragen, inleidende experimenten.  Explain: beantwoorden van de vragen met behulp van wetenschappelijke kennis.  Elaborate: verdiepend, RRI toepassen  Exchange: uitwisseling, leerlingen presenteren hun onderzoek aan de maatschappij (tentoonstelling).  Evaluate: toets of met een wetenschapper in gesprek gaan.

Slimme koolhydraten - PR

Gezond oud worden begint bij mammae: slimme koolhydraten  Healthy ageing  Ontwikkeld in Nederland  DOT: docenten scheikunde en biologie, RUG Carbohydrate Competence Centre, Friesland Campina  Getest op drie scholen  5 VWO  VMBO 4 de

Slimme koolhydraten - Algemeen  Vakoverstijgend 5 VWO, bi en sk  lesuren  Practica  Debat  Tentoonstelling  Lesstof vervangend Bi: A, D3,D4,D5,E2,E5 Sk: A, C5, D4, E2, E5, F1,F2,G1,G5

Slimme koolhydraten - Engage Introductie via een PPT: klassengesprek ›Heb je borstvoeding gehad? ›Hoeveel procent van de moeders in Nederland geeft hun kind borstvoeding bij de geboorte? ›Hoeveel nog na zes maanden?  Hoofdvraag module: Waarom drinken baby’s niet gewoon melk uit de suppermarkt?

Slimme koolhydraten - Engage o Tabellen over borstvoeding en samenstelling melk o Standpunt van de World Health Organisation o Introductie over wat er in de module zal worden besproken.

Slimme koolhydraten - Explore De geheimen ontraadselen o Hoogtepunten van recent onderzoek geïntroduceerd Human Oligosachariden Samenstelling darm microbioom Invloed op onze gezondheid

Slimme koolhydraten - Explain  via expertmethode werken  5 paragrafen o Spijsvertering bij baby o Microbiologie o Invloed darmbacteriën op gezondheid o (Bio)chemie van melk o Proceschemie

Slimme koolhydraten - Explain Spijsvertering o verschillen tussen darmen van baby’s en volwassen

Slimme koolhydraten - Explain Hoeveel bacteriën heeft een volwassene ongeveer in de darm? › gram › gram ›1-2 kilo ›2-3 kilo

Slimme koolhydraten - Explain Microbiologie o Filmpje o Metagenomics o Kolonisatie van de darm

Slimme koolhydraten - Explain Invloed van darmbacteriën op gezondheid o Oligosachariden in voeding beïnvloeden darmflora o Invloed van bacteriën op het immuunsysteem

Slimme koolhydraten - Explain Biochemie o Samenstelling van melk o Eiwitten, vetten, koolhydraten o Oligosachariden o Enzymen

Slimme koolhydraten - Explain Proceschemie o Hoe wordt flesvoeding gemaakt? o Hoe worden die slimme koolhydraten gemaakt? Bron: FrieslandCampina Oligosachariden

Slimme koolhydraten - Elaborate o RRI-aspecten worden geïntroduceerd o Reclame-code bij babyvoeding Wat valt je op? o Schandalen met babyvoeding o Debat

Slimme koolhydraten – Debat Lagerhuisdebat  2 minuten per team om standpunt aan te geven.  Elk team krijgt 1 minuut de gelegenheid om te reageren op standpunt van andere team (zonder interruptie)  2 minuten per team discussie  Slotpleidooi van elk team 1 minuut  Overige leerlingen bepalen na formulering van standpunt welk team zij verkiezen en geven na debat aan wie volgens hen het debat het beste heeft gevoerd.

