Bedreigde diersoorten en hoe dierentuinen ze beschermen

Waar ga ik over vertellen? Waarom zijn diersoorten bedreigd? Wat doet Burgers’ Zoo eraan om dieren te beschermen? Wat kunnen jullie doen om dieren te beschermen?

Waarom zijn diersoorten bedreigd? Drie hoofdredenen: Verlies van leefgebied Jacht/stropen Vervuiling Laat de kinderen eerst noemen, wat ze zelf al weten of in de klas besproken hebben! De foto’s tonen een breedlipneushoorn (waar veel op wordt gejaagd), een orang oetan (zijn tropisch bos wordt gekapt) en een hamerhaai (wordt op gejaagd, maar is ook gevoelig voor vervuild water) 3

Waarom zijn diersoorten bedreigd? Laat de kinderen eerst noemen, wat ze zelf al weten of in de klas besproken hebben! Wilde dieren hebben ruimt nodig om te leven, hun eten te zoeken, voor een slaapplek etc. Vaak zijn dat per enkel dier behoorlijk grote gebieden. Zo moeten in een leefgebied van een groot roofdier bijvoorbeeld ook genoeg prooidieren kunnen overleven. Dus een panter of een groep leeuwen heeft een leefgebied van vele tientallen vierkante kilometers nodig. Daarnaast zijn dieren ook afhankelijk van de kwaliteit van hun leefgebied. Zo kunnen papegaaien en apen alleen in intact regenwoud leven. Maar die wordt gekapt, omdat er plantages worden aangelegd. Op die plantages worden vaak planten verbouwd, die vruchten of hout produceren, die wij in Europa eten of gebruiken. Op de foto naast gekapt regenwoud ook een Sri Lanka panter Verlies van leefgebied 4

Waarom zijn diersoorten bedreigd? Laat de kinderen eerst noemen, wat ze zelf al weten of in de klas besproken hebben! Jacht/Stropers: ‘stropers’ jagen op dieren die van de wet beschermd zijn. Zo zijn bijvoorbeeld in alle Afrikaanse landen chimpansees en gorilla’s beschermd, maar er wordt toch op gejaagd. Ook tijgers zijn in Azie van de wet beschermd, en er wordt toch op gejaagd. Dat geldt ook voor olifanten en neushoorns. Waarom? Om het vlees, of om de vacht, de schedels, de tanden, etc. die heel duur worden verkocht. Zo is mensapenvlees in Afrika veel duurder dan vlees van runderen of kippen, het is dus een luxeproduct en wordt niet uit honger gegeten. Neushoorn-hoorn is duurder dan goud en wordt in Chinese medicijnen gebruikt (tegen kanker, koorts, ect. Is slechts bijgeloof). Een slagtand van een olifant weegt 60 kg en is ongeveer 75.000 Euro waard. Dat is heel erg veel geld, helemaal in de landen waar de mensen wat armer zijn. Een deel van de gestroopte dieren wordt locaal geconsumeerd, maar een groot deel is internationaal. Jaarlijks gaat er zo’n 20 miljard Euro om in internationale dierensmokkel. Da tis heel erg veel, en nog steeds een groot probleem. Het gaat dan om delen van dode dieren, maar ook om levende dieren. Bijvoorbeeld om schildpadden, die naar China gebracht worden om ze op te eten. Of om vogels die als huisdieren verhandeld worden. Jacht/stropers 5

Waarom zijn diersoorten bedreigd? Laat de kinderen eerst noemen, wat ze zelf al weten of in de klas besproken hebben! Amfibien (kikkers) hebben met hun dun huidje veel last van vervuiling van water. Maar ook bijvoorbeeld koraal heeft heel en helder schoon water nodig. Misschien hebben de kinderen ook al gehoord van de grote hoeveelheid het plastic afval, dat in zee dobbert. Zeeschildpadden bijvoorbeeld eten vaak plastic zakken op, omdat ze denken dat het een kwal is (voor sommige soorten het hoofdvoedsel). Als er gifstoffen in het water zitten, komen die in de voedselketen terecht. Het plankton wordt een beetje vervuild, het gif stapelt zich op in de kleine diertjes die plankton eten, er komt nog meer in de vissen die de diertjes eten, etc. De eindverbruikers, bijvoorbeeld haaien, zeeleeuwen en mensen, krijgen dan al de vervuiling met het voedsel binnen… Vervuiling 6