Slimme koolhydraten – Debat  Bedrijven hebben het recht om hun producten overal ter wereld op de markt te brengen Team 1: Oxfam Novib Team 2: Nestlé marketing  Westerse vrouwen die geen borstvoeding geven zijn gewoon te lui. (link uitzending Max) Team 1: lactatiedeskundige Team 2: worstelende moeder  Draagmoeders moeten worden verplicht nog tenminste 6 maanden na de geboorte te kolven voor het kind. Team 1: draagmoeder Team 2: adoptieouders

Slimme koolhydraten - Exchange

Slimme koolhydraten - Evaluate o Toets o Cijfer voor presentaties, practica en tentoonstelling o Beoordeling m.b.v. rubrics

Poolgebieden - Algemeen Module ontwikkeld in Portugal  Veel aandacht voor Portugees Oceaan-onderzoek  Doel (o.a.) het leren lezen van primaire wetenschappelijke literatuur

Poolgebieden - Algemeen Nederlandse versie (in ontwikkeling): Koppeling met Oceaan-onderzoek aan de RUG Vakoverstijgend (Ak-Bi-Na-Sk) Vaardigheden Wetenschappelijk onderzoek Literatuuronderzoek Experimenteel onderzoek Versie voor 3 de klas en 5 VWO Try-out eind 2015 beschikbaar. Scholen die dit jaar er mee aan de slag willen: try-out

Poolgebieden - Algemeen Versie voor 3 de klas (HAVO/VWO)  Kennismaken met wetenschappelijk onderzoek Wat is wetenschappelijk onderzoek? Eerlijk onderzoek doen. Presenteren van onderzoek.  Kennis maken met het begrip model in het wetenschappelijk onderzoek. Wat is een wetenschappelijk model? Wat is een dynamisch model?  12 – 16 lessen  Hoe gezond is onze aarde? De Poolgebieden, kraamkamers van de aarde.

Versie voor 5 VWO  Academische vaardigheden Natuurwetenschappelijk onderzoek Wetenschappelijke artikelen (Engels talig) Onderzoeksvraag opstellen en onderzoek ontwerpen Zelf een artikel schrijven.  Voorbereiding op PWS  9-12 lessen  Domein A van Bi, Na en Sk  De Poolgebieden: Thermometer van de aarde. Poolgebieden - Algemeen

Poolgebieden - Engage ›Bekijken documentaire. ›Mindmap ›Zelf vragen bedenken

Mindmapping Poolgebieden - Engage

Poolgebieden – Explore 3 de klas

 Literatuuronderzoek: op basis van door leerling zelf gestelde vragen  Set bronnen wordt gegeven (Kennislink, filmpjes, Organisaties)  3 de klas: onderzoeksteams – de expertteams Klimatologen Oceanografen (Marien)biologen Geografen Biochemici Geologen

Poolgebieden – Explore 5 VWO  5 VWO op basis hun vakgebied van keuze.  Set bronnen en zelf bronnen zoeken  Zelf een onderzoek bedenken.  Centrale vraag: " Hoe kan de kennis omtrent de poolgebieden worden gebruikt om de 'gezondheid' van het systeem aarde te schatten?" "Welke gegevens zijn belangrijk bij de vorming van beleid rond de poolgebieden, en zelfs voor het hele systeem aarde?" | 45

Poolgebieden - Explain 3 de klas o Aantal kernbegrippen nader verklaard Koolstofkringloop (Versterkt)broeikaseffect Gat in de ozonlaag Oceaanstromen Klimaatveranderingen Ecosystemen Voedselketens Bio-accumulatie Sferen van de aarde o Experimenten die deze begrippen toelichten 5 VWO o Zelf een experiment ontwerpen bij gekozen vakgebied.