Wat doet Burgers’ Zoo om soorten te beschermen? Voor bedreigde diersoorten werken dierentuinen samen met fokprogramma’s. Soorten die een intensief management nodig hebben, worden in een EEP’s gecoordineerd. Dat zijn programma’s waarbij een coördinator samen met een aantal deskundigen bepaalt welke dieren met elkaar mogen voortplanten en wanneer welke dieren naar een andere dierentuin verhuizen. Ook geeft hij regels voor het optimaal houden van dieren, om inteelt zoveel mogelijk te voorkomen. Voor andere diersoorten is er een stamboek, dat is een fokprogramma dat een beetje minder streng is. Op de foto neushoortje Dozer (geboren 2010, 2012 hadden we opnieuw een jong, met moeder Kwanzaa) Ca. 65 diersoorten in Burgers’ Zoo waar een fokprogramma voor bestaat, waarvan 30 EEP soorten in Burgers’ collectie. Daarnaast coordineren we voor een aantal andere soorten voor heel Europa het stamboek, zoals voor de aardvarkens, de koningsgieren en de adelaarsroggen. Waarom zijn er fokprogramma’s? In eerste instantie om een gezonde populatie dieren in dierentuinen te hebben. Zodat er geen dieren meer uit het wild moeten worden gehaald om ze in dierentuinen te laten leven. En om een reserve te hebben, voor als het in het wild met een bedreigde diersoort helemaal mis gaat. Want als een diersoort echt dreigt uit te sterven, dan kunnen dieren uit dierentuinen weer in de natuur los gelaten worden. Dat is wel niet zo gemakkelijk, want de dieren moeten dan veel leren; tenslotte is het leven in de dierentuin anders dan in de natuur! Maar met een aantal soorten is het al aardig gelukt. Fokprogramma’s voor bedreigde diersoorten 7

Terugzetten van dieren De Socorro-duif, een soort die alleen nog in dierentuinen bestaat. In Burgers’ Zoo is deze te zien in de Desert. Soms lukt het dierentuinen geboren exemplaren van in de natuur al uitgestorven of ernstig bedreigde soorten weer los te laten in het wild. Dit probeert men nu ook met deze duivensoort. (Herintroductie). In Burgers’ Zoo leeft deze duivensoort in de Desert, en er zijn ook al jongen van uit het ei gekropen. Terugzetten van dieren

Dieren die uit Burgers’ Zoo weer terug in de natuur zijn gezet de kerkuil De monniksgier dankt zijn naam aan het feit dat zijn halskraag wel iets weg heeft van de kraag van een monnik. Voor deze uit Spanje, Balkan, Voor-Azië en Himalaya afkomstige roofvogel is een herintroductieprogramma opgezet; een in Burgers’ Zoo in 2005 geboren jong is uitgezet in de Franse Cévennen. De kerkuil komt in heel gematigd Europa voor in 2 ondersoorten, min of meer van elkaar gescheiden. De afname van de kerkuil werd deels veroorzaakt door het verdwijnen van nestgelegenheid in kerken en boerenschuren. De zeearend kwam vroeger in heel Europa voor, maar door het gebruik van bestrijdingsmiddelen en het afschieten van deze dieren, is hij schaars geworden. Gelukkig herstelt de wilde populatie zich weer, geholpen door uitzettingsprojecten. Jonge vogels die in Burgers’ Zoo uit het ei zijn gekropen, zijn al meerdere keren door biologen losgelaten in de natuur in Isreal.

Zorgen voor in beslag genomen dieren Burgers’ Zoo heeft een 8 miljoen liter grote Ocean, met allerlei dieren die in de tropische zee van Azie voorkomen. Achter de schermen werken de biologen en dierverzorgers hard aan het kweken met koraal. Koraal zijn hele eenvoudige dieren (geen hersenen, geen hart), heel erg klein, ze zitten met z’n allen samen in een skelet van kalk (net als een flatgebouw met al zijn bewoners). Koraal is heel moeilijk om te verzorgen. Burgers’ Zoo is de opvangplaats voor in beslag genomen koraal, dat door de douane op Schiphol of in een haven van smokkelaars wordt afgepakt. De koralen komen dan naar de dierentuin, waar geprobeerd wordt erachter te komen om welke soort het eigenlijk gaan, en we ons best doen om de vaak in slechte staat verkerende dieren in leven te houden. Als ze overleven, komen ze meestal in andere dierentuinen terecht, zomaar weer loslaten is lastig (in verband met ziektes die je in kunt slepen) Zorgen voor in beslag genomen dieren

In het jaar 2000 werden in Hongkong (China) honderden schildpadden in beslag genomen. Ze waren van het eiland Borneo gesmokkeld om ze in China te verkopen. Ze zouden opgegeten worden. Het verhandelen van deze schildpadsoorten was illegaal. Daarom zijn ze in beslag genomen. MAar wat doe je dan met honderden grote schildpadden? Terug zetten kan opnieuw niet (waar komen ze exact vandaan? Hebben ze in China geen ziektes opgelopen?). Dus zijn ze naar dierentuinen gegaan. In Burgers’ Mangrove leven sindsdien een aantal Borneo rivierschildpadden. En ze hebben hier ook al jongen gehad! Op de foto links wordt een schildpad naar aankomst in de dierentuin gewogen. Op de foto rechts onder zie je roentgenfoto’s van schilpadden, die rechts heeft eiteren, die links een vishaak in ahar lijf.