Poolgebieden – Explain (5 VWO) ›Welke invloed heeft gesmolten landijs op organismen? “Eerst zetten we een zoetwaterplant op een blok ijs van zoet water. Het blok ijs bevindt zich in zout water. Het blok ijs zal smelten en de plant komt terecht in het zoute water. Dit zoute water is gekleurd, zodat als de plant het en opneemt hij waarschijnlijk verkleurt.” ›Wat is het effect van smeltend ijs op de pH van het water? Gekleurd zoet ijs in zout water: wat gebeurt er? H 2 O + NaCl 2 ijs pH- meter

 3 de klas o Presentaties van de expert o Introductie van RRI o Van expertgroep naar onderzoeksteam o VN-conferentie of Lagerhuisdebat  5 VWO o RRI Poolgebieden - Elaborate

 3 de klas: Tentoonstelling  5 VWO : Adviserend en voorlichtend stukje, met daarin antwoorden op: "Hoe kan de kennis omtrent de poolgebieden worden gebruikt om de 'gezondheid' van het systeem aarde te schatten?" "Welke gegevens zijn belangrijk bij de vorming van beleid rond de poolgebieden, en zelfs voor het hele systeem aarde?" "Hoe kan ik op een verantwoorde en innovatieve (vernieuwende) manier wetenschap inzetten bij het beantwoorden en gebruiken van de eerste twee vragen?“ (RRI) Poolgebieden - Exchange

Poolgebieden – Exchange (5 VWO)

Nanotechnologie - Algemeen  4-5 HAVO/VWO  2 modules omgewerkt naar Nederlands Weizmann-module: Na, Sk (Israël) Nanozilver: Bi, Sk ( Turkije)  Diepgang door docent in te brengen  Eind 2015 Try-out beschikbaar

Nanotechnologie - Algemeen Weizmann module  “Het gebruik van perovskietzonnecellen als energiebron voor onze school”.  Duurzaamheid, energie, milieu en gezondheid  Rol van lood en de risico’s  8-12 lessen

Nanotechnologie - Algemeen Nano zilver – Turkije  “Ziekenhuis vraagt advies over het gebruik van katoenlapjes, bewerkt met nanozilver, bij operaties”.  Microbiologie, colloïdale chemie, experimenten  lessen

 MSRA bacterie in ziekenhuizen  Nanodeeltjes in sportkleding Nano zilver - Engage De oplossing ?????

Nano zilver - Explore  Wat is nano? Fragment uit Honey, I shrunk the kids of Gulliver’s Travel  Experimenten ontwerpen o invloed van deeltjesgrootte op absorptie of oplossen. o invloed van deeltjesgrootte op bacteriëngroei o effect Nano zilver op bacteriëngroei. o effect wassen op Nano zilver in katoen.

Nano zilver - Explain o Resultaten van de experimenten interpreteren en verklaren. o Analysetechnieken als SEM o PPT antibacteriële werking van Nano zilver o Verwerken van gegevens van experimenten aan een onderzoeksinstituut. Nano zilver uit textiel.

Nano zilver - Elaborate o Introductie RRI o Andere toepassingen: goud, silica en ijzer o Voordelen o Risico’s o Literatuur: elke groep bekijkt twee artikelen

Nano zilver – Exchange en Evaluate o Tentoonstelling o Reflectie

Irresistible In de klas  Modules via een dropbox beschikbaar.  Begeleiding door groep Irresistible RUG, Studiestijgers Groningen  Landelijke bijeenkomsten Zwolle/overige in overleg  Facebook  Module digitaal: mail naar Eva Teuling

Irresistible – In de klas Onderzoek RRI van de EU  Vragenlijst voor docenten/leerlingen over RRI  Terugkoppeling van de ervaringen  Tentoonstelling op RUG (mei-juni)

Irresistible – In de klas Werken met expertgroepen en onderzoekteams.

Irresistible Nederland Jan Apotheker (coördinator, RUG) Eva Teuling DOT -Koolhydraten -Poolgebieden -Nanotechnolgie

Irresistible Vragen ??????

Irresistible ›This project has received funding from the European Union’s Seventh Framework Programme for research, technological development and demonstration under grant agreement no ›It is a coordination and support action under FP7-SCIENCE-IN-SOCIETY , ACTIVITY Young people and science: Topic SiS Raising youth awareness to Responsible Research and Innovation through Inquiry Based Science Education. ›

Experimenten – Slimme koolhydraten Vetering van koolhydraten in melk