Uit een circus kwamen twee oude olifanten-vrouwtjes naar Burgers’ Zoo Uit een circus kwamen twee oude olifanten-vrouwtjes naar Burgers’ Zoo. Die werden in Duitsland in beslag genomen, omdat ze slecht verzorgd en slecht behandeld werden. Ze mochten in Burgers’ Zoo met pensioen. Rekka, een van de twee olifanten in Burgers’ Zoo (rechts op de foto, links Pinky), is een van de vrouwtjes uit het circus (de andere, Indra, is door ouderdomskwaaltjes dood gegaan)

Elk jaar geld doneren voor een groot natuurreservaat in Belize Sinds eind jaren 80 doneert Burgers’ Zoo elk jaar geld aan een natuurreservaat in Belize, Middenamerika. Dat reservaat heet Shipstern Reservaat, en omvat tropisch regenwoud, mangroves en koraalriffen. Dat reservaat is 234 vierkante kilometer groot (dat is twee keer zo groot als Nationaal Park de Hoge Veluwe). Daar leeft bijvoorbeeld en bedreigde tapirsoort (Bairds’ tapir), er zijn ocelots, jaguars, maar ook driehonderd soorten vogels. Voor het behoud van het natuurpark, rangers, etc is altijd geld nodig, en Burgers’ Zoo doet daar een mooie bijdrage aan. De pijlen in de wereldkaart wijzen naar Nederland en naar Belize. Elk jaar geld doneren voor een groot natuurreservaat in Belize

Future for Nature Awards uitreiken Burgers’ Zoo geeft elk jaar aan drie jonge natuurbeschermers (maximaal in hun 30, qua leeftijd) een prijs van elk 50.000 Euro, om hun goede werk voort te zetten. In 2013 kregen bijvoorbeeld een vrouw uit Bangladesh (zij neemt anti-stroop-maatregelen voor tijgers), een meneer uit Sumatra (hij beschermt de Sumatraanse neushoorn) en een vrouw uit Kenia (zij helpt de olifanten door de mens-dier-conflict te verminderen met behulp van bijenkorven bij akkertjes en dorpen, want olifanten zijn bang voor bijen) een prijs. Op het plaatje de winnaares uit Bangaldesh van 2013, samen met Jane Goodall (beroemde chimpansee onderzoekster) and Sabah Hamilton (olifanten-beschermster die ook in FFN bestuur zit) Future for Nature Awards uitreiken

Heel veel mensen kennis laten maken met dieren en vertellen over bedreigingen en oplossingen - Mensen moeten de dieren eerst leuk en bijzonder vinden, anders willen ze geen moeite doen om ze te beschermen! En daar hebben dierentuinen een grote rol in! Burgers’ Zoo verwelkomt elk jaar 1,5 miljoen mensen, die onder andere door de Bush, de Ocean en de Desert wandelen, - Elk jaar doen we mee aan de grote natuurbehoudscampagne die alle Europese dierentuinen (EAZA heeft zo’n 300 leden, een kleine 200 doen mee) gezamenlijk voeren. 2011 bijvoorbeeld hebben we 20.000 Euro verzameld voor mensapen, in de Ape Campaign, in heel Europa werden meer dan 600.000 Euro bij elkaar gesprokkeld. Een team van experts verdeeld dit geld aan projecten in Afrika en Azie, waar mensapen in de problemen zitten. Er zijn de afgelopen jaren ook campagnes geweest die aandacht vroegen voor tijgers, neushoorns, kikkers (bedreigd door vervuiling en een schimmelziekte), schildpadden, en nu zijn we bezig met Aziatische dieren. Volgend jaar zal er een campagne zijn rondom wat klimaatverandering betekent voor dieren en hoe wij kunnen helpen.

Wat kun jij doen om bedreigde dieren te helpen? Laat ook hier de kinderen met suggesties komen! Mogelijkheden zijn bijvoorbeeld: Lid worden van een natuurbehoudsorganisatie Een spreekbeurt houden (en zo meer mensen vertellen over waarom welke dieren bedreigd zijn) Actie voeren om geld in te zamelen voor projecten Opletten wat je koopt: geen koralen als souvenir, geen dierproducten uit het buitenland meenemen, etc. Geen exotische huisdieren nemen die uit het wild komen. Opletten wat je koopt: verantwoord hout (FSC) waarvoor geen bos is gekapt, geen vis eten die bedreigd is (kijk naar de viswijzer) Milieuvriendelijk leven: fietsen ipv met de auto gaan, zuinig zijn met drinkwater en energie, niet elke keer een nieuwe plastic tas nemen bij het boodschappen doen, etc.

Hebben jullie vragen?